مشهد؛ قطبی مهم در تولید محتوای دیجیتال

علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ سال هاست که از دوران سلطه بی،  چون و چرای رسانه‌های سنتی مانند شبکه‌های تلویزیونی گذشته ایم و امروز اگر تأثیر محتوا‌های فضای مجازی از رقبای سنتی شان بیشتر نباشد، مسلما کمتر هم نیست. گسترش این حوزه در سراسر دنیا کسب وکار‌ها و استارت آپ‌های زیادی را علاقه‌مند به حضور در بازار تولید محتوای دیجیتال کرده است.

در مشهد هم گروه‌های مختلفی در این زمینه فعال هستند، اما تا چندسال پیش نبود زیست بوم منسجمی در این حوزه، مانع از رشد مناسب استارت آپ‌های فعال تولید محتوا‌های دیجیتالی در شهرمان شده بود. به همین دلیل و با هدف توسعه زیست‌بوم کسب وکار‌های تولید محتوا‌های دیجیتالی، از حدود یک سال پیش نخستین پارک تولید محتوای دیجیتال کشور در مشهد راه‌اندازی شد. در این مطلب به سراغ احمدزاده، مدیر اجرایی پارک نیتک رفتیم تا درباره فعالیت‌های یک‌ساله این مجموعه و ظرفیت‌ها و چالش‌های حوزه تولید محتوای دیجیتالی گفتگو کنیم.

زیست‌بومی برای استارت‌آپ‌های محتوایی شهر

خانه‌های خلاق در کشور با ابتکار معاونت علمی ریاست جمهوری ایجاد شدند و تا امروز ۲۵ نمونه از این مجموعه‌ها در سطح کشور راه‌اندازی شده است. به گفته مدیر اجرایی پارک تولید محتوای دیجیتال، هر خانه خلاق در یک موضوع مشخص و با رویکرد ایجاد شبکه‌ای از افراد توانمند در آن حوزه فعالیت می‌کند تا نوآوران و افراد خلاق در آن زمینه بتوانند در فضای اکوسیستم نوآوری کشور رشد پیدا کنند: پارک تولید محتوای دیجیتال نیتک هم به عنوان نخستین مجموعه‌ای در کشور که به طور تخصصی به حوزه تولید محتوا در بستر‌های دیجیتالی می‌پردازد، از سال گذشته به طور رسمی در مشهد آغاز به کار کرده است.

مشهد قطب مهمی در تولید محتوا در فضای مجازی به شمار می‌رود و به لطف وجود ظرفیت‌های بالای متخصصان و افراد علاقه‌مند به این موضوع، در یک سال گذشته توانستیم عملکرد قابل قبولی را در زمینه ایجاد شبکه‌ای از شرکت‌ها و مجموعه‌های استارت‌آپی فعال در بخش‌های مختلف ساخت محتوای دیجیتالی و شکل‌دهی به یک اکوسیستم خلاق در این زمینه داشته باشیم.

در واقع مشهد در بین شهر‌های کشور از نظر تولید محتوای دیجیتالی پیشروترین و فعال‌ترین شهر به شمار می‌رود و به همین دلیل تلاش داریم زیرساخت‌های مورد نیاز فعالان این حوزه را برای اجرای پروژه‌هایشان فراهم کنیم. در همین راستا هم بخش‌های مختلفی برای تولید انیمیشن، بازی، طرح‌های گرافیکی، پادکست، ویدئو.
دیجیتال‌مارکتینگ و تولید محتوای متنی در مجموعه پیش بینی و زیرساخت‌های اجرای آن پیاده شده است.

