مرتضی محمدپور | شهرآرانیوز؛ از ابتدای سال جاری تا پایان مرداد، تعداد ۲۸طرح سرمایه گذاری خارجی در خراسان رضوی به ارزش ۵۸ میلیون دلار به تصویب رسیده و ۱۱ طرح دیگر به ارزش ۱۱ میلیون دلار برای تصویب به هیئت سرمایه گذاری خارجی فرستاده شده است که درصورت تصویب مجموع سرمایه گذاری خارجی در استان، حدود ۳۹ طرح با رقم تقریبی ۶۸ میلیون دلار می‌شود.
به لحاظ تعداد طرح و سرمایه گذاری در این طرح ها، کشور افغانستان بیشترین تعداد سرمایه گذار را در استان با توجه به شرایط مشترک دو کشور داشته است. همچنین به تازگی شرکت سپرده گذاری مرکزی اعلام کرده است که میانگین سرمایه گذاری سهام داران افغانستان در بازار سرمایه ایران در حدود ۲ هزار و ۷۷۳ میلیارد ریال است.
با توجه به نزدیکی مشهد به افغانستان، بسیاری از فعالان اقتصادی تأکید می‌کنند که در صورت فراهم بودن بستر‌های لازم، این شهر می‌تواند به یکی از نقاط کانونی جذب سرمایه گذاران افغانستانی در کشور تبدیل شود. با توجه به اینکه جذب سرمایه گذاری خارجی، از سیاست‌هایی است که ازسوی مدیریت شهری پیگیری و این مهم بار‌ها ازسوی شهردار مشهد تأکید شده است، شهرآرا میزگردی را با حضور حسین حسامی، رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه گذاری و مشارکت‌های شورای اسلامی شهر مشهد، محسن شرکا، رئیس کمیسیون مسئولیت‌های اجتماعی اتاق بازرگانی خراسان رضوی و رئیس کانون کارآفرینان توسعه گرای خراسان بزرگ، بشیر احمد اربابی، رئیس انجمن سرمایه گذاران افغانستان در خراسان رضوی، علیرضا یوسفیان، سخنگوی انجمن سرمایه گذاران افغانستان و حسین وکیل زاده، عضو هیئت مدیره انجمن سرمایه گذاران افغانستان، برگزار و راهکار‌های حمایت از سرمایه گذاری افغانستانی‌ها در ایران را بررسی کرد.
به گفته رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه گذاری و مشارکت‌های شورای اسلامی شهر مشهد، فلسفه شکل گیری مشهد، وجود مرقد منور رضوی است و سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر به مشهدالرضا (ع) مشرف می‌شوند که بیش از ۴ میلیون نفر از آن ها، گردشگران خارجی هستند. وی بیان کرد: در حوزه زیرساختی، بیش از نیمی از هتل‌های ایران در مشهد قرار گرفته است و با وجود ۲۰۰ هزار واحد صنفی، ۵ هزار و ۴۰۰ واحد صنعتی، ۵۰۰ معدن و ۵۰ شهرک و ناحیه صنعتی، ظرفیت‌های بسیار مناسبی در این شهر وجود دارد که بتوان گردشگری را در خدمت توسعه شهر قرار داد.
حسین حسامی با بیان اینکه نخستین گام در هر تجارت، اعتماد و به همین دلیل، دغدغه‌های امنیتی و اقامتی جزو نیاز‌های اولیه هر سرمایه گذار خارجی است، گفت: قرار شده است کمیسیون اقتصادی، سازمان همکاری اقتصادی (ایتا) متشکل از کشور‌های فارسی زبان دوباره احیا شود تا بتوان محدودیت‌های ایجادشده و ناآگاهی از قوانین در حوزه سرمایه گذاری در مشهد را در قالب کارگروه‌های مشترک و با حضور مراجع ذی ربط مثل سازمان صمت، اتاق بازرگانی استان و معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری رسیدگی کرد.
وی بیان کرد: وقتی شعار «مشهدالرضا (ع)، جهان شهر برکت و کرامت» مطرح می‌شود، به این معناست که شورای شهر حتی با حیطه اختیارات محدودی که دارد، به عنوان یک نهاد مطالبه گر، پیگیر رفع محدودیت سرمایه گذاران غیربومی باشد.
