یکی از جذابیت‌های دین ما این است که درباره انسان و اتفاقاتی که در درون او می‌افتد و آنچه در روح و روان او می‌گذرد، خیلی دقیق و حساس است؛ چون در موضوع تربیت، توجه به این نکات بسیار مهم است؛ اینکه آیا انسان هدفی در زندگی دارد یا نه؟ آیا هدف او از اهدافی هست که ارزش داشته باشد عمر خود را به پای آن بریزد یا نه؟ و دیگر آنکه نسبت تک تک اعمال او به این هدفی که در زندگی دارد، چیست؟
در باب اخلاق، یکی از موضوعاتی که زیاد از اهل منبر شنیده ایم، موضوع مهم اخلاص در عمل است. اخلاص در عمل یعنی همین که هر لحظه اعمال خود را با آن هدف الهی که در زندگی دارید، یعنی نزدیک شدن به پروردگار، مطابقت دهید و نسبت سنجی کنید که آیا این عمل در رساندن من به آن هدف، مفید و موثر خواهد بود یا خیر.
به طورکلی آنچه به راحتی و با زبان ساده در بعد اخلاق برای عموم مردم گفته می‌شود، می‌تواند تحلیل‌های عمیق‌تر و دقیق تری داشته باشد که از حکمت این دستور‌ها حکایت کند و دستور به رعایت اخلاص از این قاعده مستثنا نیست؛ اخلاصی که فرموده اند موجب پذیرش اعمال ماست و پاداش‌های الهی به اندازه همین اخلاص به افراد داده می‌شود.
پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: «نشانه مخلص چهار چیز است: قلبى سلیم دارد، اعضا و جوارحش تسلیم اند، خیرش به دیگران مى رسد و از بدى کردن به دیگران خودداری می‌کند.» (تحف العقول، ص۲۱)
یکی دیگر از نشانه‌های مهم اخلاص در روایات ما که ابعاد اجتماعی پیدا می‌کند، این است که گفته اند هر حقیقتى نشانه اى دارد و هیچ بنده اى به حقیقت اخلاص نمى رسد، مگر زمانى که دوست نداشته باشد او را به خاطر اعمال الهى اش بستایند؛ یعنی اینکه مومن در انجام کار‌ها منتظر تعریف وتمجید این وآن نیست و ازطرفی از نشنیدن این تمجید‌ها از زبان مردم، ناراحت نمی‌شود.
می‌گویند: مسجدی می‌ساختند، بهلول سر رسید و پرسید: چه می‌کنید؟ گفتند: مسجد می‌سازیم.
گفت: برای چه؟
پاسخ دادند: برای چه ندارد؛ برای رضای خدا.
بهلول خواست میزان اخلاص بانیان خیر را به خودشان بفهماند. محرمانه سفارش داد سنگی تراشیدند و روی آن نوشتند: «مسجد بهلول». شبانه آن را بر سردر مسجد نصب کرد.
سازندگان مسجد روز بعد آمدند و دیدند که بالای در مسجد نوشته شده است: «مسجد بهلول». ناراحت شدند. بهلول را پیدا کردند و به باد کتک گرفتند که زحمات دیگران را به نام خودت قلمداد می‌کنی؟
بهلول گفت: مگر شما نگفتید مسجد را برای خدا ساخته ایم؟ فرضا مردم اشتباه کنند و گمان کنند که من مسجد را ساخته ام، خدا که اشتباه نمی‌کند.
اخلاص یکی از گوهر‌هایی است که در جامعه ما مدعیان زیادی دارد و یکی از راه‌های شناخت مخلصان حقیقی درگاه پروردگار، همین است که درپی آن نیستند اعمالشان را به احدی جز او نشان دهند و هدفشان، برتری جویی و تفاخر با آن اعمال نیست.
اخلاص، آن گل خوش بویی است که از خاک و زمین وجود‌های پاک و باایمان می‌روید؛ کسانی که دنبال جلب نظر این وآن نیستند و فقط جلب نگاه محبوب، هدف آن‌ها در زندگی است و هر لحظه فقط خواست و رضایت او را درنظر می‌گیرند و برای رسیدن به این هدف از هیچ کاری فروگذار نمی‌کنند.