حامد سرادار | شهرآرانیوز - نام مشهد با بارگاه منور رضوی و واژه زیارت عجین شده و این حوزه علاوه بر تأثیر مهم هویتی و دینی که بر همه بخش‌های شهر داشته، از نظر اقتصادی هم شهرمان را به قطب اصلی صنعت سفر در کشور تبدیل کرده است. همین موضوع باعث شد در روز‌های گذشته شاهد برگزاری نخستین کنفرانس ملی «توسعه بازار و مدیریت نوین سازمان در صنعت گردشگری» در مشهد باشیم.
همه‌گیری کرونا در دو سال و نیم گذشته ضربه‌های فراوانی را به صنعت سفر در دنیا و کشورمان وارد کرده و کسبوکارهای این حوزه را با چالش‌های مهمی روبه‌رو کرده است. اما در کنار همه چالش‌ها، همه‌گیری کرونا روند دیجیتالی شدن را در همه بخش‌های زندگی سرعت بخشیده است که می‌تواند نقش مهمی در آینده کسبوکارهای فعال در حوزه زیارت و سفر داشته باشد. این موضوع باعث شد تحول دیجیتال در صنعت سفر نقش مهمی در مباحث مطرح‌شده در این رویداد داشته باشد.
یوسف بیدخوری
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی
پس از فرارسیدن کرونا و در دو سال گذشته، شرکت‌ها و کسبوکارهای حوزه سفر در کشورمان با مشکلات فراوانی روبه‌رو شدند. البته شیوع این بیماری باعث تغییر و تحول‌هایی در حوزه کسبوکارهای گردشگری ایجاد کرده و این تغییر‌ها در آینده هم ادامه خواهد داشت. در دنیای جدید، همه کسبوکارها نیاز دارند خود را به دانش و تجهیزات فناورانه و به‌روز مجهز کنند و این موضوع می‌تواند منجر شود تا حوزه زیارت در مشهد با رشد و توسعه ویژه‌ای همراه شود.
لزوم توجه به این حوزه زمانی پررنگ‌تر می‌شود که مشاهده می‌کنیم رشد و توسعه حوزه زیارت در کنار تمامی تأثیرات معنوی که به همراه دارد، می‌تواند نقش ویژه‌ای در ایجاد اشتغال، ورود ارز به کشور و هم‌چنین توسعه درآمد‌های پایدار برای مشهد و کشور شود. در واقع، امروز همه دولت‌های دنیا به اهمیت صنعت گردشگری پی برده‌اند و به دنبال این هستند تا از ظرفیت‌های اقتصادی آن برای بهبود وضعیت اقتصادی مردم خود بهره‌مند شوند. رونق این بازار با توجه به شاخه‌های مختلفی که در آن دخیل هستند، می‌تواند به شکوفایی بخش‌های مختلفی مانند حمل‌ونقل، اسکان و هتلداری، مشاغل فرهنگی مرتبط با زیارت و هم‌چنین بازار گسترده سوغات منجر بشود.
مشهد در این زمینه از ظرفیت‌های فراوانی برخوردار است و استفاده از فناوری‌ها و ایجاد تحول دیجیتالی در این بازار می‌تواند حوزه زیارت را هر روز پر قدرت‌تر از گذشته کند. موضوعی که با تحقق آن، علاوه بر بیشتر شدن میزان زائران سالانه بارگاه منور رضوی و ارایه خدمات بهتر به آن‌ها، شاهد رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار برای مجاوران و مردم هم خواهیم بود. برای رسیدن به این هدف نیاز داریم که مطالعات و برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای را در این زمینه به انجام برسانیم و حرکت در مسیر نیل به این هدف برنامه‌ای بلندمدت به شمار می‌رود، برنامه‌ای که برای تحقق آن نیاز داریم که علاوه بر کسبوکارهای خصوصی، بخش‌های مختلف دولتی و مدیریت شهری هم پای کار باشند.
