الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ «زمین‌های خاکی محل بازی بسیاری از بچه‌های محلات کم‌برخوردار مشهد است. زمین‌های بایر رها‌شده رو به آسمان که خار از آن روییده همان زمین بازیشان است. چند‌باری درخواست داده‌ایم. گفتیم جای دوری نمی‌رود اگر داخل این زمین‌ها وسایل بازی برای بچه‌ها بگذارید. تا حالا فقط قول داده‌اند بدون اتفاقی.»
به انتهای محله‌های پورسینا، شهرک شهید باهنر، محله اسماعیل‌آباد رفته‌اید؟ آنجا تا دلتان بخواهد زمین خالی و رها در مقیاس بزرگ وجود دارد. زمین‌هایی که خاکش به چشم مردم می‌رود. خبری از دار و درخت نیست که حداقل بچه‌ها و خانواده‌ها بتوانند عصر‌های گرم تابستان از آن استفاده کنند، نه فضای بازی و نه.
خواجه‌ربیع۱۶ و داد از زمین‌های رها‌شده با بلوکه‌های سیمانی. شب که می‌شود پشت این بلوکه‌ها معتادان مواد می‌کشند و صبح‌ها بچه‌ها برای بازی و رهایی از این خانه‌های کوچک، داخل این زمین‌ها بازی می‌کنند.
ارزان‌ترین و ساده‌ترین تفریح همان رفتن به پارک و استفاده از فضای سبز و وسایل ورزشی است، اما در اینجا هیچ نیست.
کمی آن طرف‌تر محله طبرسی شمالی سرانه فضای سبز بسیار کم است. اما از وقتی خط ۲ مترو راه‌اندازی شد، شرایط کمی بهتر از قبل شد، از‌این‌جهت که حداقل با مترو می‌توانیم تا کوهسنگی برویم و از فضای آنجا استفاده کنیم.
ماجرای توس ۴۱ نیز مشابه دیگر محله‌های کم‌برخوردار است. می‌گویند تفریحی نیست و باید برای استفاده از فضای سبز باید تا پارک پردیس بروند. این‌ها همه حرف دل مردم است.
سیدعلی حسینی یکی از فعالان حاشیه شهر است که مشکلات را با پوست و گوشت خودش لمس کرده‌است. او عضو شورای معتمدان محلات حاشیه شهر مشهد است و به‌دلیل حضور فعالانه و پیگیرانه‌اش در محلات کم‌برخوردار مشهد شناخت جامعی از شرایط موجود در این محلات دارد. با او درباره سرانه تفریحی محلات حاشیه‌ای یا کم‌برخوردار به گفتگو نشستیم. توضیح ابتدایی این عضو شورای معتمدان محلات حاشیه مشهد برپایه ترسیم نقشه‌ای از حال‌وروز محلات مشهد است. او می‌گوید: بخش زیادی از محلات حاشیه‌ای مشهد در مناطق ۳، ۴ و ۵ شهرداری قرار گرفته است. اگر نگاهی به این مناطق داشته باشیم می‌بینیم که امکانات شهردی عادلانه توزیع نشده است و از نظر سرانه تفریحی کمبود‌های زیادی دارند.
توضیح تکمیلی حسینی مصداقی است که به گفته او نیاز به شاهد ندارد و خود گواه ماجراست؛ «برای نمونه می‌توانید سه حوزه تفریحی نظیر پارک و فضای استراحتگاهی، استخر و سینما درنظر بگیرید و وضعیت آن را در مناطق حاشیه مشهد بررسی کنید. اینکه در محلات حاشیه مشهد چقدر سینما، مراکز بزرگ بازی و تفریحی یا اماکن پارکی و استراحتگاهی داریم؟» این عضو شورای معتمدان محلات حاشیه با ذکر نام چند محله این‌طور ادامه می‌دهد: «محله ایوان طرق یک متر فضای سبز و مجموعه آبی ندارد. این درحالی است که خود این محله جمعیتی در حدود ۵۰هزار نفر دارد.
جای دور نرویم و مصداق ملموس‌تری که همه بدانند ذکر کنم. شهرک شهید باهنر فضایی برای ورزش ندارد. در محله هم‌جوارش استخری مربوط به آستان‌قدس وجود دارد، اما شرایط استفاده‌اش برای همه مهیا نیست. دلیل واضحش قیمت است. خانواده‌ای که در آن محله ساکن است چطور می‌تواند ساعتی ۳۰هزارتومان به یک فرزندش بدهد.
