به بهانه تولد رضا عطاران؛ ۷ داستان درباره او

غلامرضا زوزنی/شهرآرانیوز؛ عشق و علاقه او به هنر هفتم باعث شد تا تحصیلات دانشگاهی‌اش را رها کند و به‌طور جدی به کار بازیگری روی بیاورد. با نگاهی به کارنامه هنری این هنرمند مشهدی می‌توان فهمید که او در مسیر پیشرفتش حساب‌شده گام برداشته است. حتی کم‌کارشدن یکی‌دو سال اخیرش هم احتمالا روی حساب است. رضا عطاران همانند بسیاری از نقش‌هایش بی‌ادعاست؛ همان‌طور که هوشنگ گلمکانی در یکی از یادداشت‌هایش درباره او گفته است، عطاران ساده و بی‌ادعاست. مهران مدیری هم که او را با «ساعت‌خوش» به سینما و تلویزیون معرفی کرده، درباره او گفته است که از همان ابتدا عطاران نسبت به هم‌دوره‌ای‌هایش با استعدادتر بود. پیمان قاسم‌خانی هم گفته است که عطاران بسیاری از کار‌هایی را که به او پیشنهاد شده، نپذیرفته و همین گزیده‌کاری باعث ماندگاری او شده است. کار کردن در دنیای طنز و کمدی همیشه به جسارت و جدیتی نیاز دارد که در بازیگر‌های معمولی وجود ندارد. جرئت و جسارت عطاران، به‌علاوه تلاشش، به‌همراه خویشتن‌داری در انجام ندادن هر کاری، او را در دهه ششم زندگی‌اش به جایگاهی دست‌نیافتنی رسانده است؛ جایگاهی که روزبه‌روز به محبوبیت عطاران می‌افزاید؛ حتی اگر روی پرده نقره‌ای یا در قاب تلویزیون دیده نشود.

هویت‌بخشی به تلویزیون
با اینکه به نظر می‌رسد عطاران در سال‌های اخیر کم‌کار شده، اما نمی‌توان نقش پررنگ او در مجموعه‌های تلویزیونی دهه ۷۰ را که به بخشی از هویت رسانه ملی تبدیل شده است نادیده گرفت. پس از «ساعت‌خوش» و «سال‌خوش» به کارگردانی مهران مدیری، او با مجموعه‌های تلویزیونی «دنیای شیرین»، «سیب‌خنده» و «مجید دلبندم» که دو اثر آخری را کارگردانی نیز کرده بود، در دنیای نوجوانی بسیاری از دهه پنجاه و شصتی‌ها حضور داشت. اما فعالیت او در تلویزیون با کارگردانی و بازیگری برای مجموعه تلویزیونی «قطار ابدی» و نویسندگی و حضور در گروه کارگردانی «این چند نفر» به‌بلوغ رسید.

 

بازیگر کمدی
عمده بازی‌های عطاران در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی طنز بوده است و اساسا همه ما او را به‌عنوان یک بازیگر طنز می‌شناسیم. اما عطاران حضور خود را در تئاتر با نقش‌های جدی آغاز و در ادامه مسیر به بازیگری طنز گرایش پیدا کرد. «دهلیز» ساخته بهروز شعیبی، دیگر سینماگر مشهدی، یکی از جدی‌ترین و مهم‌ترین بازی‌های او در یک فیلم غیرکمدی است؛ فیلمی که عطاران در آن درخشید و باعث شد هیئت داوران سی و‌یکمین دوره جشنواره فیلم فجر او را نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد کنند.

پرواز با سیمرغ
این بازیگر مشهدی ۳ بار دیگر نیز موفق به نامزدی دریافت سیمرغ شد و از این نظر در کنار داریوش ارجمند، رضا کیانیان، شهاب حسینی، نوید محمدزاده و... قرار دارد. حضور او در جشنواره فیلم فجر از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ به‌عنوان بازیگر باعث شد ۳ سال پیاپی نامزد دریافت سیمرغ شود. نخستین بار او برای بازی در اولین ساخته خود، فیلم سینمایی «خوابم می‌آد» نامزد دریافت سیمرغ شد. بعد از آن نوبت به نامزدی برای «دهلیز» رسید. او در هیچ‌کدام از این دوره‌های جشنواره نتوانست جایزه‌ای دریافت کند. سال ۱۳۹۲ بازی در فیلم سینمایی «طبقه هساث» به‌کارگردانی کمال تبریزی طلسم سیمرغ‌نگرفتن او را شکست و اولین جایزه بازیگری خود را از جشنواره فجر گرفت. ۴ سال بعد نیز برای بازی بی‌نظیرش در فیلم سینمایی «مصادره» به‌کارگردانی مهران احمدی، سینماگر خراسانی، نامزد دریافت بهترین بازیگر نقش اول مرد شد که در آن سال دست خالی از جشنواره بیرون آمد.