احصای مشکلات شبکه مسائل سرمایه گذاران افغانستانی در مشهدالرضا و تشکیل کارگروه رفع موانع سرمایه گذاری فعالان اقتصادی افغانستانی در مشهد در آینده نزدیک، دو خبر خوب رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه گذاری و مشارکت‌های شورای شهر برای تجار و بازرگانان سرمایه دار افغانستانی بود.»
وی گفت: مشهد یک شهر خدمات محور و دارای ابعاد مختلف هویتی است. در سال‌های اخیر، شرکت‌های دانش بنیان در مشهد، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده اند، گردشگری سلامت به مناسب‌ترین گزینه برای سرمایه گذاری تجار خارجی تبدیل شده، مقدمات لازم برای صدور خدمات فنی مهندسی از مشهد به شهر‌های مهم افغانستان آماده است، امکان سرمایه گذاری در زیرساخت‌های تفریحی همچون شهربازی‌های بین المللی وجود دارد و در حوزه صادرات کالا و مدیریت پسماند نیز می‌توان از قرارداد‌های خواهرخواندگی میان کلان شهر‌ها استفاده کرد تا مشهد، در زمینه سرمایه گذاری هم به جایگاه جهان شهری خود برسد.
حسامی تصریح کرد: مدیریت شهری در دوره جدید خود می‌تواند در قالب طرح، مصوبه و لایحه از طریق شورای عالی استان ها، طرحی را به مجلس و حتی به مرحله قانون گذاری برساند. وی یادآور شد: سرمایه گذاران خارجی باید این بستر برایشان فراهم شود که حتی سرمایه‌های داخلی را سازمان دهی و هدفمند کنند تا در حوزه‌های موردنظر خود به کار بگیرند. به همین دلیل به زودی نمایشگاه دائمی فرصت‌های سرمایه گذاری در مشهدالرضا ایجاد خواهد شد تا علاوه بر شبکه سازی از سرمایه گذاران، به طور مستمر بتواند حلال مشکلات جاری سرمایه گذاران افغانستانی باشد.
اگرچه در سرتاسر دنیا، رقابت تنگاتنگی میان کشور‌های توسعه یافته در جذب سرمایه گذار وجود دارد و حتی در برخی کشور‌های حاشیه خلیج فارس، اراضی بزرگ مقیاس متعددی برای ساخت مراکز صنعتی آماده سازی می‌شوند تا صنعتگران صاحب سرمایه را از ایران و سایر کشور‌های منطقه برای احداث کارخانجات و راه اندازی خط تولید جذب کنند، دیوان سالاری و پیچیدگی بیش ازحد سازوکار اداری در ایران، شرایطی ایجاد کرده که به رغم تمایل سرمایه گذاران کشور‌های همسایه همچون افغانستان، شرایط جذب سرمایه‌های خارجی در کشورمان دچار گره‌های کور و متعدد است.
رئیس کمیسیون مسئولیت‌های اجتماعی اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان این مطالب گفت: بیش از ۳۰ میلیون زائر که سالانه به مشهدالرضا (ع) سفر می‌کنند، انگیزه بالقوه‌ای برای سرمایه گذاری در بخش‌های خدمات و هتلداری است، اما متأسفانه برای ملتی که در مجاورت ایران اسلامی زندگی می‌کند و اشتراکات فراوانی هم با مردم ما دارد، زمینه سرمایه گذاری فراهم نیست و دیوان سالاری ها، تجار افغانستانی را ناچار به صرف نظر از فرصت‌های سرمایه گذاری ایران می‌کند.
محسن شرکا با تأکید بر اینکه نباید تفاوتی میان سرمایه گذاران ایرانی و تاجران افغانستانی وجود داشته باشد، از آمادگی اتاق بازرگانی استان برای ارائه مشاوره‌های اقتصادی ویژه به تجار افغانستانی خبر داد و گفت: این آمادگی وجود دارد که اتاق بازرگانی به عنوان یک مشاور صادق و ایدئال، ظرفیت‌ها را به سرمایه گذاران خارجی معرفی کند. این مشاوره‌ها هم اکنون نیز در سطح ملی و استانی صورت می‌گیرد، اما می‌توان آن را با مطالبه گری نیز همراه کرد تا در راه رونق و توسعه اقتصاد ملی، اتاق مشترک سرمایه گذاری ایران و افغانستان تشکیل شود و به طور ویژه برای حل مشکلات سرمایه گذاران افغانستانی مأموریت پیدا کند.
