به گزارش شهرآرانیوز، موضوعی که دامنه وسیعی از خودرو‌ها از قبیل خودرو‌های شخصی، اتوبوس‌های درون شهری، ماشین‌های سنگین، خودرو‌های حمل زباله و حتی ماشین‌های آتش نشانی را نیز شامل می‌شود. مسئله‌ای که در سال‌های اخیر از سوی اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد در طرح «گشت سمام» در حال رصد و برخورد ویژه است، اما هنوز به بازدارندگی کامل و نتیجه مطلوب نزدیک نیست.
روز گذشته شرایط بحرانی آلودگی هوای مشهد باعث شد تا ساعتی را با «گشت سمام» همراه شویم و این بار با اعمال قانون خودرو‌های دودزا از سوی متولیان امر سهمی در کاهش آلودگی هوا داشته باشیم.
حدود ساعت ۱۰ صبح، در محوطه مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد، یک ماشین از گشت سمام منتظر ماست. در این گشت با محمد پذیرا، رئیس اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد، وحید فاتحی، معاون این اداره، وحید اخوان، کارشناس سنجش آلایندگی خودرو‌های دودزا، سروان محمدرضا پورعلی از پلیس راهور و همراه هستیم. ماشین گشت با آرم ویژه «گشت سمام» شروع به حرکت می‌کند. در مسیر خیابان المهدی به سمت میدان حافظ در سراشیبی یک خیابان توقف می‌کنیم. پلیس راهور و کارشناس سنجش آلایندگی خودرو‌های دودزا از ماشین پیاده می‌شوند تا ماشین‌های در حال تردد را رصد کنند.
فاتحی، معاون اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد، درباره انتخاب مکان توقف که در یک خیابان سربالایی است، می‌گوید: معمولا در این نقاط، چون سر بالایی است و به ماشین فشار بیشتری وارد می‌شود، راننده‌ها گاز می‌دهند و میزان آلاینده بودن خودرو‌ها به سهولت دیده می‌شود.
پراید نقره‌ای رنگی از مقابلمان می‌گذرد که با اشاره پلیس راهور مشخص می‌شود جزو خودرو‌های آلاینده است. به سرعت سوار ماشین گشت می‌شویم و با اعلام پلیس راهور در پشت پیجر، به پراید نقره‌ای دستور توقف داده می‌شود. فاتحی در همین حین به این موضوع اشاره می‌کند که خودرو‌های پراید همچنان در صدر خودرو‌های آلاینده شهر هستند.
پس از توقف ماشین، خانم جوانی پیاده می‌شود و پلیس راهور دلیل توقف را که دودزا بودن بیش از اندازه ماشین است به او متذکر می‌شود. کارشناس سنجش آلایندگی، دستگاهی را در محل اگزوز خودرو قرار می‌دهد و از راننده می‌خواهد گاز بدهد. در هاله‌ای از ابر سیاه قرار می‌گیریم. پلیس مدارک راننده را بررسی می‌کند و می‌گوید: این ماشین سه ماه است که معاینه فنی آن منقضی شده است. متأسفانه بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد خودرو‌های آلاینده شهر معاینه فنی ندارند. از راننده می‌پرسم چرا برای معاینه فنی و رفع نقص ماشین اقدامی انجام نشده است که می‌گوید: این کار‌ها را معمولا همسرم انجام می‌دهد، چون نیست من هم پیگیری نکرده ام. فرم اخطار برای رفع نقص ماشین به راننده داده می‌شود و یکی از مدارک راننده برای مستندسازی در پرونده از سوی پلیس اخذ می‌شود. در همین حین پژویی با سرعت از کنارمان می‌گذرد که پلیس راهور به آن دستور توقف می‌دهد.