شاید تا یکی دو دهه پیش هنوز امکان‌پذیر بود که تحول‌های بزرگ را تنها با اقدامات دولتی رقم زد، اما امروز در کشور ما هم مانند سراسر دنیا، رقم زدن تحول‌های بزرگ در حوزه‌های مختلف، از جمله بحث رشد خدمات زیارت به‌تن‌هایی با اقدامات دولتی امکان‌پذیر نیست. بلکه در کنار دولت، نیاز داریم که افراد و استارت‌آپ‌های بخش خصوصی هم با ایده‌های نوآورانه و خلاق و استفاده از آخرین فناوری‌های روز دنیا به رونق و توسعه این بازار کمک کنند تا بتوانیم در افقی میان‌مدت شاهد رشدی چشمگیر در خدمات حوزه زیارت مشهد باشیم و در کنار آن صنعت گردشگری را در تمام کشور هم توسعه دهیم.
سیدعلی علی‌زاده
کارشناس دیجیتال مارکتینگ
از نظر میزان دانش و دسترسی به فناوری‌های روز دنیا، تفاوت چندانی میان ما و دیگر کشور‌های پیشرفته وجود ندارد و امروز دیگر به لطف فضای مجازی، تقریبا همه افراد به دانش روز دنیا و نوآوری‌های تازه دسترسی دارند. اما زمانی می‌توان از این دانش و فناوری‌های روز دنیا در هر حوزه‌ای از جمله صنعت سفر و به طور خاص زیارت بهره برد که در گام اول با واقعیت‌های بازار آشنا باشیم.
امروز یکی از واقعیت‌های موجود در بازار، بیماری کروناست که در هفته‌های گذشته متأسفانه شاهد اوج گیری دوباره آن هستیم. در واقع، با شیوع کرونا در دو سال گذشته، شاهد ایجاد عادت‌ها و شرایط تازه‌ای بودیم و کسبوکارها باید بتوانند با تحول دیجیتال، خود را با آن سازگار کنند. البته این تنها مورد و بحرانی نیست که یک مجموعه موفق باید با آن سازگاری پیدا کند. افراد و شرکت‌های حوزه سفر در چند سال گذشته مثل تمام اکوسیستم نوآور و استارت‌آپی کشورمان با بحران نیروی انسانی هم سر و کار داشتند.
یکی دیگر از بحران‌های چند سال گذشته این کسبوکارهای، بحران تکنولوژی بود. شرایطی که در آن بسیاری از مجموعه‌ها می‌دانستند که باید به سمت دنیای دیجیتال حرکت کنند، اما هم‌زمان در زمینه اینکه برای رسیدن به این هدف باید به سراغ چه ابزار‌ها و روش‌هایی بروند شناخت کافی نداشتند. شناخت شرایط بازار و سرعت عمل در سازگاری با وضعیت تازه را می‌توان مهم‌ترین مؤلفه موفقیت یک کسبوکار به حساب آورد. به عنوان مثال، یکی از نتایج بحران جهانی کرونا، تغییر در سازوکار‌ها و ساختار‌های بازاریابی دیجیتال بوده است. شرکت گوگل در دو سال گذشته تحقیق گسترده‌ای در این زمینه انجام داده و بر اساس آن شاهد هستیم که در مرکز دنیای دیجیتال آشفتگی ایجاد شده است
بر این اساس، دیگر نمی‌توانیم درباره مدل‌های خرید مردم در دنیای دیجیتال، قوانین و راهکار‌های چندسال گذشته را به کار ببریم، بلکه پس از شیوع کرونا و بیشتر شدن ابعاد حضور مردم در جهان آنلاین، تغییر‌های مهمی را در عادت‌ها و کاربرد‌های این فضا در بین کاربران ایجاد کرده است. اینجا یک شرکت نوآور و خلاق که قصد حضور قدرتمند در بازار سفر را دارد، باید بتواند خود را همگام با این تغییرات کرده و تحول دیجیتالی را در راهکار‌های بازاریابی خود
قرار دهد.