به گفته رئیس کمیسیون مسئولیت‌های اجتماعی اتاق بازرگانی استان، میانگین درآمدی خانواده‌ها در خراسان رضوی نسبت به میانگین کشوری، ۲۵ درصد کمتر است و این در حالی است که مشهدالرضا (ع) نه یک کلان شهر ملی، بلکه به عنوان یک جهان شهر بین المللی با استعداد سرشار در جذب توریسم، باید خاستگاه ثروتمندترین جوامع باشد. در این راستا، اتاق بازرگانی استان می‌تواند حلقه وصلی باشد که هر بخش از مشکلات سرمایه گذاران خارجی را به نهاد و سازمان مربوطه ارجاع دهد و با رونق بازار سرمایه در استان، نقش خود را در ارتقای اقتصاد و معیشت ساکنان استان به درستی ایفا کند.
رئیس انجمن سرمایه گذاران افغانستان در خراسان رضوی، در این میزگرد گفت: بیست سال است که درتلاشیم سرمایه گذاران افغانستانی را به فرصت‌های سرمایه گذاری در ایران جلب کنیم، اما شرایط امروز به تدریج وارد فضایی می‌شود که سرمایه گذاران باسابقه افغانستانی در ایران، عبرت‌های ناامیدکننده‌ای برای سرمایه گذاران جدید شده اند.
بشیر احمد اربابی تأکید کرد: مردم افغانستان، اشتراکات فرهنگی، دینی و تاریخی زیادی با برادران و خواهران ایرانی خود دارند و به همین دلیل ترجیح همه آن‌ها این است که در ایران اسلامی سرمایه گذاری کنند. افغانستانی ها، عاشق ایران هستند و مشتاقانه به دنبال این هستند که سود تجارت خود را با برادران و خواهران ایرانی به اشتراک بگذارند، اما متأسفانه به دلیل برخی موانع موجود، دلسردی در سرمایه گذاران افغانستانی به تدریج فراگیر می‌شود.
به گفته وی تاجران، سفرای بدون مرز هستند و مسافرت‌های بین المللی، اقتضای شغلی بازرگانان است، اما در ایران، تمدید گذرنامه به تنهایی بیش از دو هفته طول می‌کشد. وی بیان کرد: علاوه بر این، کد فراگیر اتباع خارجی نیز هنوز در بسیاری از حوزه‌ها به ویژه در عرصه‌های اقتصادی و تجاری نهادینه نشده و جالب اینجاست که برخی سرمایه گذاران که حجم تجارتی آن‌ها افزون بر صد کامیون ترانزیتی در روز است، در پرداخت حقوق رانندگان خود در ایران با مشکل مواجه هستند؛ دلیل آن، چالش‌های مربوط به گردش حساب بانکی است که به سادگی تهمت پول شویی به آن‌ها زده می‌شود؛ شرکتی که در سال، ۷۰ میلیون دلار زمینه صادرات را از ایران فراهم می‌کرد، در حال حاضر طوری محدود شده است که روزانه بیش از ۱۰ میلیون تومان نمی‌تواند از حساب خود برداشت کند.
اربابی تصریح کرد: سرمایه گذاران افغانستانی فقط خواهان این هستند که قانون حمایت از سرمایه گذاران خارجی به درستی اجرا شود؛ زیرا همه کلید‌های گشایش در قانون تعبیه شده است، اما مشکلات از جایی شروع می‌شود که مجریان قانون، تفاوتی میان مهاجران و سرمایه گذاران قائل نمی‌شوند.
وی افزود: هر قانونی که در حوزه تجارت و اقتصاد وجود دارد، باید نسخه ویژه آن برای سرمایه گذاران هم تعریف شود. ناهماهنگی میان ادارات، بزرگ‌ترین چالش سرمایه گذاران است و در شرایطی که به دلیل نابسامانی‌های افغانستان، زمینه‌های لازم برای افزایش سرانه سرمایه گذاری در مشهد بسیار فراهم است، گاهی سرمایه دارانی با سرمایه‌های میلیون دلاری، به خاطر اختلاف نظر برخی دستگاه‌ها و دیدگاه‌های غلط بعضی مدیران، از حضور در عرصه‌های اقتصادی ایران منع می‌شوند.
