به گزارش شهرآرانیوز بهره وری زعفران امسال چقدر بوده است؟ یعنی به طور میانگین از هر هکتار سطح زیرکشت زعفران چه میزان طلای سرخ برداشت شده است؟ این سؤال دو جواب متفاوت دارد. از نظر معاون جهاد کشاورزی بیش از ۱.۵ کیلوگرم در هکتار و از نظر عضو پژوهشکده زعفران حداکثر ۱.۲ کیلوگرم در هکتار بوده است.
در هرصورت این اعداد کاهش شدید بهره وری نسبت به سال گذشته و سال‌های پیش از آن را نشان می‌دهد. این وضعیت نتیجه تنش‌های شدید دمایی، خشک سالی، تغییرات اقلیمی، کمبود آموزش، کاهش انگیزه کشاورزان به دنبال تورم، ورود دلالان به بازار و... است.
پیش ازاین در گزارشی با عنوان «۹۰ درصد تولید، ۵ درصد گردش مالی» به اهمیت این محصول استراتژیک برای استان اشاره کردیم و نوشتیم که ایران بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا را تولید می‌کند و از این میزان، خراسان رضوی بیش از ۷۰ درصد تولید کشور را به خود اختصاص داده است. باوجوداین خام فروشی و فله فروشی زعفران باعث شده است که سهم ما از گردش مالی این محصول در دنیا فقط ۵.۲ درصد باشد. حالا در این گزارش بعد از اتمام فصل برداشت زعفران به بررسی وضعیت تولید باتوجه به آمار و ارقام ارائه شده توسط مسئولان و فعالان این حوزه پرداختیم.
یخ بندان دی ماه سال قبل یادتان هست؟ یکی از عوامل مهمی که بر کاهش بهره وری مزارع زعفران تأثیر گذاشت، همین موضوع بود. تا جایی که مشاور امور پژوهشی و آموزش پژوهشکده زعفران می‌گوید که همین موضوع باعث ازدست رفتن حدود ۵۰ درصد سطح سبز برگ زعفران شد.
بعد هم کمبود بارندگی در بهمن و اسفند سال قبل و بهار امسال به دنبال افزایش دمای بی سابقه در نیمه تیر تا اوایل مرداد، و خلاصه تغییرات اقلیمی باعث کاهش برداشت طلای سرخ در قطب تولید آن شد.
علیجان سالاریان بنابر پژوهش‌های میدانی که انجام داده، عملکرد ۷۵ تا ۸۰ درصد مزارع استان را تحت تأثیر شرایط موجود کاهشی می‌داند و در ادامه می‌گوید که پیش بینی هایش مبنی بر کاهش حداقل ۳۰ درصدی و حداکثر ۷۵ درصدی از تولید نسبت به سال قبل درست ازکاردرآمده و اکنون به طور میانگین بهره وری در تولید زعفران در خراسان رضوی به ۱.۲ کیلوگرم در هکتار رسیده است.
حالا سؤال اینجاست که آیا باتوجه به روند نزولی تولید در سال‌های قبل و تغییر شرایط اقلیمی، جلوگیری از شدت کاهش بهره وری این محصول امکان پذیر نبود؟ این سؤال را از مشاور امور پژوهشی و آموزش پژوهشکده زعفران پرسیدیم. او می‌گوید: شرایط اقلیمی دست ما نیست، چند سال است با آن رو به رو هستیم، اما در همین شرایط برخی مزارع ما با مدیریت سطح زیرکشت، تغذیه اولیه، تغذیه تکمیلی، آبیاری مناسب و کنترل علف‌های هرز که یکی از عوامل بسیار تأثیرگذار در کاهش عملکرد است، توانسته اند بهره‌وری بهتری داشته باشند. البته باز هم این عملکرد باتوجه به شرایط اقلیمی، مثل گذشته نخواهد شد و باید برای بارش باران دعا کنیم.
