معصومه ترک‌نژاد | شهرآرانیوز؛ فرض کنید در خانه نشسته‌اید و استراحت می‌کنید که تماسی تلفنی شما را به پلیس فتا فرا می‌خواند و آرامش شما را به‌هم می‌ریزد. در مرکز پلیس با پرونده‌ای باز، شامل انواع و اقسام جرمهای ریز و درشتی روبه‌رو می‌شوید بدون آنکه روحتان از ماجرا خبر داشته باشد. این وحشت، واقعیتی است که بسیاری از هم‌وطنان ما با آن روبه‌رو شده‌اند و یک سهل‌انگاری به‌ظاهر کوچک، می‌تواند من و شما را هم طعمه بعدی کلاهبرداران و سوءاستفاده‌کنندگان از سیم‌کارت قرار دهد.
اگر بدانید هر جرمی که با سیم‌کارت مفقوده شما انجام می‌شود، از فروش کالا‌های بی‌کیفیت ماهواره‌ای، کلاهبرداری، سرقت، مزاحمت، توهین و باندبازی‌های مواد مخدر گرفته تا جاسوسی، آدم‌ربایی و قتل به نام شما تمام خواهد شد، اهمیت بیشتری به سیم کارت‌های خود خواهید داد. راه‌های مختلفی برای سوءاستفاده از سیم‌کارت وجود دارد. با این همه، راه‌های جلوگیری از بروز مشکل نیز بسیار ساده است.
رئیس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات فرماندهی انتظامی خراسان رضوی، در‌این‌باره می‌گوید: در صورت سرقت یا زورگیری از کاربران سیم‌کارت‌ها، بلافاصله باید مراتب به مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰ اعلام و به نزدیک‌ترین مرجع انتظامی محل سکونت یا کار مراجعه و به اعلام گزارش سرقت و شرح ماوقع اقدام شود. هم‌زمان اقدامات پلیسی و قضایی برای جلوگیری از سوءاستفاده از سیم‌کارت و گوشی با راهنمایی همکاران انتظامی در سامانه‌های همیاب پیگیری شود. به منظور پیشگیری از سایر جرم‌ها پیشنهاد می‌گردد کاربران تلفن‌های همراه، همیشه رمز‌گذاری مناسب را برروی سخت‌افزار و برنامه‌های نرم‌افزار مد نظر قرار دهند.
سرهنگ جواد جهانشیری ضمن تأکید بر استفاده کاربران سیم‌کارت‌ها از پین کد، ادامه می‌دهد: کاربران می‌توانند با مراجعه به اپراتور مربوط برای غیر فعال کردن سیم‌کارت مورد بحث اقدام و سیم‌کارت جدیدی دریافت کنند. همچنین کاربران می‌توانند با دارا بودن حساب کاربری در نرم‌افزار یا سایت اپراتور مربوط از طریق درگاه اینترنتی و حساب کاربری اقدام به سوزاندن سیم‌کارت خود کنند.
رئیس پلیس فتای خراسان رضوی، می‌افزاید: با توجه به صراحت قانون در این باره که جهل به قانون رافع مسئولیت نیست، متناسب با جرم صورت گرفته صاحب سیم‌کارت مسئول و پاسخگو خواهد بود؛ بنابراین حفظ و نگهداری سیم‌کارت‌ها و همچنین استعلام از اپراتورها با هدف اطلاع از اینکه فرد یا افرادی با سوءاستفاده از مدارک آن‌ها سیم‌کارتی را کسب نکرده باشند، باید مورد توجه شهروندان عزیز باشد.
وی درباره سامانه همتا و تأثیر آن بر حفاظت اطلاعات کاربران می‌گوید: همتا، سامانه هوشمند مدیریت تجهیزات ارتباطی است که برای رجیستر کردن گوشی‌های هوشمند پیاده‌سازی شده است. در این سامانه، برای هر دستگاه یک سیم‌کارت تعریف شده که آن هم سیم‌کارت مالک دستگاه رجیستر شده می‌باشد. خدمات دیگر این سامانه، انتقال مالکیت و... بوده و هدف اصلی سامانه همتا ممانعت از ورود گوشی غیر‌قانونی به داخل کشور است؛ بنابراین مسئولیت نگهداری سیم‌کارت به عهده دارنده آن خواهد بود.
