اگر نگاهی به ادوار گذشته جشنواره فیلم فجر بیندازیم، آثار تحسین‌شده‌ای به چشم می‌خورد که کارگردانان خراسانی ساخته‌اند که مورد توجه منتقدان و مخاطبان قرار گرفته‌اند.
شکیبا افخمی راد- اگر نگاهی به ادوار گذشته جشنواره فیلم فجر بیندازیم، آثار تحسین‌شده‌ای به چشم می‌خورد که کارگردانان خراسانی ساخته‌اند؛ آثاری که شاید نتوانستند سیمرغ کارگردانی را برای این هنرمندان به همراه داشته باشند، اما مورد توجه منتقدان و مخاطبان قرار گرفتند.
از کارگردانان پیش‌کسوتی، چون محمد بزرگ‌نیا، ابوالحسن داوودی و فریدون جیرانی تا کارگردانان جوان‌تری مثل بهروز شعیبی، ابراهیم ایرج‌زاد، نیما جاویدی و رضا عطاران ازجمله سینماگران خراسانی هستند که با فیلم‌هایشان در جشنواره فیلم فجر خوش درخشیدند. از میان این کارگردانان، امسال تنها بهروز شعیبی توانسته است به بخش سودای سیمرغ راه پیدا کند.
به این ترتیب او تنها نماینده مشهدی است که می‌تواند سیمرغ بهترین کارگردانی را از آن خود کند. با نزدیک شدن به زمان برگزاری جشنواره فیلم فجر، حضور کارگردانان خراسانی در این رویداد ملی را مرور کرده‌ایم.
۲ نامزدی برای شعیبی
بهروز شعیبی، کارگردان جوان مشهدی، از همان تجربه اول فیلم‌سازی‌اش نگاه‌ها را به خود جلب کرد. فیلم «دهلیز» او در سی‌و‌یکمین دوره جشنواره فیلم فجر در ۱۱ رشته ازجمله بخش بهترین کارگردانی، نامزد دریافت سیمرغ شد.
«دهلیز» نتوانست سیمرغ کارگردانی را برای شعیبی به همراه داشته باشد، اما کسب سیمرغ بهترین فیلم در بخش نگاه نو، توانست او را به‌عنوان یک کارگردان تازه‌نفس و خلاق به سینمای ایران معرفی کند. شعیبی پنج سال بعد با فیلم سومش «دارکوب» بار دیگر نامزد دریافت سیمرغ بهترین کارگردانی شد و تعداد نامزدی‌هایش در این بخش را به عدد دو رساند.
او امسال با فیلم «روز بلوا» به بخش سودای سیمرغ راه پیدا کرده است؛ فیلمی که شاید بتواند سومین نامزدی در بخش کارگردانی و اولین سیمرغ این بخش را برای شعیبی به همراه داشته باشد؛ البته این کارگردان مشهدی برای کسب سیمرغ باید رقبای قدری، چون ابراهیم حاتمی‌کیا، مسعود کیمیایی و محمدحسین مهدویان را کنار بزند.
کارگردانی که نادیده گرفته شد
فریدون جیرانی در اداوار مختلف جشنواره فیلم فجر با فیلم‌هایی، چون «شام آخر»، «سالاد فصل»، «خواب‌زده‌ها»، «صورتی»، «خفگی» و «آشفتگی» حضور داشته است.
فیلم‌های متفاوتی که هرکدام فضای خاص خودشان را در قالب فرم و بازی بازیگران داشتند، با این حال جشنواره فیلم فجر تنها برای او یک کاندیداتوری در بخش سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه و برای فیلم صورتی به‌همراه داشته است، حتی فیلم «قرمز» از آثار ماندگار فریدون جیرانی که در هفدهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست دو سیمرغ اصلی بهترین بازیگر زن و مرد را از آن خود کند، در بخش کارگردانی توجه هیئت داوران را به خود جلب نکرد.
جیرانی در طول سال‌های فیلم‌سازی‌اش هیچ زمان آن‌طور که باید، دیده و تشویق نشد، اما امسال قرار است به پاس نزدیک به چهار دهه فعالیت حرفه‌ای و مؤثر در سینما، از این کارگردان خراسانی در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر تجلیل شود.