یک اقیانوس آبی

با وجود تمام فعالیت‌هایی که تا امروز در حوزه تولید محتوا‌های دیجیتالی مانند بازی‌های ویدئویی، انیمیشن، پادکست و... انجام شده است، این حوزه هنوز جای کار بسیاری دارد و به گفته احمدزاده، یکی از اکوسیستم‌های کسب‌وکاری به شمار می‌رود که به‌اصطلاح اقیانوسی آبی است و استارت‌آپ‌ها و مجموعه‌های نوآور فراوانی می‌توانند به آن وارد شوند: امروز نگاه خیلی از مردم و مسئولان هم به این بازار جلب شده است و کم‌کم متوجه شدند که به عنوان مثال یک بازی ویدئویی یا کلیپی مثل «سلام فرمانده» تا چه اندازه می‌تواند در جامعه تأثیر فرهنگی و هویتی داشته باشد. در واقع توجه بیشتر به این حوزه می‌تواند زمینه ساز اتفاق‌های بسیار بزرگی در جامعه باشد و علاوه بر تأثیر بر مخاطبان بزرگ‌سال، کودکان و نوجوانان را به عنوان آینده‌سازان کشورمان با هویت و فرهنگ بومی خودمان بیشتر آشنا کند.

از نظر اقتصادی هم با توجه به ارزان‌تر بودن هزینه نیروی کار در کشورمان، بازار تولید محتوای دیجیتال در کشورمان فضای اقتصادی بسیار ویژه‌ای را داشته و برای مشتری‌های بین‌المللی از جذابیت بالایی برخوردار شده است. به همین منظور و با تفاهمی که با پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور داشتیم، قرار بر این شد که در تهران و ۹ استان دیگر کشور هم فضا‌هایی مانند مجموعه فعلی که در مشهد داریم را احداث کنیم.

شتاب‌دهنده مهارتی، حرکت از سمت بازار به تولیدکننده

یکی از مواردی که زیست‌بوم نوآور و دانش‌بنیان کشورمان همواره با آن روبه‌روست، شناخت درست نیاز بازار و صنعت است. به طور کلی، هرقدر هم که محصول یا خدمتی که تولید می‌کنید پیشرفته و خوب باشد، تا زمانی که نیازی برای آن در بازار وجود نداشته باشد، کاری از پیش نخواهید برد.

احمدزاده با اشاره به این موضوع، از ایجاد شتاب‌دهنده مهارتی برای حل این چالش گفت: با ایجاد شتاب‌دهنده مهارتی، می‌خواهیم که مثل خیلی از کشور‌های پیشرفته دنیا، مسیر تولید محصول و توسعه مهارت‌های افراد را به شکلی ترسیم کنیم که هم‌راستا با نیاز بازار و مجموعه‌های هدف باشد. برای پیاده‌سازی چنین سیستمی، چهار بخش در نظر گرفته شده است. در بخش اول، علاقه‌مندان و دانشجویان وارد شتاب‌دهنده می‌شوند و مورد ارزیابی و آینده‌پژوهشی مهارتی و تحصیلی قرار می‌گیرند تا حوزه‌های مناسب فعالیت آن‌ها مشخص شود.

پس از آن و در بخش دوم، مهارت‌های مورد نیاز این افراد شناسایی می‌شود و آن‌ها را به سمت فراگیری آن‌ها در شتاب‌دهنده می‌بریم. پس از اینکه فرد مورد نظر به مهارت‌های لازم در زمینه کاری خود رسید، پروژه‌هایی را متناسب با آموزش‌های گذرانده شده و سطح توانمندی‌هایش تعریف و به او می‌دهیم تا با انجام آن‌ها کسب تجربه کند. در این مرحله افراد می‌توانند به بخش کاربازار شتاب‌دهنده بروند و پروژه‌های مختلفی را که در آن بخش وجود دارد بپذیرند و به درآمدزایی برسند.

آخرین و مهم‌ترین بخش این فرایند هم ارتباط با صنایع مختلف است تا نیاز‌ها و پروژه‌های آن‌ها شناسایی کنیم و بتوانیم متناسب با همان نیازها، مهارت‌های لازم را به افراد در این فرایند آموزش بدهیم. تا امروز حدود ۵۱۵ شرکت و مجموعه صنعتی با شتاب‌دهنده ما در ارتباط هستند و حتی در مواردی افراد را بورسیه می‌کنند تا به این فرایند وارد شوند و مهارت‌های مورد نیاز آن شرکت را بدست آورند. نکته جالب اینجاست که در کنار مجموعه‌های داخلی، تا امروز سفارش کار‌هایی هم از کشور‌های دیگر داشته ایم. در واقع ما در پارک نیتک تلاش کردیم مجموعه شرکت‌هایی که در این فضا حضور دارند شبکه‌ای مهارتی با نگاه به نیاز صنعت و بازار را تشکیل بدهند.