سرهنگ جهانشیری با ابراز تأسف از ظهور کلاهبردارانی که با اسم سامانه همتا شهروندان را تلکه می‌کنند، اظهار کرد: با اینکه بار‌ها اعلام شده است سامانه همتا اساسا هیچ‌گونه هزینه‌ای بابت رجیستری گوشی از مشترکان دریافت نمی‌کند، اما شاهد سوءاستفاده افراد سودجو از عناوین جدیدی همچون سامانه همتا و ... هستیم. فیشینگ یا سرقت آنلاین، در عمل به‌صورت «کپی دقیق رابط گرافیکی یک وبگاه معتبر» انجام می‌شود. در این رویه کلاهبرداری، ابتدا کاربر از طریق ایمیل، پیامک و یا آگهی‌های تبلیغاتی سایت‌های دیگر، به این صفحه قلابی راهنمایی می‌شود؛ سپس از کاربر درخواست می‌شود تا اطلاعات مهم و حساسی مانند اطلاعات کارت اعتباری را در سایت وارد کند. در نهایت با گمراه شدن کاربر و واردکردن اطلاعات خود، فیشر‌ها به راحتی به اطلاعات شخصی کاربر دسترسی پیدا می‌کنند.
این مقام ارشد پلیس فتای استان خراسان رضوی می‌گوید: در همین راستا، سوءاستفاده از نام سامانه همتا (رجیستری) به عنوان یک سامانه مشهور ملی اخیرا مورد توجه فیشر‌ها قرار گرفته است. بدین ترتیب که کلاهبرداران از طریق شماره‌های نامعلوم و بعضا شخصی، پیامکی مبنی بر پرداخت هزینه برای رجیستری گوشی به مردم ارسال می‌کنند و از آن‌ها می‌خواهند تا با کلیک بر روی لینک ارسالی، هزینه رجیستری گوشی را پرداخت کنند. با توجه به اینکه این پیامک‌ها حاوی تهدید مخاطب به قطع گوشی در صورت عدم پرداخت هزینه و ثبت اطلاعات می‌باشد؛ افراد زیادی فریب می‌خورند.
وی در پیشگیری از وقوع کلاهبرداری می‌افزاید: در مرحله اول باید به این نکته توجه کرد که هیچ‌گاه نباید روی لینک‌های ناشناس که از شماره‌های متفرقه دریافت می‌شود کلیک کنیم. تنها درگاه رسمی سامانه همتا (رجیستری) hamta.ntsw.ir است، بنابراین از کلیک بر روی سایر لینک‌ها باید اجتناب کرد. تمامی هزینه‌های مربوط به رجیستری گوشی از سوی گمرک از واردکننده دستگاه در لحظه ورود به کشور اخذ می‌شود؛ بنابراین سامانه همتا هیچ‌گاه هزینه‌ای بابت رجیستری گوشی از مشترکان دریافت نخواهد کرد. همچنین تمام پیامک‌های این سامانه با نام HAMTA ارسال می‌شود.
رئیس پلیس فتای خراسان رضوی، ضمن تأکید بر لزوم قرار ندادن سیم‌کارت در اختیار افراد دیگر، ادامه می‌دهد: در صورت امانت دادن سیم‌کارت و وقوع جرم، می‌توان از سوءاستفاده کننده با عنوان خیانت در امانت شکایت کرد. در این صورت فرد خاطی مطابق با ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. چرا که با توجه به مفهوم ماده و لفظ اموال، از آنجایی که سیم‌کارت دارای مالیت و ارزش اقتصادی است یک مال تلقی می‌شود و در صورتی که مالک سیم‌کارت، سیم‌کارت را به صورت امانت به شخصی بسپارد تا بعدا آن را مسترد کند و شخص، آن را به ضرر مالک استفاده کرده باشد، می‌توان علیه او به عنوان جرم خیانت در امانت شکایت کرد.