موفق در جشنواره فجر
ابوالحسن داوودی را می‌توان یکی از سینماگران پرافتخار خراسانی در جشنواره فیلم فجر دانست. او در هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر با فیلم «مرد بارانی» مورد توجه داوران قرار گرفت، اما اولین باری که داوودی در بخش بهترین کارگردانی، نامزد دریافت سیمرغ شد، به دوره بیست‌وچهارم و به فیلم «تقاطع» برمی‌گردد.
این کارگردان خراسانی سه سال بعد با فیلم «زادبوم» به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی خودش در جشنواره حضور داشت؛ فیلمی که جایزه بهترین فیلم از نگاه ملی (پلاک طلایی سیمرغ)، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و بهترین فیلم‌نامه را برای داوودی به همراه داشت، اما اوج کار این هنرمند و کسب اولین سیمرغ کارگردانی توسط او به سی‌وسومین دوره این رویداد و فیلم «رخ دیوانه» برمی‌گردد.
«رخ دیوانه» که فضایی ماجراجویانه داشت، سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین فیلم را از آن خود کرد. داوودی بعد از این فیلم، تنها یک اثر ساخته است؛ «هزارپا» که پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران است.
درخشش با ۲ فیلم
نیما جاویدی کارگردان جوانی است که تا امروز با هر دو فیلم خود توانسته است مورد توجه منتقدان قرار بگیرد، اما هنوز نتواسته است سیمرغ بهترین کارگردانی را از آن خود کند. او با اولین فیلمش «ملبورن» نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم و کارگردانی در بخش نگاه نو سی ودومین جشنواره فجر شد که درنهایت دستش از گرفتن جایزه خالی ماند. جاویدی سال گذشته با فیلم متفاوت «سرخ‌پوست» راهی جشنواره فیلم فجر شد؛
فیلمی که توجه هیئت داوران را جلب کرد و نیما جاویدی را در دو بخش بهترین کارگردانی و فیلم‌نامه نامزد دریافت جایزه کرد.
او این‌بار نتوانست سیمرغ کارگردانی را از آن خود کند، اما توانست برنده جایزه ویژه هیئت داوران (سیمرغ بلورین) برای کارگردانی و نگارش این فیلم شود. جاویدی امسال به‌عنوان نویسنده در جشنواره فیلم فجر حضور دارد. او با همکاری مجید مجیدی فیلم‌نامه «خورشید» را نوشته است؛ فیلم‌نامه‌ای که شاید بتواند برای او سیمرغ به همراه داشته باشد.
مهدی صباغ‌زاده و یک نامزدی
در سال‌های اخیر، اثر زیادی از مهدی صباغ‌زاده ندیده‌ایم، اما او کارگردانی است که در دوران ابتدایی جشنواره فیلم فجر حضور پررنگی داشته و در همان سال‌ها نیز خوش درخشیده است.
تنها نامزدی صباغ‌زاده در جشنواره فیلم فجر برای کسب سیمرغ بهترین کارگردانی به دوره دهم این رویداد و فیلم «خانه خلوت» برمی‌گردد؛ البته او ۲۰ سال بعد برنده جایزه بزرگ مصطفی عقاد برای کارگردانی فیلم «راه بهشت» از بخش بین‌الملل سی‌امین جشنواره فیلم فجر شد.
این جایزه به بهترین فیلم در بخش بین‌الملل با مضمون ایمان، امید و بصیرت اهدا می‌شد. آخرین حضور صباغ‌زاده در جشنواره به دوره سی‌وپنجم بازمی‌گردد، او در آن سال با فیلم «خانه کاغذی» به‌عنوان کارگردان و «ایتالیا ایتالیا» به‌عنوان تهیه‌کننده حضور داشت.
یک دیپلم افتخار برای کاهانی
عبدالرضا کاهانی یکی از کارگردان‌هایی است که معمولا فیلم‌هایش به‌سختی مجوز اکران می‌گیرند، با این حال او در ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر حضور داشته است. در میان آثار این کارگردان، فیلم «بیست» خوش درخشید و توانست در بیست‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم فجر دیپلم افتخار بهترین کارگردانی را برای او به همراه داشته باشد.