پسر جوانی از ماشین پیاده می‌شود که مشابه مورد قبلی دلیل توقف از سوی پلیس برای او توضیح و ارزیابی‌های ماشین انجام داده می‌شود. این خودرو نیز با بررسی اولیه مشخص می‌شود که معاینه فنی ندارد و بعد از اینکه با هر بار گاز دادن دود سیاهی از اگزوز ماشین خارج می‌شود راننده دلیل آن را سوراخ بودن اگزوز و خارج شدن روغن از ماشین مطرح می‌کند که پلیس اهمیت رفع نقص ماشین به دلیل آلاینده بودن بسیار زیاد را به راننده متذکر می‌شود. از راننده می‌پرسم: چند وقت است دود سیاه ماشین را می‌بینید و کاری نمی‌کنید؟ می‌گوید: والا خیلی از ماشین استفاده نمی‌کنم. برق کار هستم. صبح سر کار می‌روم و شب بر می‌گردم. می‌پرسم: چرا تعمیر نکردید؟ سرش را تکان می‌دهد و می‌رود.
پلیس فرم اخطار اول را به راننده می‌دهد و مدرکش را اخذ می‌کند و قرار بر این می‌شود که پس از رفع نقص در یک هفته آینده به آدرسی که برای او پیامک شده است مراجعه کند تا دوباره تست‌های خودرو از سوی کارشناس انجام شود و مدرک را تحویل بگیرد.
سومین ماشینی که به دستور پلیس متوقف می‌شود یک ریو مدل ۸۵ است. راننده، مرد میان سالی است که با پسر نوجوانش از ماشین پیاده می‌شود. به نظر خسته و عصبانی است و می‌گوید: این همه ماشین ما را تعقیب کردید که برای دودزایی متوقف کنید؟ پلیس در کمال آرامش برایش توضیح می‌دهد که میزان آلایندگی ماشین بسیار زیاد است و پس از ارزیابی اولیه و بررسی مدارک مشخص می‌شود که معاینه فنی ندارد. از راننده می‌پرسم: چرا ماشینتان را با این همه دودی که از اگزوز در هوای شهر پخش می‌کند تعمیر نکردید؟ با پشت دست گوشی همراه را که برای ضبط گفتگو نزدیکش برده ام به سمت عقب هل می‌دهد و با صدای بلند می‌گوید:، چون پول نداشتم! شکمم را سیر کنم یا ماشین را تعمیر کنم؟ پلیس خطاب به راننده می‌گوید: پول نداشتید باید تخلف کنید؟ ماشین معاینه فنی ندارد و بسیار دودزاست. فرم اخطار به راننده داده می‌شود و طبق روال ماشین‌های قبلی به او تذکر داده می‌شود که پس از رفع نقص برای تست مجدد مراجعه کند. راننده در حالی که به سمت ماشینش می‌رود همچنان شاکی است و می‌گوید: اتوبوس‌های سطح شهر را رها کرده اید، فقط ما را می‌بینید!
از معاون اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد درباره رصد اتوبوس‌های آلاینده در سطح شهر می‌پرسم که می‌گوید: یک گشت مشترک در سه سال گذشته داشته ایم که از قبل عید تعطیل شد. خودرو را دستگاه اتوبوس رانی تأمین می‌کرد و دستگاه خروجی اگزوز و تجهیزات و مأمور را ما تأمین می‌کردیم. اتوبوس‌ها و مینی بوس‌ها همگی بررسی می‌شدند. در همان بازه عمدتا مشخص شد که سهم آلایندگی اتوبوس‌ها در سطح شهر بسیار ناچیز است. عددی حدود ۸.۲ درصد نسبت به سایر خودرو‌های سواری و صنایع و نیروگاه ها، اما پس از توقف این گشت در پنج یا شش ماه اخیر درصد آلایندگی اتوبوس‌ها طبق گزارش‌ها بالا رفته است. این نشان می‌دهد قبلا به دلیل بودن گشت و رسیدگی رفع نقص می‌شده اند و فقدان آن اکنون احساس می‌شود.
فاتحی درباره بررسی میزان آلایندگی کامیون‌ها و دیگر ماشین‌های سنگین نیز می‌افزاید: دستگاه‌های خروجی اگزوز دو نوع بنزینی و دیزلی_گازوئیلی هستند که دستگاه هایشان متفاوت است. مثلا یک روز طرح را در ورودی شهر اجرا می‌کنیم. همه خودرو‌های سنگین را متوقف می‌کنیم و تست می‌کنیم و با همین روند بررسی می‌شوند.
