مشهد؛ پایگاه علمی برای پیشبرد مرز‌های دانش و فناوری

علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ گسترش سوادآموزی و ارتقای علمی جامعه از دستاورد‌های انقلاب اسلامی است، زیرا قبل از انقلاب اسلامی، بسیاری از مردم حتی در شهر‌ها بی‌سواد بودند. برای نمونه، در سال ۱۳۵۵ بیش از ۶۴ درصد جمعیت پانزده‌ساله بی‌سواد مطلق بودند، اما پس از انقلاب اسلامی، با شکل‌گیری نهضت سوادآموزی و گسترش مراکز آموزشی، میلیون‌ها ایرانی باسواد شدند. توجه ویژه به علم و دانش و بهره‌گیری از اقتصاد مبتنی بر دانش همیشه از مهم‌ترین رئوس برنامه‌ها و سیاست‌های اعلامی کشور بوده است.

اما دستیابی به این اهداف نیازمند تولید علم و دانش در پایگاه‌های علمی همچون دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری در شکل جدید این پایگاه‌ها است. شهر مشهد نیز به عنوان دومین کلان‌شهر کشور، پس از پیروی انقلاب اسلامی، نقش مهمی در تولید علم و دانش در کشور برعهده داشته است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین و پیشرو‌ترین این پایگاه‌ها و دستاورد‌های آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

دانشگاه فردوسی مشهد

دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان سومین دانشگاه ایران از نظر قدمت و یکی از ۱۰ دانشگاه برتر کشور، در سال ۱۳۲۸ در مشهد تأسیس شد. ضرورت گسترش آموزش پس از انقلاب اسلامی سبب شد که بعد از تغییر در برخی واحد‌ها و تفکیک دانشگاه علوم پزشکی از دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده‌های مختلف در حوزه‌های مختلف علوم یکی پس از دیگری به مجموعه واحد‌های دانشگاه اضافه شوند.

دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه شرق کشور، هم‌اینک از وجود بیش از ۸۰۰ عضو هیئت علمی متخصص برخوردار است. در حال حاضر نیز بیش از ۲۵ هزار دانشجو در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در این دانشگاه مشغول به تحصیل‌اند. این تعداد بیش از ۲ هزار دانشجوی بین‌المللی را شامل می‌شود.

رتبه نخست فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌های کشور، رتبه نخست جشنواره نشریات دانشجویی، رتبه نخست در فعالیت‌های انجمن‌های علمی دانشجویی، رتبه نخست دوازدهمین المپیاد فرهنگی ورزشی دانشجویان پسر سراسر کشور، رتبه‌های برتر در المپیاد‌های علمی ملی و بین‌المللی از جمله شیمی و ریاضی، رتبه سوم جشنواره ملی ارتباطات و فناوری اطلاعات، رتبه دوم وبگاه دانشگاه در میان دانشگاه‌های وزارت علوم در رتبه‌بندی جهانی وبومتریک و حضور در میان دانشگاه‌های برتر کشور در رتبه‌بندی موضوعی نظام QS بخشی از افتخارات این دانشگاه به شمار می‌رود. هم‌چنین طی دو سال اخیر، این دانشگاه با تمرکز بر دیپلماسی علمی، توانسته است رتبه اول را در زمینه تعاملات علمی، پژوهشی و فناوری بین‌المللی بین دانشگاه‌های کشور به دست آورد.

از خدمات منحصربه‌فرد این دانشگاه در منطقه شمال شرق می‌توان ارزیابی و صدور تأییدیه علمی اختراع، ارائه خدمات آزمایشگاهی به عنوان دبیر شبکه آزمایشگاه‌های علمی ایران (شاعا) در شرق کشور و عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو، ارائه خدمات تخصصی امنیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در آزمایشگاه آپا، ارائه خدمات مرکز محاسبات سنگین، ارائه خدمات آزمایشگاه فناوری وب، ارائه خدمات آزمایشگاه تأیید نمونه تجهیزات IP-IPBX، طراحی و پشتیبانی سامانه‌های کاربردی دانشگاهی و برگزاری دوره‌های آموزش عالی آزاد برای مدیران ارشد و دیگر صاحبان صنعت و خدمات در کالج دانشگاه و کلینیک حقوق دانشگاه و کلینیک دامپزشکی دانشگاه را نام برد.
دانشگاه فردوسی مشهد دارای مرکز رشد فناوری نیز هست که از استارت‌آپ‌های دانشجویی و شرکت‌های دانش‌بنیان تشکیل‌شده در این دانشگاه حمایت می‌کند.