محله‌های طبرسی شمالی، جاده سیمان و... نیز چنان غرق در مشکلات شهری هستند که موضوع تفریح دیده نمی‌شود. در این محلات و دیگر محلاتی که درگیر روزمرگی‌های زندگی هستند اگر امکاناتی برپایه دریافت هزینه ایجاد شود، بازهم تأثیری در افزایش تفریح و نشاط برای این محلات ندارد.»
اما راه‌حلی که این عضو شورای معتمدان محلات حاشیه به آن اشاره دارد ارتباط تنگاتنگی به همدلی و همراهی دستگاه‌های مسئول دارد. او این تأکید را دارد که اگر همت جمعی برای ارتقای سرانه تفریحی باشد می‌توان بخشی از مشکلات سرانه تفریح در محلات حاشیه شهر مشهد را برطرف کرد.
گفتن ایجاد همدلی و همراهی یک راهکار است که بدون اقدام مانند تمام راهکار‌ها بدون حاصل و نتیجه بایگانی می‌شود، اما راه‌حلی که این عضو شورای معتمدان محلات ارائه می‌دهد از این قرار است: «برای افزایش تفریح همیشه نباید چشم به ایجاد یک مکان داشت. ما می‌توانیم از همان امکانات موجود استفاده درست داشته باشیم. نمونه آن استفاده از امکانات مدارس و محوطه روباز مدارس است. هر محله یک یا چند مدرسه دارد که دسترسی خانواده‌ها را آسان می‌کند؛ بنابراین می‌توان تفریحی با حداقل هزینه‌ها ایجاد کرد.» حسینی می‌گوید: «با آموزش‌وپرورش صحبت شده است تا در تابستان و نیز در ساعاتی که مدارس تعطیل است شرایطی فراهم شود که بتوان از فضای مدارس برای تفریح بچه‌ها استفاده کرد.»
رمضان روحانی یکی از نخبگان علمی حاشیه شهر است که با امکانات موجود منطقه‌اش دکتری خود را در رشته نانوتکنولوژی به پایان رسانده است. او اکنون برای رفع مشکلات مردم پای کار آمده است و برای حل معضلات از مسئولان مطالبه‌گری می‌کند. در ابتدای صحبت‌هایش از توزیع ناعادلانه امکانات شهری گلایه می‌کند و می‌گوید: همه مسئولان می‌دانند بیش از یک‌سوم جمعیت مشهد در حاشیه شهر زندگی می‌کنند، اما سرانه و امکاناتی که در این مناطق توزیع می‌شود به نسبت جمعیت بسیار پایین است.
روحانی در ادامه بیان می‌کند: «سال‌های زیادی بچه‌های حاشیه شهر چشم‌انتظار احداث سالن‌های ورزشی در منطقه‌شان بودند و آرزو داشتند روزی در این سالن‌ها بازی کنند، اما اگر اکنون سری به کوچه‌پس‌کوچه‌های محله‌ها بزنید، اغلب در همان کوچه یا زمین‌های رها‌شده محدوده زندگی‌شان بازی می‌کنند؛ حق هم دارند، چون توان پرداخت ۱۳۵هزار تومان برای یک تایم نوددقیقه‌ای یک سالن را ندارند. اعضای شورای شهر اگر شعارشان محرومیت‌زدایی و... است باید برای این موضوع چاره‌ای بیندیشند.»
روحانی از بی‌توجهی مدیران شهری نیز گلایه‌مند است و به موضوع استخر شهید قربانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در دوره چهارم شورای شهر حدود هفت‌هشت‌سال قبل، کلنگ احداث استخر در محله شهید قربانی به زمین خورد. آن موقع بنا بود یک‌ساله به بهره‌برداری برسد. در هر دوره هم اعضای شورای شهر در محله حضور یافتند و وعده دادند به‌زودی بودجه‌ای برای بهره‌برداری اختصاص پیدا می‌کند. حتی خبر اختصاص بودجه هم منتشر می‌شد، ولی خبری از بهره‌برداری آن نبود. حتی در دوره گذشته اعضای شورای شهر برای تغییر کاربری استخر گام برداشتند که با اعتراض شدید اهالی روبه‌رو شد. در این دوره هم قول دادند تا سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری می‌رسد که از آن موقع تا الان پنج ماه می‌گذرد.»
