آرزو جاودانی | شهرآرانیوز - اسکان به عنوان محوری‌ترین پایه سفر و زیارت به شمار می‌رود و هم زمان با شکل گیری مفهوم سفر وجود داشته است. اسکان زائر در گذر زمان از گذشته تاکنون ارتقا پیدا کرده است. دراین میان، سابقه شکل گیری و فعالیت خانه‌های شخصی زائرپذیر به سال‌های دور و زمانی که مشهد محل شهادت حضرت امام رضا (ع) شد، بازمی گردد. امروزه با حضور و فعالیت گسترده و روبه افزایش واحد‌های اقامتی مانند هتل، مهمان پذیر، هتل آپارتمان و... شاهد نوعی تنش و رقابت میان این واحدها با خانه‌های شخصی هم هستیم، هرچند قرارگرفتن در زیر پرچم قانون و سامان دهی، الزامی است که همه واحد‌های اقامتی باید از آن برخوردار باشند و خانه‌های شخصی نیز از این امر مستثنا نیستند.
این روز‌ها کافی است با شماره پلاک غریبه وارد مشهد شوید یا در راه آهن و ترمینال با ساکی در دست پیاده حرکت کنید تا افرادی را مشاهده کنید که تابلو‌هایی در دست دارند و مدام فریاد می‌زنند «منزل، هتل، سوئیت». این افراد برای همه واحد‌های اقامتی غیرمجاز و حتی مجاز هم زائر جذب می‌کنند، به فکر کمیسیونشان هستند و اینکه شما را به کجا و کدام واحد اقامتی معرفی کنند، به شرایطی ازجمله جیب زائر، مدارک هویتی، نسبت محرمیت و البته شمار مسافران همراه شما بستگی دارد.
قیمت واحد‌های غیرمجاز هم این روز‌ها کم از واحد‌های رسمی اقامتی نمی‌آورد و گاهی حتی در ایام اوج حضور مسافر ازجمله نوروز امسال که اقامت به معضل زائران و مسافران در روز‌های تعطیل بدل شده بود، بیشتر از نرخ واحد‌های رسمی هم می‌رود.
برای گزارش میدانی راهی خیابان طبرسی جنوبی می‌شویم. درست از پل فجر تا حرم مطهر تا دلتان بخواهد آدم‌هایی را می‌بینید که تابلو به دست دارند. بعضی هایشان لباس شخصی و بعضی‌ها جلیقه‌ای به تن دارند و به طرف خودرو‌های غیربومی تابلو نشان می‌دهند. با خودرو پلاک یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی حوالی مفتح می‌ایستیم و با یکی از آن‌ها صحبت می‌کنیم. از او می‌خواهم برای یک خانواده پنج نفره یک خانه در اختیارمان قرار دهد. می‌گوید: یک واحد آپارتمان در خیابان المهدی ۴ داریم با قیمت ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان. کمی چانه می‌زنیم تا به ۲ میلیون هم راضی می‌شود. به قیمت زیادش اعتراض می‌کنیم که در پاسخ می‌گوید: خانه مبله است. همه چیز دارد به جز پارکینگ، آن هم خیابانمان امن است.
منزل دیگری با قیمت کمتر می‌خواهم. می‌گوید چند دقیقه منتظر بمانید تا تماس بگیرم، خبر می‌دهم. کنار خودرو ایستاده است و با یکی از دوستانش صحبت می‌کند. می‌گوید با من بیایید تا به خیابان ابوذر غربی برویم. با موتورش جلو می‌رود و ماهم پشت سرش می‌رویم. از بنگاه معاملات سر در می‌آوریم! چند گزینه پیش رویمان می‌گذارد. خانه مشترک با امکانات کامل شبی ۴۵۰ هزار تومان. دست روی همین گزینه می‌گذارم و برای بازدید به خیابان نوغان می‌رویم. خانه‌ای ۶۰ متری داخل کوچه یک متری! در بین راه می‌گویم مدارکمان را جا گذاشته ایم و هیچ مدرکی همراهمان نیست. می‌گوید: من از روی قیافه می‌شناسم طرفمان را، مشکلی نداریم!
وارد حیاط که می‌شویم، خانم میان سالی در را باز می‌کند. آشپزخانه زیرزمین، اتاق خواب ۲ در ۲ و یک خواب ۳ در ۴. فرش‌های کهنه تکه تکه شده است. بوی نم و رطوبت و... می‌آید. اصلا برای یک شب خوابیدن مناسب نیست.
دراین میان، زائران نیز از کیفیت خدمات دریافتی در این واحدها ناراضی اند، اما چاره‌ای به جز تمکین ندارند، زیرا تعداد همراهانشان زیاد، فشار اقتصادی و هزینه‌ها هنگفت است؛ بنابراین مسافرانی که به صورت جمعی سفر می‌کنند و البته تجربه این واحدها را هم دارند، بیشتر به سمت این خانه‌ها می‌روند.
یکی از آن‌ها می‌گوید: این واحدها گران نیستند و برای ما که با پانزده نفر یک سوئیت را اجاره کرده ایم، خیلی ایدئال هستند. البته نبود بهداشت و امنیت مسائلی است که چاره‌ای به جز کنارآمدن با آن‌ها نداریم؛ مگر برای یک عمر می‌خواهیم اینجا زندگی کنیم؟!