جایزه‌ای که تنها افتخار او از جشنواره فجر محسوب می‌شود.
«بی‌خود و بی‌جهت»، «اسب حیوان نجیبی است» و «آدم» دیگر فیلم‌های کاهانی است که در دوره‌های مختلف این رویداد ملی روی پرده رفتند، اما رهاوردی برای کاهانی نداشته‌اند.
شانسی که از دست رفت
ابراهیم ایرج‌زاد نیز جزو کارگردان‌های نسل جوان مشهدی است که با فیلم اول خود «تابستان داغ» توانست نظر منتقدان را جلب کند. «تابستان داغ» به بخش مسابقه سی وپنجمین جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرد و با نامزدی در ۱۳رشته از جمله بهترین کارگردانی، رکورددار جشنواره فجر شد.
ایرج‌زاد آن زمان دستش به سیمرغ نرسید و شاید امید داشت امسال با راهیابی فیلم دومش «عنکبوت» به بخش سودای سیمرغ، بتواند جایزه بهترین کارگردانی را به‌دست آورد؛ فیلمی که به ماجرای قتل‌های زنجیره‌ای دهه ۷۰ در مشهد می‌پرداخت و بسیاری در انتظار تماشای آن بودند، اما این فیلم در بخش رزرو جشنواره قرار گرفته است و عملا شانسی برای حضور در این دوره ندارد.
سیمرغ کارگردانی برای بزرگ‌نیا
محمد بزرگ‌نیا، کارگردان کم‌کار مشهدی، یکی از سینماگران خراسانی است که توانسته است جایزه بهترین کارگردانی را از آن خود کند. او سال ۱۳۷۲ سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را برای فیلم «جنگ نفت‌کش‌ها» کسب کرد؛ فیلمی که براساس واقعه جنگ نفت‌کش‌ها در خلیج‌فارس در زمان جنگ ایران و عراق ساخته شده است.
بزرگ‌نیا در بیست‌وسومین دوره جشنواره فیلم فجر نیز توانست جایزه ویژه هیئت داوران را با فیلم «جایی برای زندگی» به‌دست آورد. این کارگردان درمجموع شش فیلم سینمایی ساخته است. آخرین فیلم او «راه آبی ابریشم» که فیلمی پرهزینه بود، در بیست ونهمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی شد.
سیمرغ کارگردانی در دستان عطاران
رضا عطاران را مخاطبان سینما با بازی‌هایش به‌ویژه در فیلم‌های کمدی به یاد می‌آورند، اما این سینماگر، کارگردانیِ یک فیلم تحسین‌شده را نیز در کارنامه خود دارد. او در سال۱۳۹۰ فیلم «خوابم می‌آد» را کارگردانی کرد که به سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرد.
عطاران برای این فیلم برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردان بخش نگاه نو شد و توانست نام خودش را بالاتر از بسیاری از کارگردان‌های مطرح خراسانی که هنوز نتوانسته‌اند به سیمرغ دست پیدا کنند، قرار دهد.
کارگردانان ناکام
جواد اردکانی، ناصر ضمیری، هادی حاجتمند، نیما اقلیما، مهران احمدی، سعید سهیلی، کاظم مولایی، امیر قوی‌دل، راما قوی‌دل و ماشاءا... شاه‌مرادی‌زاده، دیگر سینماگران خراسانی هستند که در دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر حضور داشتند؛ کارگردانانی که هرکدام شیوه و روش متفاوتی را در فیلم‌سازی پی گرفته‌اند و طرفداران خاص خودشان را دارند.
درمیان آن‌ها مهران احمدی با فیلم «سگ‌بند» و کاظم مولایی با فیلم «گورکن»، شانس حضور در جشنواره فیلم فجر امسال را داشتند، اما به‌هر دلیلی فیلم‌هایشان از جشنواره کنار گذاشته شد تا شعیبی تنها نماینده سینماگران خراسانی در فجر امسال باشد.