یکی از رفتار‌های عمیق انسان دین‌دار، دعا کردن است؛ رفتاری که نشانه اعتقاد به خداست؛ رفتاری که ابراز نیاز به درگاه خالق بی‌نیاز است. یکی از نشانه‌های خاصان درگاه الهی و اولیای خدا، همواره دعا کردن است؛ اینکه همیشه روی توجه به خدا داشته باشیم که فرموده‌اند حتی نمک سفره خود را از او بخواهید.
البته دستورات زیادی در کنار دستور به دعا کردن وجود دارد که اولین آن‌ها، دستور به کار و تلاش و مجاهدت در مسیر خوبی‌ها و راه خداست، پس کسی نباید تصور کند که دعا کردن به معنای نفی حرکت و تلاش است، بلکه به این معناست که ما نتیجه دادن و تأثیرگذاری کار‌های خود را از خداوند می‌خواهیم و پس از تدبیر امورمان، از او می‌خواهیم که بهترین تقدیرات را برای ما فروبفرستد. همین تعبیر در روایت زیبایی از حضرت زهرا (س) آمده است که فرمودند: «هرکه عبادت‌های خالصانه خود را به درگاه الهی بفرستد، خداوند بهترین مصلحت‌ها را برای او فرومی‌فرستد».
پس نباید فراموش کرد که کار و تلاش و زحمت کشیدن، منافاتی با دعا کردن و دست نیاز پیش رب بی‌نیاز بالا بردن، ندارد که دعا درواقع می‌خواهد جهت حرکت را به انسان یادآوری کند و به او بگوید که باید همواره در زندگی خود، خدا را مدنظر داشته باشد و به‌سمت او حرکت کند، بنابراین پس از آرامشی که ارتباط با خداوند و تأثیر اولیه دعا در وجود انسان به ارمغان می‌آورد، یادآوری جهت‌گیری‌های خدایی در زندگی انسان، اثر بعدی دعا کردن است.
بسیاری از معارف را اهل‌بیت (ع) درقالب دعا به ما آموزش داده‌اند. کتاب ارزشمند صحیفه‌سجادیه، بزرگ‌ترین مصداق آموزش درس‌های زندگی در قالب دعا کردن است.
به‌عنوان مثال دعای۲۴ صحیفه‌سجادیه، به دعای والدین معروف است. امام‌سجاد (ع) در فرازی از این دعا می‌فرمایند: «خدایا! صدایم را در محضر آنان، آهسته و گفتارم را پاکیزه و دل‌نشین و خوی‌وخصلتم را دربرابر آنان، نرم کن و دلم را به هردو، مهربان ساز و مرا دربرابر هردو، اهل مدارا و نرمش و مهربان و دلسوز گردان».
این جملات درواقع یادآوری دستورات دینی ما در برخورد با پدر و مادر است.
گذشته از این حرف‌ها، بشر هنوز به عمق پیامد‌های مثبت رابطه عمیق با پروردگار پی نبرده است. بسیاری از دانشمندان غربی، تأثیر ظاهری این عمل را بر آرامش افراد و دوری آن‌ها از بیماری‌های روحی و جسمی، دیده‌اند و حتی پس از آن متوجه شتاب‌گیری در بهبود بیماری‌های مختلف شده‌اند. در احادیث ما آمده است همان‌طور که انجام دادن اعمال صالح می‌تواند تقدیر انسان را عوض کند، دعا کردن، خودش به‌عنوان یک عمل صالح، در عوض کردن تقدیر انسان نقش دارد. امام‌محمدباقر (ع) در همین‌باره فرموده‌اند: «الدّعاُ یَرُدُّ القضاءَ وَ قَد اُبرِمُ اِبراماً؛ دعا آن‌چنان است که می‌تواند مقدرات حتمی الهی را دگرگون کند». (اصول‌کافی، ج٤، ص ۲۱۶).
از امام‌صادق (ع) روایت شده است که: «دعا، قضاى مبرم و حتمى را برمى‌گرداند، پس بسیار دعا کنید که کلید همه رحمت‌ها و رستگارى‌ها و کلید برآمدن هر حاجت است و مردم به آنچه نزد خدا دارند، نمى‌رسند مگر به دعا؛ چون هیچ درى نیست که وقتى بسیار کوبیده شود، به روى کوبنده بازنگردد».
البته برای همین دعا کردن هم آداب قلبی و قالبی بیان شده است؛ مثلا گفته شده است وقتی دعا می‌کنید، بدانید که پاسخ دعا بر در خانه شما حاضر است که اگر مصلحت شما به اجابت در این دنیا نباشد، این دعا‌ها برای روزی که همه به توجه خداوند نیاز دارند، برای شما ذخیره می‌شود؛ روزی که آرزو می‌کنی کاش همه دعا‌های تو برای آن روز، ذخیره می‌شد.
همچنین در آداب ظاهری دعا، به دعا کردن برای دیگران و مقدم دانستن آن‌ها بر خود، اشاره شده است. دعا کردن برای پدر و مادر و اجابت را به حکمت خداوند موکول کردن و برای خداوند تعیین‌تکلیف نکردن، نیز از اموری است که شرح بسیار می‌طلبد. همچنین استغفار و شکر کردن برای نعمت‌های خدا و درود فرستادن بر پیامبر اسلام (ص) و آل پاکش، از آداب ظاهری دعا کردن است.
از خداوند بزرگ می‌خواهیم که ما و خانواده ما را از اهل دعا قرار دهد و تمام برکات این عمل بزرگ را شامل حال ما و خانواده‌مان کند. ان‌شاءا...!