الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ از همه آنچه به آن تعلق داشتند، گذشته‌اند؛ از خاک و وطن. همه را به‌دلیل نبود امنیت رها کردند. در چند سال اخیر و در‌پی تحولات افغانستان، تعداد افغانستانی‌هایی که به ایران مهاجرت کرده‌اند، افزایش یافته و این موضوع سبب شده است که آمار مهاجران وارد‌شده به استان خراسان‌رضوی نیز دستخوش تغییر شود.
مسئولان می‌گویند که ۲۴هزارنفر از اتباع واجد شرایط تحصیل وارد استان شده‌اند، عددی که در سال‌های قبل درنهایت به ۵ یا ۶ هزار نفر می‌رسید. این جمعیت در سن تحصیل درکنار دانش‌آموزان ایرانی و با شرایط یکسان به تحصیل می‌پردازند.
روایتی که می‌خوانید، از حضور نیم‌روزی در یکی از مدارس چندملیتی است؛ مدرسه‌ای که به گفته مدیرش، بیش‌از ۵۰درصد دانش‌آموزان آن را اتباع به خود اختصاص داده‌اند.
مدرسه حوالی بولوار پنجتن و شهید آوینی قرار دارد. با مسئول امور تحصیلی اتباع خارجی آموزش و پرورش هماهنگ می‌کنیم تا در مدرسه همراهمان باشد. به خیابان پنجتن ۴۷ وارد می‌شویم. درست روبه روی در شمالی بوستان بزرگ ارم و پس از کوچه‌های باریک، به مدرسه ابتدایی امام هادی (ع) می‌رسیم و با مهناز عرفانیان، مدیر این مدرسه، آشنا می‌شویم.
«چیزی به زنگ تفریح نمانده است؛ حدود ۱۰ دقیقه.» مدیر مدرسه با گفتن این جمله، از ما می‌خواهد تا پایان زنگ تفریح و فراهم شدن فرصت گفتگو منتظر بمانیم. دقایق می‌گذرد و مدیر با فشردن دکمه ای، زنگ را می‌زند. با صدای زنگ، جیغ دختران مدرسه از کلاس‌ها به گوش می‌رسد. در عرض چند ثانیه، دختران دانش آموز، خود را به حیاط مدرسه می‌رسانند. تشخیص ملیت دختر بچه‌های مدرسه که داخل حیاط بازی می‌کنند، چندان سخت نیست. برخی چهره‌ها نشان می‌دهد که دانش آموزان از کشور همسایه هستند.
دختربچه‌های مدرسه بازی می‌کنند و می‌خندند. فارغ از هر زبان و گویش و مرزبندی جغرافیایی، دست هایشان را روی شانه هم می‌اندازند و خوراکی هایشان را با هم تقسیم می‌کنند.
با تمام شدن زنگ تفریح، مدیر مدرسه، فراغتی برای گفتگو پیدا می‌کند. عرفانیان درباره این مدرسه چند ملیتی که مدیریتش را برعهده دارد، می‌گوید: این مدرسه در یک نوبت، ۲۳۰ دانش آموز دارد. بیش از نیمی از دانش آموزان مدرسه، تبعه و حدود ۱۳۰ نفر از این دانش آموزان افغانستانی هستند.
حرف هایش هنوز تمام نشده است که دانش آموزی همراه مادرش وارد دفتر مدسه می‌شود. مادر و فرزند هر دو افغانستانی هستند و مادر از مدیر مدرسه می‌خواهد که دخترش را در مدرسه ثبت نام کند. گرچه یک ماه از شروع مدارس گذشته است و مدیر مدرسه نیز به این موضوع اشاره می‌کند، مادر اصرار دارد که فرزندش ثبت نام شود و می‌گوید: به اداره آموزش وپرورش رفتم و گفتند اگر فرزندم امتحان تعیین سطح بدهد، می‌توان او را ثبت نام کرد.
