علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ تا یکی دو دهه پیش بخش فناوری اطلاعات در سازمان‌ها و مجموعه‌های دولتی و خصوصی، حتی در صورت وجود هم نقش چندان پررنگی نداشت و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار نبود، اما با توسعه استفاده از فناوری و گسترش روزافزون جهان آنلاین، امروز مجموعه‌های فاوا به یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در هر سازمانی بدل شده‌اند و بسیاری از کلان‌پروژه‌ها با همکاری آن‌ها انجام می‌شود.
مدیریت شهری مشهد هم از این قاعده مستثنا نیست و امروز بسیاری از کلان‌پروژه‌های شهری مانند شهرداری هوشمند، اپلیکیشن جامع شهروندی و ... با همکاری مجموعه فاوا در حال اجراست. به همین منظور و همزمان با روز ملی فناوری اطلاعات، به سراغ مهدی بدیع فرخد، مدیرعامل سازمان فاوای شهرداری مشهد، رفتیم تا از وضعیت پروژه‌های این سازمان در حوزه‌های مختلف هوشمندسازی مطلع شویم و درباره وضعیت مشهد از نظر زیرساخت‌های ارتباطی و شهری گفتگو کنیم.
مشهد در زمینه زیرساخت‌های ارتباطی بر بستر فیبر نوری از شهر‌های موفق کشور به شمار می‌رود، زیرساختی که علاوه بر ظرفیت ایجاد ارتباط دیجیتالی پرسرعت، به گفته بدیع فرخد، در ماه‌های گذشته به منبعی از درآمد پایدار برای مدیریت شهری تبدیل شده است تا بتوان به کمک آن، خدمات بهتر و بیشتری به مجاوران و زائران بارگاه منور رضوی ارائه کرد.
«یکی از مهم‌ترین موفقیت‌های سازمان فاوا در دوره جدید مدیریت شهری تفاهم‌نامه تازه‌ای است که موفق شدیم با یکی از اپراتور‌های همراه با هدف استفاده بهینه از زیرساخت‌های فیبر نوری متعلق به شهرداری مشهد داشته باشیم. مجموعه شهرداری دارای زیرساخت مناسبی از فیبر نوری در بستر شهر است که می‌تواند به منبعی برای کسب درآمد پایدار شهری تبدیل شود. در همین زمینه ما وارد تعامل با اپراتورها شدیم تا بتوانیم از ظرفیت این زیرساخت‌ها به بهترین شکل استفاده کنیم. در گذشته، اختلاف نظری بین مدیریت شهری و اپراتورها درباره تعرفه‌های استفاده از زیرساخت فیبر نوری وجود داشت.
در واقع، شرکت‌های طرف قرارداد خود را موظف به رعایت تعرفه‌های سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌دانستند، در حالی که شهرداری مشهد خود را ملزم به رعایت مصوبات شورای اسلامی شهر می‌دانست و اختلافی که میان تعرفه‌های سازمان تنظیم مقررات و مصوبات شورای شهر وجود داشت مانعی برای استفاده از ظرفیت زیرساخت‌های فیبر نوری موجود در شهر بود. خوشبختانه در انتهای سال گذشته پس از مذاکرات طولانی، موفق شدیم با یکی از اوپراتور‌های کشور به توافق برسیم.»
در واقع، با توجه به اینکه این زیرساخت‌ها دارایی شهری به حساب می‌آید، نهاد‌های دولتی نباید برای آن تعرفه‌گذاری دستوری داشته باشند. تعرفه‌هایی که تا پیش از این سازمان تنظیم مقررات قصد داشت در این حوزه اجرایی کند در مقایسه با هزینه‌هایی که برای زیرساخت فیبر نوری شهری انجام شده بود بسیار ناچیز بود. مسئله‌ای که با اقدامات مدیریت شهری مشهد، در مسیر اصلاح قرار دارد.
