به گزارش شهرآرانیوز، مصرف مواد مخدر توسط دانش آموزان، به ویژه در سنین نوجوانی آنها، موضوع چندان تازه‌ای نیست، اما مبارزه با آن و جلوگیری از مصرف مواد مخدر مسئله‌ای است که که باید برای آن برنامه ریزی ویژه‌ای صورت پذیرد. در استان خراسان رضوی نیز میزان شیوع مصرف مواد مخدر در سنین مختلف با تغییرات مختلفی روبرو است، اما بر اساس شیوع شناسی گسترده‌ای که در جامعه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال این منطقه صورت گرفته است میزان مصرف مخدر ۲.۸ درصد است که البته از آمار کشور که ۵.۴ درصد می‌باشد، پایین‌تر است.
جانشین دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی در این باره به خبرنگار شهرآرانیوز می‌گوید: شیوع شناسی سن استعمال مواد مخدر در میان دانش آموزان خراسان رضوی انجام شده است و آنچه در این آمار‌ها به دست آورده ایم این است که نوع مصرف مواد مخدر توسط دانش آموزان متاسفانه دارای تنوع بسیاری می‌باشد.
وحید اشرفی عنوان کرد: در حوزه دانش آموزی، آمار استانی با کشوری برابر است و حدود ۲ درصد از دانش آموزان به استعمال مواد مخدر مبادرت می‌ورزند که عمدتا در مقطع متوسطه دوم و هنرستان می‌باشند.
اشرفی به الگوی مصرف مواد مخدر در سراسر کشور اشاره کرد و افزود: آخرین آمار‌ها حاکی از آن است که تریاک با ۵۳ درصد استفاده، انواع حشیش و گل ۱۲ درصد، شیشه ۸ درصد و هروئین با ۷ درصد، بیشترین و کمترین مصرف را در جامعه ۱۵ تا ۶۴ سال دارند. در میان دانش آموزان خراسان رضوی نیز، سیگار، حشیش و گل فراوانی بیشتری دارد و هرچه سن بیشتر می‌شود، به تدریج مصرف نیز افزایش می‌یابد.
وی سن تدریجی استفاده از مواد مخدر را اینگونه شرح داد: عمدتا مصرف مواد در سنین زیر ۱۸ تا ۲۰ سال آغاز و فراگیر می‌شود که این مسئله در آینده درمان را سخت و میزان تخریب فرد را بیشتر می‌کند؛ بنابراین لزوم مداخله به هنگام ضروری است.
جانشین دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی در مورد ترک اعتیاد نوجوانان زیر ۱۷ سال تصریح کرد: قانون می‌گوید معتاد زیر ۱۷ سال نباید به کمپ‌های ترک اعتیاد وارد شود و همین مسئله، خلاء قانونی ما برای بازپروری نوجوانان گرفتار اعتیاد است.
اشرفی ادامه داد: در این زمینه تصمیماتی اتخاذ شده است و حتی مراکزی برای آن در سطح خراسان رضوی پیش بینی کرده ایم، اما تا پیش از تصویب و اجرای آن، نمی‌توانیم اطلاعات بیشتری را ارایه دهیم.
وی به کمپین رسانه‌ای «پیشگیری از اعتیاد» اشاره و خاطرنشان کرد: به منظور جلوگیری از اعتیاد در سطح دانش آموزی و مدارس، ۴ پهنه آموزشی، کاری، خانواده و محلات را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده ایم. در بخش آموزش، مدارس و دانشگاه ها، در بخش کاری، ادارات و کارگاه‌ها و در حوزه خانواده و محلات، با استفاده از ظرفیت طرح یاریگران زندگی به بررسی زمینه‌های احتمالی بروز اعتیاد می‌پردازیم تا از شیوع بیشتر اعتیاد جلوگیری به عمل آوریم.
این مقام مسئول یادآور شد: اعتیاد درمان دارد، اما مسیر آن سخت است. اگر کاری کنیم تا نوجوان زیر ۱۸ سال به سمت هیچ ماده مخدری نرود، در واقع توانسته ایم او را واکسینه کنیم و این، توجه اصلی این روز‌های ماست. به یاد داشته باشیم تنها ۵ درصد از افراد جامعه مبتلا به اعتیاد هستند و ۹۵ درصد دیگر شاید مستعد استعمال ماده مخدر باشند و این وظیفه ماست که با توجه و آموزش بیشتر از چنین مسئله‌ای جلوگیری کنیم.
رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز درباره اینکه چرا افراد در سنین مدرسه به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند، اظهار کرد: افزایش دغدغه‌های خانوادگی و بروز اختلاف میان زوجین یکی از مهمترین عوامل موثر در سوء رفتار دانش آموزان است. در مقطع حساسی مانند متوسطه اول، مشکلات خانوادگی دانش آموز را درگیر می‌کند و عملا او را به سمت ناهنجاری سوق می‌دهد.
مجید سبزیکاران در گفتگو با خبرنگار شهرآرانیوز با اشاره به برنامه‌های پایش سلامت روانی و اجتماعی دانش آموزان خراسان رضوی توضیح داد: آمار ما از سوء مصرف مواد مخدر در میان تمامی دانش آموزان خراسان رضوی کمتر از یک درصد است که شاید آمار نگران کننده‌ای نباشد؛ اما از نظر نظام آموزش و پرورش وجود حتی یک دانش آموز مصرف کننده ماده مخدر هم زیاد است.
وی در توضیح این آمار و تفاوت آن با ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآور شد: آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر در مورد افراد زیر ۱۸ سال، به کسانی باز می‌گردد که علیرغم سن حضور در مدرسه، ترک تحصیل کرده اند و با توجه به بزهکاری این افراد و استعمال مواد مخدر، در آمار پلیس و قوه قضائیه در سن دانش آموزی تعریف می‌شوند. اما آمار ارائه شده از سوی آموزش و پرورش مربوط به کسانی است که هم اکنون تحصیل می‌کنند و مبنای آمار ما، خوداظهاری دانش آموز، گزارش والدین و مدیران مدارس است. بنابراین، آمار از حیث رده سنی صحیح بود و تفاوت در اشتغال به تحصیل و ترک تحصیل می‌باشد.
سبزیکاران تصریح کرد: متاسفانه این روز‌ها بروز مشکلات عدیده خانوادگی حتی بر مسئله اعتیاد دانش آموزی ارجحیت یافته است و تمرکز بیشتری برای حل اختلاف زوجین می‌طلبد. ما برای کمک به حل این مشکل، با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر، پویش پیشگیری از اعتیاد را تشکیل دادیم. این پویش جامع با هدف بررسی مشکلات رایج خانوادگی و فردی دانش آموزان و با بهره گیری از مشاوران تربیتی و روانشناختی انجام پذیرفت و نتایج خوبی نیز از آن حاصل شد.
وی تاکید کرد: پیشنهاد اصلی و محوری ما، تقویت روابط زوجین، تقویت مهارت‌های عاطفی و ارتباط با فرزند در سنین حساس و تقویت مهارت گفتگو با نسل جدید است که قطعا می‌تواند در پیشگیری از بروز اعتیاد موثر باشد.
این مقام مسئول گستردگی تنوع مواد مخدر مصرفی در میان دانش آموزان را رد کرد، اما با این حال توضیح داد: مشکلات بزهکاری در مناطق کم برخوردار و مشکلات اخلاقی و عاطفی در مناطق برخوردار، دو روی سکه از مواجهه ما با آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان است و الگوی مصرف مواد مخدر در هر نوع و شکل آن، قطعا ارتباطی با منطقه بندی شهری ندارد.
وی ابراز نگرانی کرد: مشکلات خانوادگی، چه از جنس عاطفی و چه بزه رفتاری قطعا برنامه‌های ما را برای بهبود وضعیت دانش آموز برهم خواهد زد؛ بنابراین تاکید هرچه بیشتر بر حل معضلات خانوادگی می‌تواند مشکلات دانش آموزان را هم برطرف کند.
مدیر سلامت روانی اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی نیز درباره علل گرایش افراد نوجوان، به مصرف مواد مخدر گفت: شکست تحصیلی و ترک تحصیل قوی‌ترین عللی است برای گرایش به سمت مصرف مواد، بزهکاری و سایر مشکلات رفتاری دانش آموزان از آن یاد می‌شود.
دکتر ندا اخروی ادامه داد: عوامل خطر ساز و محافظت کننده رفتار‌های مشکل ساز بسیار متنوع هستند و در سطوح مختلف خانواده، اجتماع، مدرسه، گروه همسالان و فرد رخ می‌دهند. البته عوامل خطر ساز در دوره رشد کودکان و نوجوانان فقط با سوء مصرف مواد مرتبط نیستند بلکه با مجموعه ایی از مشکلات بهداشتی و بهداشت روان رابطه دارند.
