مریم محبی | شهرآرانیوز؛ خانه‌ای برای کتاب‌ها یا برای ما آدم ها؟ گوشه دنجی برای کنار هم نشستن کتاب‌ها یا خلوتگاهی برای کتاب خوان‌ها وقتی از هیاهوی زندگی شهری و دغدغه‌های روزمره خود به ستوه آمده اند و نیازمند ملجأ و مأمنی هستند برای پناه گرفتن در آن و غرق شدن در دنیایی متفاوت و حال خوب کن؟ دنیایی که بزرگان و ادیبان و فرهیختگان با کلمه‌ها و داستان هایشان خلق کرده اند و حالا، بعد از گذر مدت‌ها به سان گنجینه‌ای نفیس دراختیار کتاب خوان‌ها قرار گرفته است.
کتابخانه‌هایی که البته فقط کتابخانه نیستند؛ مکان‌های فرهنگی درخور توجهی اند که معماری‌های جذاب و وجود نسخه‌های خطی قدیمی یا هم نشینی با هنرهای دیگر به غنای آن‌ها حسابی افزوده است و همین ویژگی ظاهری وجه تمایزشان از کتابخانه‌های معمولی است؛ یعنی اگر عده‌ای به عشق سرک کشیدن لابه لای کتاب‌ها و کلمه‌ها و ترکیب‌ها و به دنبال پژوهش‌های خود به آنجا می‌روند، عده‌ای دیگر هم هستند که صرفا در نقش بازدیدکننده از یک مکان فرهنگی راهی آنجا می‌شوند. کتابخانه‌هایی که صرف تماشای آن ابدا خالی از لطف نیست.
تعدادشان هم کم نیست. در این مجال قصد داریم سرکی بکشیم به درون همین «فراکتابخانه ها» که در جای جای جهان قرار گرفته اند و کوشیده ایم ضمن معرفی آن‌ها مسئله‌ای را هم درباره شهرمان طرح کنیم. در بخش‌های بعدی این گزارش که روز‌های آینده چاپ خواهد شد، ضمن معرفی کتابخانه‌های ایران و مشهد، به این مسئله می‌پردازیم که آیا نمی‌توان با ایجاد جاذبه‌های ظاهری، افراد بیشتری را به حضور در فضا‌های کتابخانه‌ای شهرمان ترغیب کرد و بدین وسیله فرهنگ مطالعه را در اینجا بیش از پیش رواج داد؟
شهر اشتوتگارتِ آلمان یکی دیگر از این کتابخانه‌های جذاب را در دل خود جای داده است. کتابخانه‌ای که در سال ۲۰۱۱ ساخته شده و حاوی بیش از ۵۰۰ هزار جلد کتاب است. برخلاف بسیاری از کتابخانه‌های زیبایی که به شدت درگیر معماری‌های سلطنتی اند و زرق و برقشان هوش از سر آدم می‌برد، ویژگی بارز این کتابخانه سادگی آن است؛ یک مکعب بزرگ و ساده به رنگ سفید که وقتی پا به درون آن می‌گذارید، می‌بینید عطف‌های رنگ به رنگ کتاب‌ها در پیچ وتاب آن به جذابیت کتابخانه اضافه می‌کند. حالا این شما هستید که باید به عنوان یک قهرمان در هزارتوی جذابی که در قلب شهر اشتوتگارت آلمان قرار دارد بچرخید و کتاب‌های موردنظر خود را پیدا کنید.
اولین نکته‌ای که درباره این کتابخانه جلب توجه می‌کند، قرار گرفتن آن درون یک صومعه است. کتابخانه‌ای با یک معماری شگفت انگیز و یادآور معماری باروک که از ایتالیا شروع شد. ساختمان شمایلی کم وبیش نامنظم و پرپیچ وتاب و شاید غیرعادی دارد. این کتابخانه البته یک تفاوت بزرگ دیگر نیز با دیگر کتابخانه‌ها دارد؛ در آن میزی وجود ندارد، چون از ابتدا بنا نبود در اتاق‌های این صومعه کتاب خوانی صورت گیرد و این راهبه‌ها بودند که در آنجا مطالعه می‌کردند. کتابخانه ادمونت ابی اتریش در سال ۱۷۷۶ ساخته شده و بالغ بر ۷۰ هزار کتاب را در خود جا داده است. این کتابخانه همچنین ۱۵۰۰ نسخه خطی از قرن نهم دارد.
یکی از مهم‌ترین کتابخانه‌های هندوستان و جنوب آسیا که در نگاه اول شاید تاج محل را به خاطرتان بیاورد. کتابخانه‌ای با ۱۷ هزار نسخه خطی به زبان‌های عربی، فارسی، پشتو، سانسکریت، اردو، هندی، ترکی که در سال ۱۷۷۴ بنا شده و البته مجموعه خوبی است از نقاشی‌های هنرمندان ایرانی و هندی. یکی از نکات جالب آن، وجود نسخه خطی فارسی قرن سیزدهم «جامع التواریخ» در این کتابخانه است. این مکان با عنوان «مخزن اشیای هندی اسلامی» نیز شناخته می‌شود. گفته شده فضای داخلی آن، نشان دهنده سبک هندی-اروپایی است و با ستون‌هایی بزرگ و مزین شده به طلا و لوستر و مجسمه‌هایی که خوراک علاقه‌مندان به هنرهای تجسمی است.
کتابخانه‌ای که در تیانجین چین جا خوش کرده است یکی دیگر از کتابخانه‌های جذاب این فهرست است و البته جزو جوان‌ترین‌های آن. سنگ بنای این ساختمان در سال ۲۰۱۷ گذاشته شده است و گفته می‌شود یک میلیون و ۲۰۰ هزار جلد کتاب دارد. ظاهر بنا شبیه یک چشم بزرگ است و در مرکز آن، کره بزرگی قرار دارد که طراحی اش به نحوی انجام شده است که خواندن و پیاده روی و ملاقات و بحث کردن در آن میسر باشد. رسانه‌های چین بعد از گشایش کتابخانه تیانجین آن را اقیانوس کتاب و دریای دانش چین توصیف کردند. اهالی پایتخت چین بابت اینکه تا کتابخانه جذاب کشورشان فقط نیم ساعت با قطار سریع السیر فاصله دارند حسابی خوش حال هستند.
آنچه در وهله اول به چشم می‌آید، نه خود کتاب‌ها بلکه ساختمان غول آسا و معماری جذاب کتابخانه است؛ نکته‌ای که ویژگی مشترک همه این فراکتابخانه هاست. کتابخانه جُرج پیبادی در ایالت مریلند آمریکا ساختمانی به وسعت پنج طبقه با ستون‌هایی پرعظمت و محال است در اولین نگاه، چشم‌های بیننده را به خود خیره نکند. این کتابخانه در سال ۱۸۷۸ میلادی ساخته شده است و ۳۰۰ هزار جلد کتاب دارد. یکی از نکته‌های جذاب این کتابخانه، وجود نسخه‌های اولیه «دن کیشوت» در آن است و بیشتر از ۳۰ هزار کتاب از قرن ۱۸ تا ۱۹.
«کلیسای جامع کتاب» عنوانی است که به این کتابخانه داده اند. بد نیست بدانید که فضای جذاب آن الهام بخش ساخت فیلم نیز بوده و تا کنون بار‌ها به عنوان تالار عروسی در اختیار عروس و داماد‌هایی قرار گرفته که ترجیح داده اند جشن آغاز زندگی مشترک خود را در یک کتابخانه برگزار کنند.