مدیر مدرسه، مادر و فرزند را به معاونش ارجاع می‌دهد تا از دانش آموز امتحان بگیرد. عرفانیان می‌گوید: مدرسه ما یک کد جدید است؛ یعنی قبلا اینجا مدرسه دخترانه نبوده است. این مدرسه، تا سال قبل، پسرانه بود، اما به دلیل تقاضای زیاد و افزایش تعداد مهاجران، این کد جدید برای مقطع ابتدایی دخترانه تعریف شد.
سپس ادامه می‌دهد: خودتان که در زنگ تفریح دیدید. مدرسه با اینکه سال اول فعالیتش است، تعداد زیادی دانش آموز دارد. تقاضا برای ثبت نام به حدی است که چندین نفر بیش از ظرفیت کلاس‌ها در نوبت ثبت نام داریم. آن‌ها هم کسانی هستند که مدرکی برای ارائه نداشته اند و قرار شده است برگه حمایت تحصیلی ارائه کنند.
علیرضا یاری مقدم مسئول امور تحصیلی اتباع خارجی استان است. گپ وگفتمان داخل دفتر مدرسه و میان دو زنگ تفریح بچه‌ها صورت می‌گیرد. شروع صحبتمان درباره آمار و بیان افزایش جمعیت دانش آموزی است: امسال سال عجیبی بود؛ عجیب به این دلیل که جمعیت دانش آموزی اتباع به یک باره افزایش شایان توجهی یافت و آن هم دلیل مشخصی دارد. اوضاع نابسامان افغانستان در یک سال اخیر سبب شده است که تعداد زیادی از افغانستانی‌ها راهی ایران شوند.
یک عدد و رقم درباره افزایش عجیب جمعیت دانش آموزی ذکر می‌کند: استان ما از استان‌های مهاجرپذیر است. در حالت عادی، افزایش جمعیت دانش آموزی اتباع استان ۱۰ درصد بود، اما امسال این رقم به یک باره ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش یافت. همین عدد، گواه افزایش شایان توجه تعداد دانش آموزان اتباع و افزایش چند برابری درخواست‌ها برای استفاده از خدمات آموزشی ایران است.
به گفته او بیشترین تعداد جمعیت دانش آموزی اتباع را افغانستانی‌ها به خود اختصاص داده اند و بعد از آن‌ها با درصد کم، پاکستانی‌ها و عراقی‌ها هستند.
ادامه صحبت‌های یاری مقدم بر همین اعداد و ارقام استوار است. او می‌گوید: آماری که به آن اشاره می‌کنم، به نقل از اداره کل اتباع است. به گفته اداره کل اتباع، ۲۴ هزار نفر از اتباع واجد شرایط تحصیل وارد استان شده اند که از این تعداد، ۱۲ هزار نفر برگه حمایت تحصیلی اخذ کرده اند، اما نیمی دیگر از آن‌ها هنوز برای دریافت برگه حمایت تحصیلی اقدام نکرده اند.
یاری مقدم تعداد کل دانش آموزان اتباع را این طور ارائه می‌کند: در استان خراسان رضوی، ۷۵ هزار دانش آموز تبعه داریم. این جمعیت، جمعیت آشکار دانش آموزی تبعه است که برای ثبت نام اقدام کرده اند، اما جدا از این، تخمین زده می‌شود که حدود ۵ هزارنفر جمعیت دانش آموزان پنهان تبعه باشد؛ افرادی که یا ثبت نام نکرده اند یا مدرکی برای ثبت نام ندارند.
او این نکته را هم اضافه می‌کند که رقم ۸۰ هزار دانش آموز تبعه‌ای که برای استان ذکر می‌شود، مجموع جمعیت دانش آموزی همه شهر‌های استان نیست.
مسئول امور تحصیلی اتباع خارجی استان بر یک نکته تأکید می‌کند و آن اینکه بخش عمده این دانش آموزان، ساکن مشهد هستند و درصد کمی از آن‌ها در شهر‌های فریمان، تربت جام و شهر رضویه حضور دارند.