در سال‌های گذشته اپراتور‌های تلفن همراه به طور مستقل به نصب دکل‌های مخابراتی در سطح شهر اقدام می‌کردند. به گفته مدیرعامل سازمان فاوای شهرداری مشهد این مسئله باعث شد با فراگیرتر شدن استفاده از تلفن همراه و نیاز این اپراتورها به پوشش‌دهی بیشتر سطح شهر، بعد از مدتی شاهد تعداد فراوان دکل‌های مخابراتی تلفن همراه در سطح شهر و مخدوش شدن چهره و منظر شهری باشیم.
برای حل این مسئله، از چند سال پیش سازمان فاوای شهرداری تصمیم گرفت با همکاری اپراتورها، دکل‌های مخابراتی آن‌ها تجمیع کند و به حالتی دربیاورد که با ایجاد یک سازه، همه اپراتورها بتوانند از آن برای آنتن‌دهی خود استفاده کنند. با اجرای این پروژه، بسیاری از دکل‌های سطح شهر جمع‌آوری شد و جای آن‌ها تعداد کمتری دکل‌های مخابراتی تجمیع‌شده و زیباسازی‌شده قرار گرفت.»
توسعه فناوری ارتباطی نسل پنجم هم از دیگر مواردی است که به گفته بدیع فرخد، سازمان فاوای شهرداری با جدیت آن را دنبال می‌کند. «در همین زمینه و در حاشیه نمایشگاه شهر هوشمندی که مدتی پیش در تهران برگزار شد، با دو اپراتور همراه اول و ایرانسل مذاکراتی انجام دادیم. مجموعه ایرانسل درباره توسعه فناوری نسل پنجم قول‌هایی را به ما داده است. در مجموعه شهرداری مشهد، زیرساخت‌های مورد نیاز این حوزه را پیش‌بینی کرده‌ایم و آماده همکاری با اپراتورها برای توسعه نسل پنجم ارتباط همراه در سطح شهر هستیم.»
در سال‌های گذشته، مشهد در بخش‌های مختلف فناوری‌های شهری و توسعه پروژه‌های هوشمندسازی، از پیشروترین و موفق‌ترین شهر‌های کشور به شمار رفته و برخی اقدامات انجام‌شده در آن، حتی نظر برخی کشور‌های همسایه را هم به خود جلب کرده است. به گفته مدیرعامل سازمان فاوا، پایتخت کشور تاجیکستان یکی از شهر‌هایی است که از مدیران شهری مشهد دعوت کرده است برخی پروژه‌های اجراشده مانند توسعه فیبر نوری و راه‌اندازی مجموعه‌هایی مانند کارخانه نوآوری را در شهر دوشنبه هم اجرایی کنند.
«در سفری که مسئولان و مدیران شهری در بهمن سال گذشته به تاجیکستان داشتند، تفاهم‌نامه‌ای بین شهرداری مشهد و مسئولان شهر دوشنبه منعقد شد که بر اساس آن، بخش زیادی از تجربه‌های مشهد در حوزه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و هم‌چنین پروژه‌های مختلف هوشمندسازی شهری به شهر دوشنبه منتقل شود. البته برای تبدیل این تفاهم‌نامه به برنامه‌ای اجرایی که بتواند آورده درآمدی هم برای مشهد داشته باشد هنوز یکی دو گام دیگر باقی مانده است که در حال اجرایی شدن است و در حال رایزنی با مسئولان این شهر برای عملیاتی کردن قرارداد هستیم.»
یکی از برنامه‌های مهم وزارت ارتباطات در دولت سیزدهم، برداشتن بخشی از بار مصرف اینترنت از دوش اپراتور‌های همراه به کمک توسعه اینترنت پرسرعت در بستر فیبر نوری است. در همین زمینه، زارع‌پور، وزیر ارتباطات، و هم‌چنین معاونانش در بازه‌های زمانی مختلف درباره برنامه دولت برای رساندن ۲۰ میلیون اشتراک پرسرعت در بستر فیبر نوری به کاربران صحبت کرده‌اند. بدیع فرخد در همین زمینه درباره برنامه‌های سازمان فاوای شهرداری مشهد برای اجرای بخشی از این پروژه و رساندن اینترنت پرسرعت به مردم گفت: «مشارکت خوبی بین سازمان فاوا و شرکت شاتل برای توسعه این پروژه و در دسترس قرار دادن اینترنت بر بستر فیبرنوری برای مردم مشهد شکل دادیم.