رئیس انجمن سرمایه گذاران افغانستان در خراسان رضوی بیان کرد: در هرات که پایتخت تجارت افغانستان است، همه ساکنان، خود را خراسانی اصیل می‌دانند که بنا به جبر جغرافیا از هم استانی‌های خود در خراسان رضوی جدا شده اند، اما تعلقات فرهنگی خود را به مشهد همچنان دارند. از سوی دیگر، مشهدالرضا نزدیک‌ترین کلان شهر به افغانستان است و اگر در حال حاضر، بیش از ۱۶ هتل در مرحله ۴۰ تا ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی در مشهد وجود دارند که حداقل ۵ میلیون دلار در آن‌ها سرمایه گذاری شده است، به دلیل علاقه و دل بستگی شدید افغانستانی‌ها به امام رضا (ع) و مجاوران خونگرم و مهمان نواز این امام در مشهد است.
وی افزود: ایران اسلامی بیش از ۴۰ سال از تاجران تا کارگران و مهاجران افغانستانی را میزبانی کرده است و به همین دلیل، ملت افغانستان، بازار خود را متعلق به تولیدکنندگان ایرانی می‌دانند، اما متأسفانه اخیرا ترکیه، چین و پاکستان، با اعمال سیاست‌های حمایتی در حوزه ترانزیت و حمل ونقل، بازار افغانستان را به تدریج در اختیار گرفته اند و علی رغم تمایل قلبی افغانستانی‌ها به خرید محصولات ایرانی، بازار توسط اجناس چینی، البسه ترک و محصولات کشاورزی و باغی پاکستانی اشغال شده است.
اربابی گفت: بیش از ۷ هزار شرکت افغانستانی در ایران هستند که مجموع سرمایه گذاری آن‌ها از ۲ هزار میلیون دلار نیز فراتر می‌رود، اما حتی درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی خود را نیز از ایران خارج نمی‌کنند و این درآمد‌ها در راستای توسعه زمینه کسب وکار آن‌ها در ایران هزینه می‌شود.
میزگرد بررسی چالش‌های سرمایه گذاران افغانستانی اگرچه قرار بود به بررسی مشکلات راهبردی نمایندگان انجمن فعالان اقتصادی افغانستانی‌های مقیم مشهد بپردازد، از ابتدا تبدیل به یک فرصت رسانه‌ای برای طرح چالش‌هایی شد که از نیاز‌های اساسی و مسائل ابتدایی هر فعالیت اقتصادی بین المللی هستند.
سخنان حسین وکیل زاده، عضو هیئت مدیره انجمن سرمایه گذاران افغانستان در خراسان رضوی، بیش از همه مؤید وجود نواقص اساسی در تأمین نیاز‌های ابتدایی سرمایه گذار افغانستانی بود.
وی در ابتدا با اشاره به ریشه‌های تشکیل انجمن فعالان اقتصادی افغانستانی مقیم مشهد گفت: از ابتدای سال ۱۳۸۴، مرکز خدمات سرمایه گذاری در تهران تشکیل شد و پس از تأسیس دفتر تهران، بلافاصله به مشهد هم رسید و در همه مراکز و ادارات، میز مرکز خدمات سرمایه گذاری مستقر شد. حقیقت هم این است که شرایط کنونی نسبت به ۱۵ سال قبل بسیار بهتر شده، اما هنوز هم سرمایه گذاری خارجی به دلیل مشکلات شناختی سرمایه گذاران و البته چالش‌های حقوقی و سازمانی در ایران، درگیر گره‌های کور متعدد است.
او در توضیح مشکلات شناختی سرمایه گذاران افغانستانی بیان کرد: بازرگانان و تاجران تازه ورود به دلیل اشراف نداشتن به قوانین و مقررات ایران، زمان زیادی را فقط صرف درگیرشدن با پیچ‌های سازمانی غیرضروری می‌کنند و زمان لازم است تا سرمایه گذاران جوان از حیطه اختیارات و مسائل قانونی در ایران آگاهی پیدا کنند. به دلیل وجود مشکلات مضاعف، هزینه برای سرمایه گذاران افغانستانی از سرمایه اولیه گرفته تا زمان مضاعف است و در این باره، در تعامل و ارتباط گرفتن با جامعه و مخاطب، باید مرکزی تعریف شود که علاوه بر حضور نمایندگان دستگاه‌های اجرایی، ابتدا نیاز‌های موجود در عرصه‌های مختلف احصا و نتیجه این ظرفیت سنجی از ابتدا به سرمایه گذاران ابلاغ شود تا بدانند که سرمایه‌های خود را به کجا ببرند.
