گفتگو با حجت الاسلام بهاری درباره راه‌های استجابت دعا

ساحل کریمی | شهرآرانیوز؛ درددل‌کردن با خدا یا بردن دست نیاز به سوی آفریدگار زمین و آسمان و پروردگار جهانیان، لذتی وصف‌نشدنی دارد چرا که رشته امید انسان به درگاهی گره زده می‌شود که اگر خلوص نیت در ارتباط با خداوند عالمیان برقرار باشد، دست ردی بر سینه نمی‌نشیند و از این درگاه دست خالی بیرون نمی‌آید.

بی‌تردید امید به فضل الهی و حسن ظن به ذات مقدس حق تعالی است که انسان را به سمت‌وسوی دعا و درخواست از خداوند عالمیان می‌کشاند، چرا که می‌دانیم ناامیدی از اجابت دعایمان توسط خداوند گناهی بزرگ است. حجت‌الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در گفت‌وگوی پیش‌رو مهم‌ترین شاخص‌های آداب و اهمیت دعا نزد خداوند متعال را تشریح کرده است.

خداوند مشتاق شنیدن صدای دعاکنندگان است

خداوند در حدیث قدسی می‌فرماید: اگر فراری‌ها (کسانی که روی‌گردان شدند) بدانند که من چقدر مشتاق آن‌ها هستم (شما که فراری نیستید شما که با پای خودتان آمده‌اید، شما که همه جا حاضر هستید؛ شما که هیچ، اگر فراری‌ها بدانند که من چقدر مشتاق آن‌ها هستم) «لماتو شوقا» از شدت شوق و شعف جان به جان آفرین تسلیم می‌کردند. بی‌تردید باید از پذیرش دعایمان نزد خداوند متعال امیدوار باشیم که خداوند متعال بنا به آگاهی و مصلحت ما، سرانجاممان را ختم به خیر می‌کند.

دعای همراه با تضرع، انسان را به خدا نزدیک می‌کند

مرحوم کلینی در کافی شریف نقل کرده‌اند که امیرالمؤمنین (ع) دو مهمان داشتند به نام حبه و نوفل بکالی، مهمانان امیرالمؤمنین (ع) در صحن دارالاماره مشغول استراحت بودند. شب از نیمه گذشت و صدای گریه جان‌سوز امیرمؤمنان (ع) این دو مهمان را بیدار کرد.

آن دو مهمان می‌گویند: امیرمؤمنان (ع) در حالی از اتاق بیرون آمدند که در اثر شدت گریه با کمک دیوار از پله‌ها پایین می‌آمدند و آیات پایانی سوره آل عمران را که مقدمه نافله شب است تلاوت می‌کردند. «الذین یتفکرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا.» به این دو مهمان رسیدند و فرمودند: خواب هستید یا بیدار؟ عرضه داشتند آقا چه خوابی؟ ناله جان‌سوز شما برای کسی خواب نمی‌گذارد، ما هم داریم گریه می‌کنیم. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: گریه کنید؛ قطره‌ای اشک از خوف خدا دریا‌هایی از آتش را خاموش می‌کند و انسان را به خدا نزدیک می‌کند.

لقمه حرام مانع استجابت دعاست

در روایات فراوانی آمده است: «من اراد ان یستجاب له فلیطب کسبه ولیخرج عن مظالم الناس» اگر کسی می‌خواهد دعایش مستجاب شود، کسبش را پاک کند. لقمه حرام مانع استجابت دعاست. «ولیخرج عن مظالم الناس» اگر می‌خواهیم دعای ما مستجاب شود، اگر می‌خواهیم خدا به ما نظر عنایت کند، فرمودند: کسی که حق‌الناس به گردنش است باید جبران کند.

همچنین سهل‌بن‌سعد ساعدی، صحابی رسول خدا (ص)، در مسجد النبی اشاره کرد به منبر پیامبر (ص) و گفت: مسلمان‌ها این منبر را ببینید من صحابی پیامبر (ص) هستم و ۱۰ سال در مدینه پای منبر رسول خدا (ص) بودم. به یاد ندارم پیامبر (ص) از این سه پله منبر بالا رفته باشد، الا اینکه این آیه را تلاوت کند: «ما جلس رسول الله علی هذا المنبر قط الا تلا هذه الایه یا ای‌ها الذین آمنوا اتقوا الله و قولوا قولا سدیدا» مؤمن تقوا داشته باش و حرف خوب بزن، اگر زبان ما گناه کرده است اگر حق‌الناس به گردن ماست باید جبران کنیم، این موضوع نشان می‌دهد که دعا وقتی در زندگی ما اثر می‌گذارد و مستجاب می‌شود که لقمه حرامی نخوریم و حق‌الناسی به گردن نداشته باشیم.

