ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ سبد غذایی مطلوب برای یک خانواده چهارنفره مشهدی به طور میانگین ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در ماه آب می‌خورد. یک چرتکه اندازی ساده نشان می‌دهد که این هزینه تقریبا ۸۶ درصد درآمد کارگری است که دو فرزند دارد و حقوقی بر اساس قانون کار دریافت کند. حتی اگر هر کدام از اعضای این خانواده یارانه ۴۰۰ هزار تومانی هم دریافت کنند بازهم ۶۸ درصد سبد درآمدی آن‌ها خرج خورد و خوراک مطلوب می‌شود.
حالا هزینه مسکن، پوشاک، آموزش، بهداشت و درمان، تفریح هرچه به دهک‌های پایین جامعه نزدیک باشیم باید به ترتیب اولویت روی یک به یک نیاز‌ها را تا جایی که ممکن است خط بکشیم. این روز‌ها گرانی و تورم موضوع غریبی نیست و تقریبا همه به خصوص دهک‌های پایین جامعه با همه وجود آن را درک می‌کنند. هرچند مسئولان تلاش دارند تورم را از طریق اقداماتی مانند به کارگیری سیاست‌های جبرانی برای سه دهک پایین جامعه، کنترل بازار ارز و پرداخت یارانه و... مهار کنند، غول تورم همچنان پرقدرت پیش می‌رود.
طبق گزارش مرکز آمار نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» خراسان رضوی در شهریور ۷۹.۵ درصد بوده است. یعنی یک خانواده مشهدی برای تهیه یک سبد مشخص از خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها امسال باید به صورت میانگین ۷۹.۵ درصد بیشتر پول پرداخت کند. البته هدف از این گزارش تکرار مکررات برای اقشاری که هر روز با گرانی و تورم دست و پنجه نرم می‌کنند نیست، بلکه به مناسبت روز جهانی تغذیه هشداری است برای تأثیر گرانی بر سلامت جسمی جامعه که دومینووار به نسل‌های آینده نیز کشیده خواهد شد.
یک روز تغذیه سالم با کالری مورد نیاز بدن برای هر فرد در شهریور ۱۴۰۱ حدود ۴۶ هزار تومان تمام می‌شود. اگر بپرسید این اعداد را از کجا آوردید؟ باید بگوییم ریز و درشت سرانه مصرف مواد غذایی در این گزارش مطابق سبد مطلوب اعلام شده از سوی وزارت بهداشت و درمان است. همچنین متوسط هزینه هر کدام از ۱۳ قلم کالای ذکر شده در این سبد یا براساس قیمت مصوب (مانند مرغ و تخم مرغ) و یا میانگین نرخ چند محصول که زیرمجموعه یکی از اقلام قرار دارند (مثل محاسبه میانگین قیمت شیر، پنیر و ماست که زیرمجموعه لبنیات هستند) محاسبه شده است. حالا سؤال اینجاست که این سبد تا چه اندازه می‌تواند به عنوان معیار امنیت غذایی و تعیین خط فقر مطلق مورد استفاده قرار گیرد؟
باید بگوییم این سبد در بسیاری از مطالعات داخلی در حوزه فقر و تصمیمات سیاست گذاری درباره تأمین امنیت غذایی استفاده می‌شود، اما بر اساس نظر مرکز پژوهش‌های مجلس هرچند سبد پیشنهادی وزارت بهداشت می‌تواند به عنوان سبد مطلوب تعیین شود، اما برای امنیت غذایی و تعیین خط فقر باید میزان کالری مورد نیاز افراد به عنوان مبنا در نظر گرفته شود.
با این همه، این سبد پیشنهادی با توجه به وجود ۱۳ قلم مورد نیاز سفره خانواده ایرانی می‌تواند معیار خوبی برای برآورد میانگین هزینه مورد نیاز تغذیه سالم و کافی باشد.
وقتی در ترازوی معیشت کفه هزینه سنگین‌تر از درآمد است، برای توازن آن‌ها مجبوریم یا به درآمد اضافه کنیم و یا از هزینه کم، که با توجه به شرایط اشتغال و کسب وکار، سرپرست خانواده به خصوص در دهک‌های پایین مجبور به کاهش هزینه هاست. در شرایط تورمی سبد غذایی خانواده معمولا با کالاهای ارزان‌تر مانند نان و در گذشته ماکارونی، تخم مرغ و مرغ پر می‌شد. می‌گوییم در گذشته، چون در سال‌های اخیر این اقلام نیز رشد تورمی چشمگیری داشته اند.
آخرین بار که قیمت لبنیات به دلیل حذف ارز ترجیحی افزایش یافت فعالان این حوزه از کاهش ۳۰ درصدی مصرف این محصولات خبر دادند. به گفته کارشناسان سرانه مصرف لبنیات در ایران بین ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم است. این در حالی است که عدد استاندارد سند چشم انداز که باید محقق می‌شد در حدود ۱۶۰ کیلوگرم در سال بوده است و در کشور‌های توسعه یافته سرانه مصرف بالای ۲۰۰ کیلوگرم است.
درباره گوشت نیز همین اتفاق افتاده است. شهریور بود که اعلام شد میزان مصرف این ماده پروتئینی در مشهد ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است. آن طور که کارشناسان می‌گویند مصرف این محصول در یک دهه گذشته، کاهشی بوده و از ۱۲ کیلوگرم در سال ۱۳۹۱ به ۶ کیلوگرم در سال ۱۴۰۰ رسیده و حالا نیز عددی بین ۳ تا ۴ کیلوگرم برای سرانه مصرف گوشت در سال اعلام شده است. همچنین چندی پیش حسین دماوندی نژاد، معاون وزیر جهاد کشاورزی از کاهش ۳۰ درصدی مصرف سرانه مرغ در کشور خبر داد.
برنج یکی از پرمصرف‌ترین اقلام سفره ایرانی است. به گفته کارشناسان در سال‌هایی که قیمت و میزان محصول شرایط مناسبی داشت، حدود ۳۶ کیلوگرم بود که با توجه به میزان تولید داخل مجبور به واردات بودیم. حالا هم که به گفته بازاریان میانگین قیمت برنج ایرانی به ۱۳۰ هزار تومان رسیده و تقاضا برای برنج‌های خارجی با میانگین قیمت ۴۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است به همین دلیل ما در سبد تغذیه مطلوب قیمت برنج خارجی را قرار دادیم.
شاید برای تأمین نیاز روزانه بتوان مصرف برخی از کالا‌ها را کم و به دیگری اضافه کرد، اما در مجموع تورم مواد غذایی بر کاهش تقاضا و کوچک شدن سفره مردم اثر مستقیم دارد و در ادامه باعث می‌شود که نیاز‌های غذایی افراد در سنین مختلف به درستی تأمین نشود و سلامت جامعه امروز و فردا در خطر باشد. در این شرایط دولت باید سیاست‌های جبرانی برای سه دهک پایین جامعه، طراحی بسته کنترل تورم و دیگر طرح‌های جبرانی مانند توزیع شیر در مدارس و... را به صورت جدی پیگیری کند.