آینده‌ای درخشان با کارخانه نوآوری مشهد

سال گذشته، کارخانه نوآوری مشهد به دست رئیس‌جمهور افتتاح شد، مجموعه‌ای که به همت مدیریت شهری ایجاد شده است و قرار است به بستر اصلی رشد اکوسیستم استارت آپی مشهد تبدیل شود. کارخانه نوآوری مشهد محلی برای حمایت از ایده‌ها، استارت‌آپ‌ها و تیم‌های نوپا به کمک مربیان، مشاوران و سرمایه‌گذاران است. این مجموعه با ظرفیت استقرار صد نفر در فضای کار اشتراکی و ۲۳ دفترکار اختصاصی تا امروز میزبان  شتاب دهنده‌ها و استارت آپ‌های مشهدی بوده است. اولویت مدیریت شهری در انتخاب استارت آپ‌ها و شرکت‌ها بیشتر با مجموعه‌هایی است که در حوزه چالش‌های مدیریت شهری فعال‌اند و سعی در ارائه راهکار‌هایی برای حل مسائل شهر دارند.

دانشگاه آزاد اسلامی

دانشگاه آزاده اسلامی مشهد نیز به عنوان یکی از قطب‌های علمی در مشهد، سهم بسزایی در تولید علم و دانش در این خطه داشته و گام‌های بلندی برای رشد علم و فناوری در مشهد برداشته است. این واحد دانشگاهی با برخوردار بودن از معاونت پژوهش و فناوری، بخش‌های ویژه‌ای را در این دانشگاه راه‌اندازی کرده است که در ادامه به معرفی اجمالی آن‌ها خواهیم پرداخت.

سرای فناوری‌های هوشمند و سلامت: شهر مشهد دارای ظرفیت‌های بسیاری موضوع فناوری اطلاعات و سیستم‌های هوشمند است. هم‌چنین مشهد دارای تعداد درخور ملاحظه‌ای مرکز درمانی و بیمارستانی است که برخی از آن‌ها در سطح کشور و حتی کشور‌های مجاور بسیار پیشرو هستند. این دو قابلیت در کنار هم باعث شدند سرای فناوری‌های هوشمند و سلامت برای توسعه و تجاری‌سازی ایده‌های فناورانه و حمایت از مراکز و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در زمینه استفاده از فناوری اطلاعات و هوشمندسازی در حوزه سلامت فعالیت می‌کنند راه‌اندازی شود.

مرکز رشد واحد‌های فناور: این مرکز نیز برای بسترسازى در راستاى ایجاد فرصت‌‎هاى شغلى با هدف جذب کارآفرینان و دانش‌آموختگان دانشگاهى برای توسعه فناورى‌هاى پیشرفته راه‌اندازی شده است. آموزش نیروی متخصص با نگاه به نیاز بازار صنعت، ایجاد امکان استفاده از تکنولوژی و دانش روز، تولید و توسعه محصولات و فرایند‌های فناوری قابل عرضه به بازار از دیگر اهداف این مرکز رشد است.

سازمان جهاد دانشگاهی مشهد

جهاددانشگاهی مشهد با هدف ایجاد پلی میان دانشگاه و صنعت در اواخر دهه ۶۰ آغاز به کار کرد. این مرکز علمی دارای چندین پژوهشکده از جمله پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی و پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی است.

این پژوهشکده‌ها دستاورد‌های چشمگیری در زمینه قارچ‌های دارویی و صنعتی و انجام تحقیقات در زمینه جلبک‌ها و متابولیت‌های آن‌ها با انجام طرح‌های ملی داشته‌اند.
ارائه مشاوره علمی تخصصی در راستای ارتقای دانش فنی و تخصصی در بخش‌های تکثیر انواع گیاهان به روش کشت بافت و فناوری کنترل هوشمند گلخانه و مدیریت سیستم‌های کنترل رشد گیاهی از دیگر فعالیت‌های این پژوهشکده‌هاست.