با زینب عظیمی، یکی از بانوان خانه‌دار جاده سیمان محله قرقی، ارتباط می‌گیریم. او نبود فضای تفریحی و سرگرمی را مهم‌ترین معضل محله خودش بیان می‌کند و می‌گوید: تا حدود ۱۰ سال قبل اینجا روستا بود. بچه‌ها در همان زمین‌های خاکی فوتبال بازی می‌کردند. روستای قرقی با تصمیم مسئولان به محدوده شهری متصل شد. اوایل خوشحال بودیم که ما هم شهری شده‌ایم و مسئولان اینجا را آباد می‌کنند، اما الان به‌شدت از این موضوع پشیمانیم؛ زیرا الان هم بچه‌هایمان در همان زمین‌های خاکی فوتبال بازی می‌کنند.
او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «وقتی که روستا به شهر می‌پیوندد باید مشکلات آن هم حل‌و‌فصل شود، ولی انگار مسئولان فقط در ایام انتخابات اینجا را جزو محدوده شهری می‌دانند. سؤال من این است: آیا در مدت ده‌سالی که گذشت امکان ساخت سالن ورزشی برای بچه‌ها و به‌خصوص جوانان وجود نداشت؟ آیا شهرداری بودجه‌ای برای برگزاری کلاس‌های فرهنگی و هنری برای بچه‌های این گونه محلات ندارند؟» عظیمی می‌گوید: «اگر عزمی وجود می‌داشت قطعا تا‌به‌حال این اقدامات صورت می‌گرفت. شهرداری از همان سالی که به شهر پیوستیم از ما برای ساخت‌و‌ساز و... پول می‌گیرد، اما بودجه‌ای که باید برای محله ما هزینه شود کجا می‌رود خدا می‌داند.»
معین علوی یکی از هنرمندان محله شهید آوینی است. او خطاط ماهری است و در مجتمع فرهنگی امام‌رضا (ع) که در بوستان ملت واقع شده آموزش دیده است. علوی احداث فرهنگ‌سرا‌ها را یکی از اشتباهات شهرداری می‌داند. او می‌گوید: «ساختمان‌های فرهنگ‌سرا‌ها شیک است، ولی استقبال مردم خوب نیست. سری به همین فرهنگ‌سرای انقلاب اسلامی که در خیابان شهید بوکانی قرار گرفته است بزنید. اساتید و آموزش‌هایی که در این مکان‌ها برگزار می‌شود سطح پایینی دارند. من خودم چندین مرتبه حضور داشته‌ام، اما بازهم ترجیح داده‌ام به بوستان ملت برای آموزش بروم.»
او راه‌حلی برای رشد و افزایش سرانه سرگرمی و توانمند‌سازی بچه‌های حاشیه شهر پیشنهاد می‌دهد و می‌گوید: «مساجد از ظرفیت‌های خوب منطقه ما و سایر مناطق کم‌برخوردار هستند. شهرداری اگر می‌خواهد کاری برای نوجوانان و جوانان انجام دهد از کانال مسجد وارد شود؛ زیرا بسیاری از نونهالان و نوجوانان با این پایگاه اجتماعی در ارتباط هستند و به نوعی مخاطب هست، ولی استاد و فردی که بناست آموزش بدهد نیست. با‌این‌کار علاوه بر اینکه شهرداری به خواسته خود که غنی‌سازی برنامه‌های اوقات فراغت شهروندان است می‌رسد دیدگاه و نگاه مردم به شهرداری هم مثبت می‌شود.»
مردم حاشیه شهر درد‌دل‌های زیادی دارند، اما تا زمانی که نگاه مسئولان به حاشیه شهر مثبت نباشد، شاهد اتفاق خاصی نخواهیم بود.
مسئولان باید بدانند در دوران انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس مردم حاشیه شهر پای انقلاب و آرمان‌های انقلاب بوده‌اند و در هر‌کوچه و خیابانی قدم می‌گذاری رنگ و بوی شهادت در آن موج می‌زند.
مسئولان باید بدانند که در بحث نیروی انسانی برای هر نوع کاری از پاکبانی تا کار ساختمانی بار بر دوش مردمان زحمتکش همین مناطق کم‌برخودار است.
مسئولان باید بدانند بیشتر مردم در مناسبت‌های سیاسی -از انتخابات تا راهپیمایی‌ها- مردم همین مناطق کم‌برخوردار هستند.
مسئولان باید بدانند حاشیه شهر قهرمان‌پرور است. ورزشکاران حاشیه شهر با کمترین امکانات در بسیاری از مسابقات ملی و... خوش درخشیده‌اند.
مسئولان باید بدانند.