در واقع، شهرداری مشهد در این پروژه ملی پیش‌قدم شده و زیرساخت‌های خود را در اختیار اجرای آن قرار داده است. اجرای چنین پروژه‌ای دارای چند مزیت است. اول از هم انتفاع مردم و بهره‌مندی آن‌ها از اینترنتی فوق‌العاده پرسرعت خواهد بود. در کنار این موضوع، مزیت دوم این طرح ایجاد درآمدی پایدار در این زمینه برای مدیریت شهری است که عملیاتی شدن آن می‌تواند دست شهرداری را برای ارائه خدمات بهتر و بیشتر به زائران و مجاوران رضوی بازتر کند.»
بین همه بخش‌های مدیریت شهری، حوزه کاری سازمان فاوا نزدیکی بیشتری با اکوسیستم نوآور و استارت‌آپی شهر دارد. در همین زمینه، بدیع فرخد درباره همکاری سازمان فاوا با شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: «با توجه به اینکه شعار اصلی امسال توجه به تولید دانش‌بنیان است و سازمان فاوا هم بنابه ماهیت خود در این حوزه ظرفیت‌هایی دارد، این مسئله از سمت مجموعه ما پیگیری شده است. برای نمونه، ابتدای امسال، جلسه‌ای با هماهنگی کارخانه نوآوری برگزار و از همه استارت‌آپ‌ها و مجموعه‌های دانش‌بنیان دعوت کردیم در آن جلسه مباحث مختلف مورد نیاز خود را به آن‌ها ارائه کنیم.
با توجه به استقبال خوب مجموعه‌های نوآور از این جلسه، تصمیم گرفتیم همه نیاز‌های سازمان فاوا را احصا کنیم و به این مجموعه‌ها ارائه دهیم تا استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان با این چالش‌ها آشنا شوند و در صورت داشتن خدمت یا محصولی برای حل چالش مورد نظر، وارد همکاری با سازمان فاوا شوند. تا امروز بخشی از این شبکه مسائل آماده و برای این مجموعه‌ها ارسال شده است. پیشنهاده‌هایی هم از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان برای حل برخی چالش‌های سازمان فاوا برای ما ارسال شده است.»
در سال‌های گذشته، یکی از پروژه‌های شاخصی که اجرای آن در سازمان فاوا دنبال شده است شهرداری هوشمند است، پروژه‌ای که به گفته مدیرعامل سازمان فاوا، هدف نهایی آن ارائه همه خدمات شهرداری به مردم بدون نیاز به مراجعه حضوری به سازمان‌ها و مناطق شهرداری است.
«در حالت ایده‌آل اجرای این پروژه، هیچ شهروندی نیاز نخواهد داشت برای هیچ‌کدام از درخواست‌های خود به شهرداری مراجعه کند و همه خدمات موردنیاز مردم به صورت آنلاین و دیجیتالی به آن‌ها ارائه می‌شود. درگاه sm.mashhad.ir را برای همین پروژه ایجاد کردیم و مردم می‌توانند با مراجعه به آن، بخش زیادی از خدمات موردنیاز خود از شهرداری را دریافت کنند. در یکی از مناطق شهرداری به صورت آزمایشی در حال دریافت بازخورد‌های اجرای این پروژه از طرف مردم هستیم.
اگر برآیند این بازخورد‌ها مثبت بود، پروژه را در سراسر شهرداری مشهد توسعه خواهیم داد. در صورت اجرای کامل این پروژه، درگاه اینترنتی مطرح‌شده رابطی بین مردم و شهرداری خواهد بود و دیگر نیازی نیست افراد ساعت‌ها و روز‌ها برای انجام درخواست‌هایشان به صورت حضوری مراجعه کنند و با مشکلات مختلف روبه‌رو شوند. تا امروز نزدیک به صد خدمت مختلف در این درگاه به مردم داده می‌شود و افراد می‌توانند این صد خدمت را به صورت آنلاین دریافت کنند.»