وی افزود: عوامل خطرساز و حفاظت کننده افزایشی عمل می‌کنند و می‌توانند با هم جمع شوند و با این تجمیع احتمال خطر یا مصونیت نیز افزایش می‌یابد مثل افسردگی، اضطراب و دسترسی به مواد که احتمال خطر افزایی یکدیگر را تشدید می‌کنند یا کسب مهارت‌های فردی و بین فردی که کنار هم اثر محافظت کنندگی یکدیگر را تقویت می‌کنند.
اخروی گفت: این عوامل تاثیرشان در زمان‌های مختلف در چرخه زندگی متفاوت است اینکه فرد در چه سنی یا دورانی از زندگی بسر می‌برد می‌تواند اثرات خطرزایی یا محافظت کنندگی متفاوتی داشته باشد. مثلا در دوره کودکی وابستگی موثر به افراد مهم زندگی، در دوره نوجوانی تشویق به حرکت نوجوان به سمت استقلال فکری و عملی از سوی والدین و در بزرگسالی داشتن شغل و جایگاه اجتماعی خوب می‌تواند اثر حفاظتی بالایی داشته باشد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: عوامل خطر ساز می‌تواند بر حسب حیطه‌های مختلف تقسیم بندی شود. عوامل خطرساز و محافظت کننده فردی، مرتبط با همسالان، مرتبط با مدرسه، مرتبط با محل زندگی، مرتبط با محیط خانوادگی و اجتماع، مثلا در محیط اجتماعی عواملی مثل در دسترس بودن مواد، قوانین و هنجار‌های اجتماعی مشوق مصرف مواد، پیوند اجتماعی ضعیف و بی نظمی اجتماعی، فقر و محرومیت اقتصادی شدید جزء عوامل خطرساز هستند. در خانواده سابقه مصرف مواد و یا سایر رفتار‌های مشکل ساز، مشکلات مربوط به مدیریت خانواده و سبک‌های فرزند پروری، تعارضات و اختلافات خانوادگی، نگرش‌ها و رفتار‌های والدین درباره مواد، پیوند عاطفی ضعیف و تعهد کم رنگ با خانواده از جمله عوامل خطر ساز می‌باشد.
اخروی در پایان به شیوه های محافظتی پرداخته و توضیح داد: عوامل محافظتی می تواند به دو بخش ویژگیهای خلق و خوی فردی و ویژگی های اکتسابی تقسیم شود. ویژگی های خلق و خوی فردی که معمولا از طریق ژنتیک و در بستر خانواده منتقل می شوند و ممکن است خیلی قابل تغییر نباشند. اما ویژگی های اکتسابی آن دسته از ویژگی ها هستند که از طریق یادگیری مستقیم و غیر مستقیم کسب شده اند. و قابل تغییر و اصلاح و بازسازی مجدد هستند.
وی افزود: همه ما در محیط خانواده در معرض الگوهای رفتاری والدین و اطرافیانمان هستیم و ما در هر خانواده ایی که متولد شدیم احتمالا توانمندی های روانشناختی کسب کرده ایم که از آنها برای مدیریت مسائل مختلف زندگی بهره می گیریم مثل داشتن عزت نفس، شوخ طبعی، محبت، همدلی، امیدواری و سخت کوشی در دشواری ها و غیره ولی در عین حال ممکن است مهارت هایی هم باشد که نتوانسته ایم از خانواده بیاموزیم یا اینکه آنچه آموخته ایم نادرست و مشکل ساز است.
اخروی ادامه داد: روش های ارتباطی ناکارآمد یا روش های تنظیم هیجان دردسر ساز مثل پرخاشگری، انزوا، انفعال منفی، بدبینی و بی اعتمادی یا خوش بینی زیاد و موارد دیگر. این مهارت ها را می توانیم از طریق آموزش های علمی و مبتنی بر شواهد اصلاح و بازسازی کنیم . این آموزش ها که معمولا توسط افراد متخصص یا سازمان ها و نهادهای متولی بهداشت و سلامت روان تدوین شده اند در دو بخش مهارت های ویژه والدین و مهارت های ویژه نوجوان قرار می گیرند و معمولا دو سیستم معتبر آموزش و پرورش در مدارس و سیستم بهداشتی در مراکز بهداشت متولی این نوع از برنامه ها هستند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: این آموزش ها توسط روانشناسان آموزش دیده برنامه ریزی و اجرا می شوند .از آنجا که کودک یا نوجوان زمان زیادی از روز را در مدرسه به سر می برد تدوین برنامه های آموزشی که با آموزش مهارت های فردی و بین فردی ادغام شده اند و تمرین و تکرار آنها در طول سال تحصیلی و ارزیابی آنها از سوی متولیان آموزش می تواند نقش مهمی در درونی سازی این مهارت ها در طول زمان داشته باشد.