چالش‌های بازار تولید محتوای دیجیتال

مانند تمام حوزه‌های استارت‌آپی، مجموعه‌های فعال در بازار تولید محتوای دیجیتال هم با چالش‌های مختلفی روبه‌رو هستند، چالش‌هایی که مدیر اجرایی نیتک آن‌ها را به سه بخش کلی تقسیم می‌کند: اولین مورد، آشنا نبودن افراد با فضای اقتصادی و بکر این بازار است. در واقع خیلی از افراد توانمند و متخصص هنوز با ظرفیت‌های اقتصادی فراوانی که در این بازار وجود دارد به اندازه کافی آشنا نیستند و در این زمینه نیاز به فرهنگ‌سازی داریم. مورد دوم نگاه سنتی مدیران به این حوزه است. قوانین در کشور ما دست مدیران صنایع را باز گذاشته است تا بخشی از هزینه‌های مالیاتی خود را به عنوان مثال در مسیر ترویج حفظ محیط زیست هزینه کنند.

اگر نگاه مدیران کشور به بازار محتوای دیجیتالی و تأثیر فراوان آن در فرهنگ‌سازی تغییر کند، شاهد توسعه سرمایه‌گذاری در این فضا خواهیم بود. در کنار این دو چالش، مشکل سوم ما با قوانین صداوسیماست. بر اساس قوانین، اگر شما به عنوان مثال برنامه‌ای انیمیشنی تولید کنید که در شبک‌های تلویزیونی پخش شود، حق مالکیت شخصیت‌های مختلف آن با صداوسیما خواهد بود. با این قانون، تولیدکننده محتوا پس از پخش اثرش از شبکه‌های تلویزیونی دیگر نمی‌تواند از زنجیره ارزشی که به واسطه شخصیت‌های مختلف اثرش می‌تواند به دست آورد، بهره‌مند شود.

مشهد، قطب هویتی ایران

مشهد به واسطه وجود بارگاه منور رضوی، پایتخت معنوی کشورمان به شمار می‌رود و سالانه میلیون‌ها زائر برای زیارت حضرت ثامن‌الأئمه (ع) به این شهر می‌آیند. این موضوع ظرفیت‌های فراوانی را برای انجام پروژه‌ها و تولید محتوا‌های هویتی در فضای مجازی ایجاد کرده است.

به گفته احمدزاده، در سال‌های گذشته کار‌های خوبی در این زمینه انجام شده است، اما هنوز با بالفعل کردن ظرفیت‌های فراوان موجود در این حوزه فاصله فراوانی داریم: البته واقعیت اینجاست که با وجود معرفی زیرساخت‌ها و توانمندی‌های پارک توسعه محتوای دیجیتال به مدیران آستان قدس رضوی و صحبت‌ها و جلسات برگزارشده، هنوز نتوانستیم آن‌طور که باید در حوزه اجرایی به تفاهم رسیده و از توان نیرو‌های متخصص و استارت‌آپ‌های حاضر در پارک، در مسیر تولید محصولات هویتی با محوریت امام رضا (ع) به شکل مطلوب استفاده کنیم. در این زمینه با توجه به توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های فناور حاضر در پارک تولید محتوای دیجیتال، زیرساخت‌های خود را به مدیران آستان قدس و دیگر مجموعه‌ها مانند شهرداری معرفی کرده‌ایم و امیدواریم که در آینده بتوانیم از این ظرفیت‌ها در مسیر تولید بیشتر محتوا‌های هویتی متناسب با جایگاه شهر امام رضا (ع) استفاده کنیم.