 

حضور دغدغه‌مند
از مسیر کاری که عطاران در این سه‌چهار دهه پیموده است، می‌توان دریافت او هم مانند بسیاری از هنرپیشه‌های مشهدی و خراسانی که پا به عرصه بازیگری گذاشته‌اند، دغدغه کارگردانی را در سر می‌پروراند. از همان ابتدای فعالیتش در دهه ۷۰ علاوه بر بازی، به‌نویسندگی و کارگردانی نیز مشغول بوده تا اینکه سال ۱۳۹۰ «خوابم‌می‌آد» نخستین فیلم سینمایی خود را جلوی دوربین برد. پیش از این او با کارگردانی مجموعه‌های متعدد تلویزیونی که پیش‌تر نام برده شد و سریال‌هایی مانند «کوچه اقاقیا»، «ترش و شیرین»، «بزنگاه» و چند سریال مناسبتی دیگر، خود را به عنوان کارگردان معرفی کرده بود. اما او با فاصله‌گرفتن از کارگردانی در تلویزیون، کارگردانی در سینما را پیش می‌گیرد و بعد از «خوابم می‌آد» در سال ۱۳۹۲، «ردکارپت» را می‌سازد و ۲ سال بعد هم «دراکولا» را جلوی دوربین می‌برد.

در نقش عطاران
به نظر می‌رسد عطاران در آثارش، چه به‌عنوان بازیگر و چه در قامت کارگردان، سعی کرده است یک شخصیت آشنا را به‌طور ثابت به‌تصویر بکشد؛ شخصیتی ساده که از روی سادگی به‌دردسر می‌افتد. تقریبا این شخصیت آزارش به احدی نمی‌رسد، اما همیشه مورد آزار دیگران قرار می‌گیرد و از سر سادگی به دردسر می‌افتد. اوج این شخصیت‌پردازی را می‌توان در فیلم سینمایی «ردکارپت» دید. او در این فیلم سینمایی که اتفاقا در گیشه هم موفقیت نسبی به دست آورد، نقش خودش، رضا عطاران، را ایفا می‌کند؛ یک عاشق سینما که تصمیم می‌گیرد برای دیدار با استیون اسپیلبرگ، کارگردان به‌نام سینمای جهان، خود را به جشنواره کن برساند و در این مسیر به دردسر‌هایی برمی‌خورد. «ردکارپت» نقد‌های مثبت و منفی بسیاری را به خود دید، اما همیشه به عنوان فیلمی که بخش پنهانی از شخصیت رضا عطاران حقیقی را نمایش می‌دهد، برای مخاطبان سینما مهم است.

حضور بدون لهجه
بسیاری از بازیگران مشهدی و خراسانی در سینما و تلویزیون حداقل یکی دو نقش را با لهجه زادگاهشان ایفا کرده‌اند، اما با اینکه گفته شد عطاران در مشهد متولد شده است و اصالتی خراسانی دارد، در کارنامه‌اش فیلمی که به این سمت و سو گرایش داشته باشد دیده نمی‌شود. شاید او هم مانند دیگر بازیگران مشهدی و خراسانی که به شهرت رسیده‌اند و اثری با هویت مشهدی و خراسانی در کارنامه ندارند، خود را ورای این صحبت‌ها می‌داند و برای همه مردم ایران هنرنمایی می‌کند.

ستاره پول‌ساز سینما
عطاران بازیگری است که بسیاری از سینماگران برای حضور او در فیلم‌هایشان سرودست می‌شکنند. او به یک ستاره در سینما تبدیل شده است که تصویرش در هر فیلمی که دیده می‌شود، توفیق آن فیلم در گیشه بسیار است. «ورود آقایان ممنوع»، «اسب حیوان نجیبی است»، «کلاشینکف»، «نهنگ عنبر ۱»، «نهنگ عنبر ۲: سلکشن رؤیا»، «مصادره»، «خانم یایا»، «هزارپا» و... از جمله فیلم‌هایی است که حضور عطاران فروش آن‌ها را در گیشه تضمین کرده است.