به گزارش شهرآرانیوز ماه مبارک رمضان برای بیشتر ما یعنی خاطره لحظه شیرین افطار درکنار سفره‌ای که حال‌وهوایش متفاوت از هر سفره دیگری است؛ زیرا با عطر و بوی بندگی پیوند خورده است؛ به همین دلیل دوست داریم این سفره هرچه بیشتر به‌راه باشد و تا می‌توانیم، دیگر روزه‌داران را نیز میهمانش کنیم؛ میهمانی‌ای بهشتی که اجر و ثوابش محفوظ است.
در این زمینه امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «هر مؤمنی برادر مؤمن خود را شبی از ماه رمضان افطاری دهد، خداوند برای او پاداش آزاد کردن سی بنده در راه خدا را می‌نویسد و دربرابر هرکدام (میهمانان افطاری)، دعایی را نیز مستجاب می‌کند. افطاری دادن به دیگران، باعث بخشش گناهان و زیاد شدن روزی می‌شود و خداوند، اجر روزه‌داران افطاری‌داده‌شده را به فرد می‌دهد، بی‌آنکه از ثواب آنها کم کند».
آری، این ویژگی سفره‌ای است که مانندش در هیچ ماه دیگری گسترده نمی‌شود؛ سفره‌ای که ثواب را دوچندان می‌کند و اجر را افزایش می‌دهد. سفره‌ای که مانند هر چیز خوبی، لازم است از آن مراقبت کنیم تا به هیچ‌چیز غلط و ناپاکی آلوده نشود و تا می‌توانیم، به‌دور از تکلف و چشم‌وهم‌چشمی و به نیت افطار روزه‌داران حقیقی و نیازمندان، برگزارش کنیم. در ادامه نکاتی را برای داشتن سفره‌ای که مورد پسند خدا و اولیایش است، با هم مرور می‌کنیم.
برای برخی افراد، تأمین معاش خود در این ماه دشوار است، چه برسد که بخواهند به راه‌اندازی یک میهمانی و شریک کردن دیگران در سفره افطارشان بیندیشند. رسول خدا (ص) خاطر ما را درباره این موضوع در روایتی جمع کرده‌اند. آمده است که حضرت در جمع یارانشان درباره اهمیت افطاری دادن چنین فرمودند: «هرکه از شما در این ماه روزه‌داری را افطاری دهد، خدای‌تعالی پاداش عملش را، ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته او قرار خواهد داد». فردی گفت: «یا رسول‌ا...! همه ما که توانایی افطاری دادن نداریم». حضرت فرمودند: «از آتش جهنم بپرهیزید؛ گرچه به دادن نصف دانه خرما باشد. (اگر این را هم ندارید) به دادن شربت آب ساده‌ای باشد» (من‌لایحضره‌الفقیه، ج۲، ص۱۳۴).
براساس آموزه‌های اهل‌بیت (ع)، نباید بدون دعوت به میهمانی رفت. این نکته‌ای است که باید درباره ماه رمضان بیشتر مدنظر قرار دهیم؛ چون افراد در حال روزه، توان بدنی و روانی کمتری دارند. قرآن می‌گوید: «یا أَیُّها الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُم:ای کسانی که ایمان آورده‌اید، در خانه‌هایی غیر از خانه خود وارد نشوید» (نور/۲۷). تا به شما اجازه نداده‌اند و دعوتتان نکرده‌اند، به جایی نروید. آبروی مؤمن، یکی از خط‌قرمز‌ها در آموزه‌های دینی است. ائمه‌اطهار (ع) همواره توصیه می‌کردند که فرد مؤمن باید قدر و شأن خود را بداند. این عمل علاوه‌بر اینکه میزبان را به زحمت می‌اندازد، شأن فرد را هم زیر سؤال می‌برد و ممکن است هم به‌خوبی از شما پذیرایی نشود و هم درباره‌تان بدگویی کنند.