از بازار داخل تا حضور در بازار جهانی

تا امروز که حدود یک سال از فعالیت پارک نیتک می‌گذرد، بیشترین دغدغه این مجموعه به گفته احمدزاده، شبکه‌سازی و معرفی زیرساخت‌های ایجاد شده در این فضا به مجموعه‌ها و افراد فعال حوزه تولید محتوا در مشهد بوده است: امروز حدود دویست نفر به صورت ثابت و پاره‌وقت در این فضا مشغول فعالیت هستند و در قالب چهل تیم استارت‌آپی و شرکت در پارک تولید محتوای دیجیتال حضور دارند.

نکته جالب اینجاست که دو عدد از تیم‌های حاضر در اینجا از دل خود پارک و رویداد‌های استارت‌آپی که برگزار کردیم شکل گرفتند و مرحله شتاب‌دهی را پشت سر گذاشتند. با اینکه هنوز بیش از یک سال شروع کار پارک محتوای دیجیتال نمی‌گذرد، تا امروز بیش از پنجاه شرکت مختلف تولید محتوا‌های خود را به تیم‌های مستقر در این مجموعه سپرده‌اند و شاهد هستیم که اکوسیستم تولید محتوای دیجیتال در مشهد آهسته‌آهسته در حال شکل‌گیری است.

امیدواریم که بتوانیم با حمایت بیشتر مسئولان شهر و کشور، زیرساخت‌های خود را توسعه داده و افراد را در این بازار توانمند کنیم تا علاوه بر اشتغال، شاهد ارزآوری و تولید ثروت از اقتصاد دیجیتال هم باشیم. بازار تولید محتوای دیجیتال با توجه به هزینه‌های تمام شده پایین آن در کشورمان، می‌تواند بسیار ارزآور بوده و برای مشتری‌های خارجی بسیار جذاب باشد. همین امروز هم سفارش‌های بین‌المللی فراوانی داریم، اما هنوز به اندازه کافی نیروی متخصص اجرایی برای اجرای همه این پروژه‌ها و سفارش‌ها را نداریم.

زیرساخت‌های استودیویی

استودیو‌های تصویر

استودیوی کروماکی: تکنیک کروماکی در فیلم برداری که به پرده سبز هم مشهور است، یکی از محبوب‌ترین روش‌های تولید محتوای تصویری در دنیاست. تصویربرداری کروماکی با خاصیت جداسازی محدوده اطراف سوژه اصلی از پس زمینه تک رنگ، به شما این امکان را می‌دهد تا به صورت جداگانه پس زمینه‌ها و موقعیت‌ها را با هم ترکیب کنید و یک تصویر واقع گرایانه برای بیننده و مخاطب خود بسازید.

استودیوی تلویزیونی: این استودیو با دکوری مشابه برنامه‌های گفت وگومحور تلویزیونی طراحی شده و برای ضبط محتوا‌های تصویری گفت وگومحور و آموزشی مناسب است.

استودیو سینمایی و جلوه‌های ویژه: این استودیو بزرگ‌ترین نمونه در نوع خود در منطقه شرق کشور به حساب می‌آید و با توجه به فضای آن، برای ضبط محتوا‌های تصویری با تعداد زیاد افراد، مثل مسابقه‌ها یا نشست‌های گروهی، مناسب است.

تولیدات اینترنتی و فضای مجازی: فضایی مناسب برای ضبط برنامه‌های اینترنتی‌ای که گروه‌ها و افراد می‌خواهند در فضا‌های مجازی مانند اینستاگرام خود به اشتراک بگذارند.

استودیو‌های صدا

دو  استودیوی پادکست: این دو فضا با هدف ضبط برنامه‌های صوتی تک نفره در قالب پادکست طراحی شده اند و در محیطی مختصر، همه امکاناتی را که برای ضبط یک پادکست نیاز دارید در اختیار شما می‌گذارد.

استودیوی دوبله: در مقایسه با استودیو‌های پادکست، فضایی بزرگ‌تر دارد و چند نفر هم زمان می‌توانند در آن در پروژه‌ای صوتی به ضبط صدا بپردازند. فضایی مناسب است برای انجام پروژه‌های دوبله کردن محتوا‌های ویدئویی و حتی اجرای برنامه‌های رادیویی.