سرهنگ جهانشیری با اشاره به لزوم رعایت اقدامات امنیتی از سوی کاربران تلفن همراه، می‌افزاید: عمده سوءاستفاده از اطلاعات اشخاص ابتدا از طریق سرقت و یا دسترسی غیر مجاز به آن‌ها محقق می‌شود. امروزه سارقان پس از سرقت گوشی آن را با قیمت بسیار ارزان‌تر به فروش می‌رسانند و، چون معمولا پس از سرقت، مالک سیم کارت اقدام به ابطال سیم‌کارت می‌نماید سارقان به سیم‌کارت دسترسی پیدا نمی‌کنند. اما گاهی افراد از این اقدام خودداری می‌کنند و این غفلت آن‌ها این فضا را برای سارق فراهم می‌کند تا با سیم‌کارت سرقتی دست به اقدامات مجرمانه متعددی بزند. در هر حال این موضوع با عنوان سرقت قابل پیگیری است.
وی در ادامه، با تأکید بر اهمیت حفاظت از مدارک هویتی می‌گوید: این اقدام کمی متفاوت‌تر از موارد گفته شده است. در این حالت شخص با قصد قبلی و با تهیه مدارک جعلی اقدام به گرفتن سیم‌کارت به جای مالک اصلی آن می‌کند. سپس با گرفتن سیم‌کارت به اهداف از پیش تعیین شده خود دست پیدا می‌کند. در این حالت مالک با اطلاع یافتن از این موضوع می‌تواند با عنوان مجرمانه جعل و استفاده از سند مجعول علیه شخص اقدام به شکایت کند. مراجعه به دفاتر قضایی و ثبت شکوائیه برای پیگیری بر اساس موضوع ضروری است؛ چون علاوه بر احتمال سوء‌استفاده‌های مکاتباتی و پیامکی احتمال راه‌اندازی صفحات جعلی در پیام‌رسان‌های اجتماعی هم متصور است؛ بنابراین این موضوع باید با جدیت کاربران پیگیری شود.
سرهنگ جهانشیری، ضمن تأکید بر وجود سامانه‌هایی برای سلب امتیاز سیم‌کارت اظهار می‌کند: افراد می‌توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری، با مراجعه به سامانه‌های مجازی مربوط، اقدام به سلب امتیاز مالکیت سیم کارت خود کنند. بدین منظور باید، پس از دانلود و ورود به برنامه‌های کاربردی اپراتورها یا سایت آن‌ها، با مراجعه به بخش مدیریت سیم‌کارت و انتخاب گزینه سلب مالکیت، اقدام به سلب امتیاز مالکیت سیم کارت، از طریق سامانه سلب امتیاز مالکیت سیم کارت کنند.
این مقام مسئول با اشاره به پرونده‌های متعددی که در این راستا تشکیل شده است، می‌گوید: از شهروندان عزیز می‌خواهیم از مدارک هویتی خود به درستی مراقبت کنند تا مورد کلاهبرداری و مشکلات آن واقع نشوند. در پرونده‌های ثبت آگهی جعلی در سایت دیوار، سیم‌کارت با هویت غیر، مهم‌ترین عامل رسیدن فرد مجرم به مقاصد کلاهبردارانه‌اش است. همچنین وجود سیم‌کارت‌هایی تحت هر عنوان اعم از بدون هویت و یا سیم‌کارت با هویت‌های غیر و بدون اعتبار مانند سیم‌کارت‌هایی که در اختیار گردشگران و زائران خارجی قرار می‌گیرد یا از مدارک هویتی افراد سوءاستفاده می‌شود باعث بروز جرم‌هایی نظیر کلاهبرداری اینترنتی، انتشار اخبار جعلی و کذب، انتساب اعمال خلاف واقع به دیگران، مزاحمت‌های تلفنی، پیامکی، اینترنتی و. خواهد بود.