دعایمان عام باشد تا موردرحمت خدا قرار بگیریم

در روایت داریم فردای قیامت هنگامی که نفخ صور می‌شود و انسان‌ها سر از قبر برمی‌دارند «کل من یقوم من قبره» هر کسی که سر از قبر برمی‌دارد می‌گوید: «اللهم ارحمنی» خدایا به من رحم کن، می‌دانید چه جواب داده می‌شود؟ «فیقال له» به آن‌ها گفته می‌شود که «لان رحمتم فی الدنیا لترحمون الیوم» اگر در دنیا رحمت و لطف شما شامل حال دیگران شد امروز رحمت خدا شامل حالتان می‌شود. روایات فراوانی داریم که «ارحم ترحم»، التماس می‌کنند: «اللهم ارحمنی، لان رحمتم فی الدنیا لترحمون» رحم داشته باشیم به یکدیگر؛ دعایمان عام باشد برای همه دعا کنیم فقط برای خودمان دعا نکنیم و این برای استجابت دعای ما مؤثر است.

امام صادق (ع) گاهی در خانه زن و فرزند را جمع می‌کردند: «اذا حزنه امر جمع النساء و الصبیان» و دعا می‌کردند و می‌فرمودند: شما آمین بگویید. در جمع دعاکردن توصیه شده است و روایات فراوانی داریم که چهل نفر باشید، اگر ۱۰ نفر هستید چهار بار دعا کنید تا به عدد چهل برسد. اگر چهار نفر هستید ۱۰ بار دعا کنید تا به عدد چهل برسد. مکان و زمان در دعا مؤثر است، برای همه دعا کنید رسول خدا (ص) برای همه دعا می‌کردند.

دعا باید توأمان با بیم و امید باشد

خداوند متعال در قرآن کریم براین موضوع تأکید می‌کند که برای استجابت دعا حتما لازم است حالت خوف و رجا وجود داشته باشد. «وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَریبٌ مِنَ الْمُحْسِنین» با بیم و امید او را بخوانید که رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است. ضمن اینکه بهتر است در ساعاتى خاص دعا کنیم. چنانچه در قرآن ذکر شده است: «یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِیِّ» کسانى که پروردگار خود را بامدادان و شامگاهان می‌‏خوانند. آنچه در قبول‌شدن دعا مهم است، این است که در دعا فقط خدا را بخوانیم، نه خدا و دیگران را در کنار هم و کلید حل مشکلات و برآورده‌شدن حاجاتمان را فقط خداوند بدانیم. «ادْعُونِی» (البته شفیع قرار دادن پیامبر (ص) و اهل‌بیت عصمت (ع) شراکت در دعا نیست، بلکه در اینجا نیز فقط خداوند خوانده می‌شود و فقط از خداوند تقاضا می‌شود، ولی شفیع آورده می‌شود.)

دعاکننده از اسماى الهى بهره بگیرد

قطع به یقین اگر خداوند متعال را به نام‌هایش بخوانیم و با توسل به نام‌های پربرکت خداوند دعا کنیم، هر آینه به استجابت دعایمان نزدیک‌تر می‌شویم. چرا که در قرآن آمده است «وللّه الاسماء الحسنى فادعوه بها». البته باید به یاد داشته باشیم قبل از دعا مدح و ثنای خداوند را بگوییم. آن‌چنان که ایوب نبی (ع) دعا کرد و پروردگارش را ندا داد: «به من آسیب رسیده است و تویى مهربان‌ترین مهربانان.» این‌گونه بود که خداوند دعاى‏ او را اجابت کرد و آسیب وارده بر او را برطرف کرد و خانواده‌اش را دوباره به وى عطا کرد تا رحمتى از جانب ما و عبرتى براى عبادت‏‌کنندگان باشد.

دعایی که با بسم‌ا... الرحمن الرحیم شروع شود، رد نمی‌شود

امام صادق (ع) فرمودند: هر که دعایى کند و نام پیغمبر (ص) را نبرد، آن دعا بالاى سرش (چون پرنده‌‏اى) بچرخد و، چون نام پیغمبر (ص) را ببرد، دعا بالا رود. ابتدا و انتهای دعا، صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و نیز ذکر کرده‌اند: هر که به درگاه خدای عزوجل حاجتى دارد، باید با صلوات بر محمد و آل ایشان شروع کند و سپس حاجت خود را بخواهد و در آخر هم با صلوات بر محمد و آل محمد پایان دهد، زیرا که خداى عزوجل کریم‌‏تر از آن است که دو طرف دعا را بپذیرد و وسط دعا را واگذارد و به اجابت نرساند، زیرا صلوات بر محمد و آل محمد محجوب نیست و بدون هیچ حجابى بالا می‌رود و قبول می‌شود.