محمدرضا پورعلی، سروان پلیس راهور درباره خودرو‌های آلاینده‌ای که در این طرح با آن‌ها برخورد می‌شود می‌گوید: حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد خودرو‌های آلاینده، معاینه فنی ندارند. البته شهروندان باید این موضوع را بدانند خودرویی که معاینه فنی نداشته باشد با هر دوربینی که در سطح شهر رصد شود، جریمه‌ای برایش ثبت می‌شود.
وی می‌افزاید: اگرچه برخی از مالکان این خودرو‌ها در زمان توقف خودرو، گلایه می‌کنند و ممکن است عصبانی شوند، اما ما تلاش می‌کنیم با سعه صدر شرایط را مدیریت کنیم. انتظار می‌رود شهروندان نیز به این موضوع واقف باشند. این موضوع با سلامت خودشان ارتباط مستقیم دارد و کسی در این مسئله ذی نفع نیست.
وحید اخوان، کارشناس سنجش آلایندگی خودرو‌های دودزا در اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد، هم درباره نحوه برخورد مردم با اخطار‌هایی که انجام می‌شود می‌گوید: اغلب شهروندان پس از ارزیابی خودرو و تذکری که بابت آلاینده بودن ماشین دریافت می‌کنند ناراحت می‌شوند و در مواردی حتی شرایط حادی را نیز تجربه کرده ایم. یکی از این موارد راننده‌ای بود که در میدان شهید فهمیده ماشینش را متوقف کردیم و با یک چهارلیتری بنزین تصمیم داشت خودسوزی کند که با مدیریت پلیس راهور مانع از انجام این کار شدیم و موضوع ختم به خیر شد. شهروندان این موضوع را بهتر است در نظر داشته باشند که این ارزیابی‌ها در جهت حفظ سلامت خودشان است.
رئیس اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد هم درباره فرایند برخورد و اخطار‌هایی که به ماشین‌ها داده می‌شود می‌گوید: طبق روال هر روز خودرو‌های گشت همراه با یک نیروی کارشناس مرکز و یک پلیس راهور است. پس از رصد خودرو دودزا آن را متوقف می‌کنند. مدارک ماشین کنترل می‌شود. هم زمان کارشناس مرکز دستگاه‌های سنجش میزان آلایندگی را که همگی به روز هستند در خروجی اگزوز قرار می‌دهد. خودرو را تست می‌کنند و برروی نرم افزاری که بر روی گوشی همراه است، اطلاعات مالک بر اساس مدارک خودرو و اظهارات شخص، تکمیل و در همان لحظه پیامکی برای مالک ارسال می‌شود. اولین مهلت ما پانزده روز است که مالک خودرو مکلف می‌شود در این مدت خودرو را رفع نقص و برای تست مجدد خودرو به همین مرکز مراجعه کند.
محمد پذیرا می‌افزاید: مدرکی در این باره از سوی پلیس راهور اخذ می‌شود. اگر رفع نقص انجام شد، مدرک عودت داده می‌شود. اگر مالک در این مدت مراجعه نکرد یا رفع نقص نکرد اخطار دوم در منزل شخص به صورت حضوری ابلاغ یا از طریق سامانه مجدد پیامک می‌شود که ظرف مدت هفت روز رفع نقص انجام شود و مراجعه کنند. اگر این اخطار دوم هم جدی گرفته نشد، برای نوبت سوم پرونده تشکیل و به معاون پیشگیری وقوع جرم دادستانی ارجاع داده می‌شود. حکم توقیف پلاک را با مکاتبه‌ای که با پلیس راهور می‌کنند اخذ می‌کنیم و پلاک خودرو اصطلاحا قفل می‌شود. این خودرو در هر نقطه از کشور که تردد کند متوقف می‌شود.
وی درباره میزان بازدارنده بودن این فرایند بیان می‌کند: در این دو مرحله اخطار، معمولا ۹۷ درصد خودرو‌ها مراجعه و رفع نقص می‌کنند. عمده کسانی که مراجعه نمی‌کنند یا شخص فوت کرده یا به دلیل مسافرت پیگیری انجام نداده است.
پذیرا می‌افزاید: هشت اکیپ در سطح شهر هستند. ۲۵ افسر از راهنمایی ورانندگی در شیفت‌های مختلف با ما همکاری می‌کنند. در دو شیفت گشت‌ها بدون تعطیلی فعالیت دارند که همه نقاط شهر را پوشش می‌دهند.