به زبان ساده، امروز کسبوکارهای این حوزه دیگر نمی‌توانند بدون استفاده از ابزار‌های دیجیتالی به رشد و حضور خود در بازار ادامه دهند. اما تنها داشتن یک سایت و فعال شدن در شبکه‌های اجتماعی به معنی تحول دیجیتال نیست. بلکه خود دنیای دیجیتال هم هر روز و ماه در حال تغییر است. در چنین شرایطی تنها کسب‌وکار‌هایی می‌توانند در تحول دیجیتال خود موفق باشند که واقعیت‌های تازه حوزه خود را بشناسند و به‌سرعت بتوانند خود را همگام با شرایط تازه تغییر دهند.
علی جاهدی
مدیر پردیس ICT پارک علم و فناوری خراسان
در سال‌های گذشته خبر‌های زیادی درباره تغییر جایگاه کسبوکارها، چه درباره نمونه‌های موفق امروز و چه درباره آن‌هایی که زمانی مجموعه‌های بزرگی بودند و امروز شکست خورده اند، منتشر شده است. امروز شاهد هستیم که در سطح جهان، شرکت‌هایی که عمر آن‌ها به ده سال هم نمی‌رسد، توانسته‌اند از نظر ارزش اقتصادی در بین بیست شرکت برتر دنیا قرار بگیرند. اما چگونه می‌شود که برخی کسب و کار‌ها با دهه‌ها قدمت و منابع فراوان و نیروی انسانی چندصد نفره، با سرعت در حال نذول باشند و در مقابل شرکت‌هایی تازه و کوچک، جای آن‌ها را در بازار بگیرند؟ مهم‌ترین دلیلی که باعث رقم خوردن این اتفاق می‌شود، تنها یک تغییر عادی در فضای کسبوکار نیست، بلکه یک تحول کامل در همه زمینه‌هاست.
تحلیلگران فراوانی در دنیا نام آن را تحول دیجیتال گذاشته‌اند. البته خیلی ساده‌انگارانه است که این تحول را تنها در استفاده از ابزار‌های آنلاین و مبتنی بر فناوری اطلاعات خلاصه کنیم. بلکه این تحول در واقع تغییری بنیادین درباره نگرش افراد به کسبوکار و سازگاری پیدا کردن با چیزی است که امروز مشتری‌ها می‌پسندند.
به طور کلی باید گفت در شرایط امروز، دیگر چندان مهم نیست که کسبوکارهای مختلف از جمله شرکت‌ها و مجموعه‌های فعال در زمینه سفر و زیارت، تا چه اندازه بزرگ هستند و ثروت و قدمت دارند، بلکه چیزی که در شرایط فعلی اهمیت دارد، سازگار شدن با شرایط جدید و حرکت در مسیر تحول دیجیتال است. چون مجموعه‌ها با هر میزان قدرت و قدمتی که دارند، اگر نتوانند خود را با این وضعیت تازه سازگار و همراه کنند، بدون شک از بین خواهند رفت.
به طور خاص در زمینه گردشگری اگر بخواهیم این موضوع را بررسی کنیم، در سال ۲۰۲۰ و زمانی که هنوز خبری از ویروس کرونا نبود، حجم بازار گردشگری الکترونیک دنیا چیزی در حدود ۹۰۰ میلیارد دلار بود. اما حالا پیش‌بینی می‌شود که این عدد ظرف دو سال آینده به بیش از هزار و ۷۰۰ میلیارد دلار برسد. اما برای اینکه کسبوکارهای ما هم بتوانند با همین سرعت رشد کنند، باید در ابتدا بدانیم که اساسا تحول دیجیتال در بازار سفر به چه معناست و چالش‌های حضور در آن چه مواردی است.
در مجموع، شرکت‌های حاضر در این صنعت و به طور خاص مجموع‌های مشهدی با توجه به پررنگ بودن نقش زیارت و سفر‌های مذهبی، ظرفیت‌های بسیار فراوانی برای توسعه دارند و باید بتوانند با سرعت مسیر تحول دیجیتال را طی کنند، تحولی که تنها به معنی فروش آنلاین بلیط و ایجاد سایت برای رزرو هتل و مواردی از این دست نیست. بلکه از موارد کلی تا جزئی‌ترین چیز‌هایی را که زائران و مسافران با آن روبه‌رو هستند در بر می‌گیرد.