معاون دادستان مرکز استان خراسان رضوی و سرپرست دادسرای ویژه فضای مجازی مشهد نیز با اشاره به متنوع بودن راه‌های سوءاستفاده از سیم‌کارت می‌گوید: در جرمهای سایبری، کلاهبرداران هویت خود را مخفی می‌کنند. یکی از راه‌های مخفی کردن هویت، سوءاستفاده از سیم‌کارت است. برخی کلاهبرداران از سیم‌کارت‌های مفقودی بدون پین کد استفاده می‌کنند. یک راه دیگر استفاده از سیم‌کارت‌های بدون نام است که در برهه‌ای از زمان در اختیار افراد قرار گرفت و بنابر ابطال آن‌ها بود، که این اتفاق نیفتاد و سیم‌کارت‌ها همچنان فعال هستند.
همچنین برخی کلاهبرداران از مدارک غیر یا مدارک جعلی برای ثبت سیم‌کارت استفاده کرده‌اند که این موضوع اهمیت حفظ و نگهداری مدارک هویتی را تبیین می‌کند. برخی نیز با استفاده از مدارک معتادان و کارتن‌خواب‌ها اقدام به ثبت سیم‌کارت می‌کنند. زمانی که سیم‌کارت به نام خود فرد کلاهبردار نباشد، وی می‌تواند پشت این هویت مخفی شده و از طریق اینترنت سیم‌کارت به جابه‌جایی پول یا سایر اقدامات خلاف‌کارانه بپردازد. همچنین می‌تواند از طریق تماس یا پیامک اقدامات مختلف و ریز و درشت مجرمانه را رقم بزند. در این صورت پلیس به سراغ صاحبان سیم‌کارت خواهد رفت که یا در دسترس نیستند یا از همه جا بی‌خبرند.
قاضی فرزاد بهشتی توندری در ادامه اظهار می‌کند: همه شهروندان باید آگاه باشند که با مدارک هویتی حقیقی، هویت مجازی ساخته می‌شود؛ بنابراین بسیار لازم و ضروری است که کاربران سیم‌کارت‌ها مدارک هویتی خود را در اختیار هیچ‌کس قرار ندهند. همچنین از طریق سامانه‌ها و کد‌های دستوری مربوط سیم‌کارت‌هایی را که به نام آن‌ها ثبت شده است استعلام بگیرند. اگر سیم‌کارتی در این میان هست که متعلق به آن‌ها نیست، اقدام به سلب مالکیت سیم‌کارت یا سوزاندن آن کنند.
قاضی بهشتی ضمن درخواست از اپراتورها و دفاتر پیشخوان برای همکاری بیشتر در این باره می‌گوید: برای فعال شدن سیم‌کارت باید به دفاتر پیشخوان مراجعه کرد. گاه مشاهده شده است که سیم‌کارتی به خاطر آشنایی با فردی به او داده شده و بدون مراجعه وی به دفتر، فعال‌سازی شده است. همچنین سیستم احراز هویت از سوی اپراتورها، مطلوب نیست.
سیستم مطلوب و ایمن، به این صورت است که دفاتر پیشخوان علاوه بر دریافت مدارک فرد خواستار سیم‌کارت، از او تصویربرداری کنند و اثر انگشت وی را نیز اسکن کنند. حالت مطلوب‌تر نیز اتصال به سامانه ثبت احوال است. دفاتر درخواست این سیستم را دارند و به اجرای آن مشتاق هستند، اما اپراتورها همکاری لازم را در این باره ندارند.
وی در ارتباط با پیامد‌های اجرایی نشدن این سیستم اظهار می‌کند: گاه در روند پرونده مدارک ثبت شده مالک سیم‌کارت به کارشناسان جعل ارجاع داده می‌شود. ولی مدارک بسیار ناخوانا هستند و امکان انتساب به فرد خاصی را ندارند.
این مسئول قضایی مشهد می‌افزاید: اخیرا پرونده‌ای در دادسرا تشکیل شده است که طی آن با سیم‌کارتی که به نام دختری هفده ساله‌ای بوده، پرونده‌های متعدد در شهر‌های مختلف تشکیل شده است. شهروندان نباید مدارک هویتی و سیم‌کارت خود را در اختیار دیگری قرار دهند. همچنین سیستم احراز هویت از سوی اپراتورها نیازمند اصلاح است. دفاتر پیشخوان نیز نباید به خاطر آشنایی با کسی، سیم‌کارت را به صورت غیرحضوری و بدون دریافت مدرک در اختیار وی قرار دهند.