وکیل زاده با اشاره به چالش‌های حقوقی و سازمانی در ایران که باعث دلسردشدن سرمایه گذاران خارجی می‌شود، بیان کرد: هنوز تفکیک پناهنده و مهاجر از بازرگان و تاجر به درستی انجام نشده است و مدیران به سرمایه گذاران افغانستانی به چشم کارگران و مهاجرانی می‌نگرند که حضور آن‌ها، فرصت‌های سرمایه گذاری را از برادران و خواهران ایرانی ما گرفته است. درنتیجه به دلیل غیرفعال شدن کد‌های فراگیر، حتی قادر به تمدید مجوز‌های ثبتی شرکت‌ها هم نیستیم. بسیاری از سرمایه گذاران خارجی حتی از گرفتن یک دستگاه کارت خوان ساده عاجز هستند و در سامانه یکپارچه سازمان تجارت که به منظور شفاف سازی ایجاد شده، از اساس، محلی برای دریافت کد فراگیر تعریف نشده است.
انجمن سرمایه گذاران افغانستان در خراسان رضوی درقالب یک تشکل غیرایرانی فعالیت می‌کند و پل ارتباطی میان دولت ایران و هزار و ۲۰۰ شرکت سرمایه گذاری خارجی است که از میان ۷ هزار شرکت سرمایه گذاری خارجی در کشور، سرمایه‌های خود را به طور متمرکز در مشهدالرضا (ع) هزینه کرده اند. همچنین تاکنون ۳۰۰ هزار دلار طرح سرمایه گذاری در مشهدالرضا (ع) قالب سرمایه گذاری‌های گروهی و چندنفره ازسوی این انجمن به دولت ارائه شده است و با احیای کارخانجات نیمه تعطیل، کارگران بسیاری به کار خود بازگشته اند.
علیرضا یوسفیان، سخنگوی انجمن سرمایه گذاران افغانستان در خراسان رضوی، که در این میزگرد حاضر بود، با تأکید بر ضرورت تمهیدی برای طولانی‌تر شدن مدت اقامت برای سرمایه گذاران خارجی در ایران یادآور شد: حمایت از سرمایه داران افغانستانی، نفع دوجانبه‌ای برای افغانستانی‌ها و ایرانی‌ها دارد. وی گفت: سرمایه گذاران افغانستانی ذاتا هتل دار یا صنعتگر نیستند، اما در حقیقت از نسل تاجران خوش نامی هستند که سال هاست این سرمایه را در کسب وکار‌های حلال جریان داده و اکنون سررشته تصمیم گیری را به دست تجار جوانی سپرده اند. آن‌ها دل بسته اهل بیت (ع) و ایران اسلامی هستند و به موازات کار اقتصادی، بیش از ۱۱ سال است که موکب افغانستانی‌ها را هم در مسیر تشرف زائران پیاده اربعین حسینی برپا نگه داشته اند
به گفته این فعال اقتصادی اگرچه ماده ۴ قانون سرمایه گذاری‌های خارجی تأکید می‌کند باید برخورداری یکسان میان سرمایه گذار خارجی و سرمایه گذار داخلی وجود داشته باشد و فرصت‌های رقابتی برابر تعریف شوند، حقیقت این است که یک سرمایه گذار افغانستانی در ایران با گردش مالی چند میلیون دلاری در بازار‌های بین المللی، برای خرید بیش از یک میلیون تومان از مایحتاج ابتدایی خود از بازار مشهد درمانده می‌شود و گاهی برای یک خرید ده میلیون تومانی، ده دفعه مجبور می‌شود کارت بکشد.
در این شرایط، حتی از سوی برخی سازمان‌های متولی پیشنهاد‌هایی مطرح می‌شود که یک فرد ایرانی به صورت صوری به عنوان مدیرعامل شرکت‌های خارجی تعریف شود و همه برنامه‌ها به صورت صوری پیش برود تا با دور زدن قانون، شرکت‌های سرمایه گذاری غیرایرانی بتوانند از خدمات برابر برخوردارباشند.