محسن قاسمی
مشاور در شروع دوباره کسبوکارهای گردشگری
در سال‌های گذشته صحبت‌های زیادی درباره نقش فناوری‌های تازه و دنیای آنلاین در توسعه کسبوکارها زده شده است، اما اگر بخواهیم حجم تغییراتی را که تحول دیجیتال در دنیای اقتصاد ایجاد می‌کند بهتر درک کنیم، می‌توان آن را به ساخته شدن اولین خودرو مدرن و بنزین‌سوز تشبیه کرد. زمانی که «کارل بنز» در سال ۱۸۸۵ میلادی نخستین خودروی بنزین‌سوز را تولید کرد، خودش هم نمی‌دانست باعث چه تحولی در آینده بشر شده است. این تحول در ادامه باعث شکل‌گیری صنعت راه‌سازی، صنعت خودرو، و بسیاری از صنایع وابسته شد. تحول دیجیتال هم اتفاقی است که همه بخش‌های زندگی ما را تغییر داده است و این تغییر در آینده خیلی بیشتر هم خواهد شد.
به طور خاص در صنعت گردشگری، بنابر آمار‌ها چیزی حدود ۸۰ درصد رزرو‌ها در دنیا به صورت آنلاین انجام شده است. امروز افرادی که در این صنعت فعال هستند، به طور کامل لمس کرده‌اند که بدون استفاده از ظرفیت‌ها و ابزار‌های الکترونیک، نمی‌توان به حضور در این بازار ادامه داد. برای نمونه، در حوزه زیارت، دیگر مهم نیست که زائرانی که حتی از دیگر کشور‌ها قصد حضور در بارگاه منور رضوی را دارند هیچ شناختی از امکانات و خدمات اقامتی مشهد نداشته باشند. امروز این افراد می‌توانند با یک جست‌وجوی ساده و به صورت آنلاین، همه خدمات موردنیاز خود را از قبل رزرو کنند و بسیار ساده‌تر از گذشته به زیارت امام رضا (ع) مشرف شوند.
اگر بخواهیم به صورت کاربردی‌تر به موضوع تحول دیجیتال در بازار سفر و زیارت نگاه کنیم، می‌توان چند شاخص اصلی را در این زمینه نام برد. در واقع، این چند عامل مسیر آینده صنعت سفر هستند و اگر از آن‌ها غافل شویم، از دنیا عقب خواهیم ماند. یکی از مواردی که تأثیر زیادی بر تحول دیجیتال بازار سفر دارد، استفاده از ابزار‌های موبایلی است. اپلیکیشن‌های مختلفی که در این زمینه وجود دارد گوشی‌های موبایل را به یکی از ابزار‌های قدرتمند در آینده صنعت سفر تبدیل کرده است.
مورد بعدی، فناوری واقعیت افزوده است. امروز در بسیاری از موزه‌ها یا مکان‌های تاریخی، با استفاده از این فناوری اطلاعات بسیاری را در اختیار بازدیدکننده‌ها قرار می‌دهند. هم‌چنین فناوری واقعیت مجازی هم امروز در دنیا نقش مهمی در بازاریابی صنعت سفر دارد و می‌تواند در آینده نقش بسیار چشمگیری در این صنعت داشته باشد. برای نمونه، می‌توان با کمک این فناوری، تجربه حضور در حرم مطهر رضوی را برای زائران ایجاد کرد.
فناوری‌های دیگری مانند هوش مصنوعی، داده‌کاوی، اینترنت اشیا و ... هم می‌توانند در آینده نه‌چندان دور، تأثیر فراوانی در صنعت سفر داشته باشد و کسب‌وکار‌هایی که می‌خواهند از تحول دیجیتال این بازار عقب نمانند و بتوانند به رشد خود ادامه دهند، باید به این حوزه‌های جدید توجه کافی داشته باشند.