گروه‌های پژوهشی مواد نوین، عفونت‌های منتقله از خون، پزشکی ترمیمی و سلول‌های بنیادی و پزشکی مولکولی از دیگرگروه‌های فعال این واحد دانشگاهی هستند.
تاکنون حدود ۴۵۰ طرح خاتمه‌یافته در جهاد دانشگاهی مشهد انجام شده است و گروه‌های پژوهشی مفتخر به دریافت دو جایزه خوارزمی و به ثبت رساندن ۱۳ اختراع کشوری شده‌اند.

دانشگاه علوم پزشکی مشهد

مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد از مهرماه سال ۱۳۹۱ در پارک علم و فناوری سلامت واقع در میدان بوعلی راه‌اندازی شد. بسترسازی برای تجاری کردن دستاورد‌های تحقیقاتی و پژوهشی حوزه سلامت و حمایت از شکل‌گیری شرکت‌ها یا واحد‌های غیردولتی کوچک و متوسط دانش‌بنیان از اهداف شکل‌گیری این مرکز رشد است.

پارک علم و فناوری خراسان

پارک علم و فناوری خراسان از بزرگ‌ترین و اولین پارک‌های تأسیس‌شده در ایران است. این مرکز در شهریور ۱۳۸۱ با تکیه بر تجارب ارزشمند به‌دست‌آمده طی ۲۲ سال فعالیت تحقیقاتی در زمینه ایجاد و گسترش فناوری ملی و فراهم آمدن زیرساخت‌های مناسب، با مصوبه شورای گسترش آموزش عالی، فعالیت اجرایی خود را در زمینی به وسعت ۴۰ هکتار در شهر مشهد و در جوار شهرک صنعتی توس آغاز کرد. هم‌اکنون نزدیک به ۳۰۳ شرکت فناور در این پارک مستقر هستند.

رسالت راهبردی پارک علم و فناوری خراسان افزایش ثروت در جامعه از طریق تشویق و ارتقای فرهنگ نوآوری و افزایش قدرت رقابت در میان شرکت‌ها و مؤسسه‌هایی است که بر پایه علم و دانش در محیط پارک فعالیت می‌کنند. برای نیل به این هدف، پارک علم و فناوری خراسان مأموریت دارد با ایجاد انگیزش و مدیریت جریان دانش و فناوری در میان دانشگاه‌ها، مراکز تحقیق و توسعه و بخش خصوصی، ایجاد و رشد شرکت‌های نوآور را از طریق مراکز رشد (انکوباتورها) و نیز ایجاد مؤسسات نو از درون مؤسسات باسابقه را تسهیل کند. هم‌چنین این پارک انواع خدمات، فضا‌های کاری و زیرساخت‌های مناسب را به مؤسسات مستقر در پارک ارائه می‌کند.

مراکز رشد فناوری پارک علم و فناوری خراسان برای بهره‌برداری از توانمندی‌های موجود در منطقه خراسان و با توجه به زیرساخت‌های لازم در توسعه فناوری از نظر سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و ظرفیت‌های تخصصی موجود در پارک راه‌اندازی شده‌اند. این مراکز تحت مدیریت متخصصان حرفه‌ای و با ارائه خدمات حمایتی از ایجاد و توسعه حرفه‌های جدید از سوی کارآفرینان پشتیبانی می‌شود، کارآفرینانی در قالب واحد‌های نوپای فعالی که در زمینه‌های مختلف منتهی به فناوری تشکیل شده و اهداف اقتصادی مبتنی بر دانش و فن دارند.
برخی از مراکز رشد در حال فعالیت در پارک علم و فناوری خراسان عبارت‌اند از پردیس فناوری جامع، پردیس ICT، پردیس انرژی، مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی و مرکز رشد فناوری‌های فرهنگی و زیارت.

هم‌چنین پارک علم و فناوری خراسان دارای آزمایشگاه‌های پایلوتی است شامل:

آزمایشگاه‌های تخصصی: آزمایشگاه برق و الکترونیک، آزمایشگاه شیمی و مواد، آزمایشگاه صنایع غذایی، آزمایشگاه بیوتکنولوژی، آزمایشگاه بیوفیزیک مواد غذایی، آزمایشگاه نانوفناوری و آزمایشگاه فناوری‌های نوین

کارگاه‌ها و پایلوت‌های نیمه‌صنعتی: پایلوت شیمی، پایلوت صنایع غذایی و پایلوت سرامیک.