یاری مقدم در گفته هایش به یک آمار دیگر استناد می‌کند: ۲۸ هزار نفر از دانش آموزان اتباع، دانش آموزانی هستند که در ناحیه ۵ و تبادکان تحصیل می‌کنند. این رقم نشان دهنده آن است که درصد زیادی از این جمعیت دانش آموزی در مشهد حضور دارند.
مسئول امور تحصیلی اتباع خارجی استان درباره نیاز‌های آموزشی این دانش آموزان و توان استان برای پاسخ گویی به آن‌ها این طور توضیح می‌دهد: تأکید آموزش وپرورش بر این است که به مهاجران افغانستانی که از کشور خود آواره شده اند، خدمات آموزشی ارائه شود؛ بنابراین دانش آموزان اتباع همانند دیگر دانش آموزان ایرانی در همان کلاسی حاضر می‌شوند و آموزش می‌گیرند که دانش آموزان ایرانی حضور دارند.
او ادامه می‌دهد: اگر هر کلاس را دارای ۳۵ دانش آموز در نظر بگیریم، برای ۸۰ هزار دانش آموز تبعه‌ای که در استان داریم، در مجموع حدود ۲ هزار و ۳۰۰ کلاس درس نیاز داریم و ۲ هزار و ۳۰۰ معلم نیاز است. حال اگر برای هر معلم، حقوق حداقلی ۶ میلیون تومان را درنظر بگیریم، ماهیانه ۱۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان باید واریز شود. به عبارت دیگر، به منظور آموزش یک دانش آموز تبعه و حضور معلم، آموزش وپرورش ماهیانه ۱۷۲ هزار تومان پول پرداخت می‌کند.
او درباره حمایت‌های سازمان‌های بین المللی از مهاجران افغانستانی می‌گوید: با کمک سازمان‌های بین المللی، ۱۲ مدرسه در استان ما ساخته شد. اگر هر مدرسه ۱۰ کلاس درس داشته باشد، در مجموع ۱۲۰ کلاس برای اتباع ساخته شده است. در سال‌های اخیر، ۱۵ کلاس جدید به این مدارس افزوده شد و با این کلاس ها، مجموع کلاس‌های ساخته شده ازسوی نهاد‌های بین المللی به ۱۳۵ تا رسید.
به گفته این مقام مسئول، اگر تعداد کلاس‌های ساخته شده برای اتباع ازسوی نهاد‌های بین المللی را ۲۳۰ تا فرض کنیم، باز هم یک دهم نیاز آموزشی دانش آموزان اتباع پاسخ گویی نشده است.
برخی دانش آموزان تبعه، مدرک هویتی ندارند. یاری مقدم به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: ایران برای ثبت نام و آموزش دانش آموزان تبعه، بسیار همراهی و همکاری کرده است. به گفته او، اگر اتباع خارجی، گذرنامه، گذرنامه خانواده یا کارت آمایش نداشته باشند، می‌توانند به دفاتر کفالت مراجعه و با گرفتن یک مدرک برای ثبت نام فرزندان خود اقدام کنند. همچنین اگر اتباع هیچ گونه مدرک هویتی نداشته باشند، می‌توانند برگه حمایت تحصیلی برای دریافت خدمات دریافت کنند. این برگه بیانگر هویت دانش آموز است و شرایط ثبت نام او را فراهم می‌کند.
مسئول امور تحصیلی اتباع خارجی استان می‌افزاید: حتی اگر تبعه‌ای نتوانست همین برگه را ارائه کند، با مذاکره با اداره کل اتباع می‌تواند به شکل خود اظهاری، سطح تحصیلی فرزند دانش آموز خود را اعلام کند. در این راستا یک آزمون تعیین سطح از دانش آموز گرفته می‌شود؛ چنانچه بتواند سؤالات را با توجه به مقطعی که در خوداظهاری اعلام کرده است پاسخ دهد، می‌تواند برای مقطع بالاتر ثبت نام کند.