از او می‌پرسیم مگر زعفران گیاه کم آب طلبی نیست؟ آیا خشک سالی باز هم بر آن تأثیرگذار است؟
سالاریان با تأکید بر برداشت اشتباه از نیاز آبی زعفران می‌گوید: یکی از دلایل کاهش عملکرد، بی توجهی کشاورزان به نیاز آبی گیاه است. در سال‌های قبل باتوجه به بارندگی‌ها نیاز این گیاه به آب دهی کم بود و این باعث شد که تصور نیاز کم به آب برای پرورش این گیاه ایجاد شود. وقتی رطوبت نباشد گیاه توانایی جذب مواد مورد نیاز از خاک را هم نخواهد داشت. همچنین به دلیل همین اشتباه برخی کشاورزان سطح زیر کشت خود را دوبرابر منابع آبی که در اختیار دارند در نظر می‌گیرند و همین موضوع بهره‌وری را به شدت کاهش می‌دهد.
به گفته این پژوهشگر حوزه زعفران، در صورت بهبود شرایط اقلیمی شاید در سال‌های آتی شاهد بهبود عملکرد مزارع باشیم، اما باتوجه به ضعیف شدن پیاز‌ها در این سال‌ها باز هم تا رسیدن به ایده آل فاصله داریم.
«در ۹۲ هزار هکتار از اراضی خراسان رضوی زعفران کشت شده است و میزان تولید این محصول امسال بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ تن بوده که نسبت به سال قبل ۳۰ درصد کاهش داشته است.» این آمار را معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید. همچنین به گفته غلامحسین ساربان میزان تولید زعفران در سال ۱۳۹۸ بیش از ۳۲۵ تن بوده، ولی باتوجه به تنش‌های دمایی و تغییرات اقلیمی تا امسال حدود ۶۰ درصد کاهش داشته است.
او با اشاره به اینکه میزان تولید زعفران در استان به ترتیب از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ به طور میانگین ۳۰۹، ۱۸۰ و بیش از ۱۸۰ تن بوده است می‌افزاید: باتوجه به سطح زیر کشت، میزان بهره وری امسال بیش از ۱.۵ کیلوگرم در هکتار بوده است. این شاخص در سال ۹۸ حدود ۳.۶ کیلوگرم و در چهاردهه قبل، یعنی سال ۱۳۵۳ بیش از ۶ کیلوگرم بوده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به اینکه بیش از ۱۱۰ هزار بهره بردار در بخش زعفران مشغول به کار هستند، می‌افزاید: در شرایط عادی هر هکتار زعفران در هر روز می‌تواند برای ۲۰۰ نفر شغل ایجاد کند، اما امسال این میزان به حدود ۸۰ تا ۱۰۰ نفر کاهش پیدا کرده است.
ساربان با اشاره به زمان جمع آوری زعفران از ۱۵ مهر تا ۱۰ آذر می‌افزاید: متأسفانه عملکرد‌ها رضایت بخش نبود و این به دلیل سرمای سخت سال قبل بود. گیاه زعفران به شدت تحت تأثیر دو پارامتر اقلیمی شامل دما و بارندگی است که هر دومورد در سال زراعی گذشته برای این گیاه مناسب نبود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به مهاجرت کاشت زعفران به مناطق نامناسب، می‌گوید: در مناطقی که شرایط خوبی دارند می‌توانیم از ۶۰ کیلو گل یک کیلو زعفران برداشت کنیم، اما در مناطق دشت و فلت از ۱۱۰ کیلو گل می‌توانید یک کیلو زعفران به دست بیاورید. ساربان تأکید می‌کند: توصیه می‌شود کشاورزان، زعفران را در قطعات کوچک با تراکم بالا کشت کنند، عمق کاشت پیاز بیشتر از ۲۰ سانت باشد، قبل از کاشت برای تأمین آب موردنیاز برنامه ریزی کنند و به امید باران نباشند.