او که خودش را اکبر حسنی معرفی می‌کند، ادامه می‌دهد: خانه‌های اطراف حرم همگی قدیمی هستند و برای من که سالی یک بار به مشهد سفر می‌کنم، خوب است، زیرا از پس هزینه‌های اقامتی سنگین در هتل‌های چندستاره و هتل آپارتمان برنمی آیم. ضمن اینکه امکان پخت وپز در واحد‌های دیگر وجود ندارد، اما در خانه‌های شخصی به راحتی امکان این کار را داریم.
محمد تجریشی که از تبریز به مشهد آمده با همان لهجه شیرینش می‌گوید: با تاکسی از راه آهن تا حرم آمدیم در بین راه راننده تاکسی عنوان کرد که می‌تواند محل اسکان برایمان هماهنگ کند. از آن جایی که زیر نظر سازمان تاکسیرانی بود اعتماد کردیم و قرار گذاشتیم بعد از زیارت برای بازدید منزل حضور پیدا کنیم.
او در ادامه بیان می‌کند: حوالی ساعت ۲۱ نشانی منزلی را که در کوچه پس کوچه‌های محله‌ای به نام چهنو بود، پیامک کرد. خستگی راه می‌طلبید هرچه زودتر برای اسکان مستقر شویم. به اتفاق خانواده به همان نشانی رفتیم؛ خانه‌ای حدود ۸۰ متر با امکانات معمولی. بر سر قیمت هم در مسیر راه آهن تا حرم به مبلغ ۶۵۰ تومان به توافق رسیدیم، اما وقتی که قرار شد منزل را تحویل بگیریم، قیمت ۸۰۰ تومان را تعیین کرد! چاره‌ای نداشتیم، آن وقت شب هم حال وحوصله پیداکردن خانه‌ای را نداشتیم. به ناچار قبول کردیم، اما روز بعد منزل دیگری را با شبی ۳۰۰ تومان در اختیار گرفتیم و الان راضی هستیم.
اگر وبگاه‌های تبلیغاتی واژه «اسکان» را جست وجو کنید، تا دلتان بخواهد انواع واقسام منزل با قیمت‌های متفاوت پیش رویتان می‌آید. با یکی از شماره‌ها تماس می‌گیریم. قیمت برای پنج نفر و نشانی را می‌خواهیم که می‌گوید: ۱۷ شهریور، خیابان صدر. قیمت هم برای هر نفر شبی ۱۰۰ تا ۱۳۰ هزار تومان. برای پنج نفر هم اگر بخواهید ۶۰۰ تومان حساب می‌کنم.
او که شغلش ظاهرا زوارکشی است، موارد دیگری را هم پیشنهاد می‌کند و می‌گوید: اینجا همه نوع خانه در اختیارم هست. هرچقدر پول بدهید، به همان میزان کیفیتش هم فرق می‌کند.
باید به این نکته ظریف توجه کرد که خانه‌های شخصی زائرپذیر به عنوان جزئی جدانشدنی از بدنه صنعت گردشگری زیارت و نیز سایر شاخه‌های صنعت گردشگری، جایگاه مطلوب و جذابیت زیادی برای مسافران دارند و نوعی زندگی به سبک ساکنان بومی منطقه را در مدت اقامت مسافران برایشان تداعی می‌کند که در کنار سایر جذابیت‌ها موجب افزایش استقبال مسافران از این واحدها شده است.
از سوی دیگر، در چندسال گذشته با افزایش سوءاستفاده شیادان، وقوع رخداد‌هایی ازجمله سرقت و ایجاد مشکلات برای مسافران مقیم در این واحدها، سامان دهی در دستورکار قرار گرفته است. این طرح تلاش می‌کند مالکان این واحدها را به رعایت برخی نکات ایمنی، بهداشتی و امنیتی ملزم کند که البته تا حدودی موفق هم بود؛ اما شناسایی، کنترل و نظارت بر خانه شخصی در مشهد که تعداد آن‌ها چندین هزار واحد پیش بینی می‌شود، کاری مشکل است.
همین اوضاع موجب شده است متولیان و مالکان واحد‌های اقامتی رسمی ازجمله هتل، هتل آپارتمان و مهمان پذیر‌ها بدون تلاش برای رشد و ارتقای کیفی و حرکت به سوی تأمین نیاز و خواست مسافر، فعالیت منازل زائرپذیر را به عنوان پاشنه آشیل سازمان میراث فرهنگی جلوه دهند و توقف کامل فعالیت این واحدها را خواستار شوند.
گنجایش رسمی اقامت در مشهد از سوی مسئولان گردشگری خراسان رضوی حدود ۱۲۰هزار تخت در هر شب اعلام شده است. اینکه با حذف خانه‌های شخصی زائرپذیر که اقامت مسافران زیادی را به صورت پنهانی برعهده دارند، مسافران در کدام واحد‌های اقامتی رسمی باید اقامت داشته باشند، پرسشی است که مالکان واحد‌های رسمی قادر به پاسخگویی به آن نیستند.
این درحالی است که با احتساب افزوده شدن گنجایش اقامتی مدارس و حسینیه ها، نهایت گنجایش اقامت در مشهد به ۲۵۰هزار نفرشب می‌رسد، ولی هزاران زائر و مسافر دیگر که علاوه بر این تعداد وارد این شهر می‌شوند، نیازمند جایی برای اقامت هستند.
با یکی از زائران درباره کم و کیف اسکانش در مشهد هم کلام می‌شوم. می‌گوید: ۱۹ مراداد ماه با قطار وارد مشهد شدیم. رسم ما این است که اول به پابوس امام رضا (ع) بیاییم و سپس برای اسکان اقدام کنیم.