ماه رمضان ماه میهمانی خداست. در این ماه، خداوند گویی امور را به شکلی چیده است که بندگانش از هر طریق و مسیر، ثواب و اجری دریافت کنند. یکی از راه‌های دریافت پاداش در ماه رمضان، افطاری دادن است. میهمانی‌ای که در روایات رسیده از ائمه معصوم (ع)، بسیار پرفضیلت نامیده شده است؛ به‌طور مثال درباره فضیلت افطاری دادن، ابی‌بصیر از امام معصوم (ع) چنین روایت می‌کند که فرموند: «افطاری دادن به برادر مسلمانت، از روزه داشتنت افضل است». (من‌لایحضره‌الفقیه، ج۲، ص۱۳۴). همچنین موسی‌بن‌بکر از حضرت موسی‌بن‌جعفر (ع) چنین نقل می‌کند: «ثواب افطاری دادن به برادر مؤمن، برتر از روزه گرفتن است». (بحارالانوار، ج۹۶، ص۳۱۶).
برای مراقبت از این میهمانی و رعایت برگزاری آن به شیوه خداپسندانه، روایت اهل‌بیت (ع) را درباره چگونگی میهمانی دادن مرور کرده‌ایم. نخستین نکته درباره دعوت میهمان به خانه، برگزاری آن در حد توان است. در این‌باره پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: «گرامیداشت برادر دینی به این است که شخص هدیه‌اش را بپذیرد و از آنچه دارد، به او هدیه دهد و خود را برای او به زحمت نیندازد».
بی‌تردید دعوت یک شخص به خانه و برگزاری میهمانی، زحماتی دارد، اما منظور حدیث، این است که در حد توان و قدرت خود رفتار کنید؛ نه افراط، نه تفریط. پیغمبر (ص) فرموده‌اند: «إِنِّی لَا أُحِبُّ الْمُتَکَلِّفِینَ: من متکلفان را دوست ندارم.» (کافى، ج۶، ص۲۷۵).
به مجلسی که فقط پولدار‌ها در آن هستند، نروید. البته همه هم نباید فقیر باشند. آخر گاهی‌وقت‌ها ازدم فقیر‌ها را دعوت می‌کنند. وقتی اینها خودشان نگاه کردند و دیدند در اتاق و سالن، همه ازدم فقیر هستند، می‌فهمند که این یا صدقه است یا کفاره است. می‌فهمند که خلاصه این به احترام شخصیت اینها نیست. این (شخص) یک گناهی کرده است، وبالی است، صدقه کفاره‌ای است.
جلسه باید این‌طور باشد؛ پولدار، فقیر، بزرگ، کوچک، چاق، باریک، سفید، سیاه، مشهور، گمنام؛ یعنی باید یک جلسه‌ای باشد که هرچه این جلسه را در هر چرخی انداختی، هیچ رنگی و هیچ عنوانی از آن درنیاید. صنفی، خطی، فکری، پولی، فقری، همه‌اش اشکال دارد. یک شخصی به همه فقرا سفره داده بود، به پیغمبر (ص) گفت. حضرت فرمود: بیخود کردی! گفت: آقا! به پولدار‌ها سفره دادم، فرمودید بیخود است، حالا هم که گدا‌ها را دعوت کرده‌ام، بازهم (همان حرف را) می‌گویید؟ پیامبر فرمود: آقا! هر دوی آن بیخود است، باید مخلوط باشند. مثل نمازجمعه، مثل راهپیمایی که فقرا احساس نکنند سفره به‌خاطر فقرشان است. (محسن قرائتی، درس‌هایی از قرآن، جلد یک).
همچنین در روایات از معصومان به افطار با خرما، آب و شیر توصیه شده است؛ چنان‌که پیامبر اعظم (ص) فرمودند: «هرکه با خرمای حلال افطار کند، ثواب نماز وی چهارصدبرابر خواهد شد» و امام‌صادق (ع) نیز فرمودند: «پیامبر اکرم (ص) اولین چیزی که با آن افطار می‌کرد، در زمانی که رطب یافت می‌شد، رطب بود و در زمانی که خرما یافت می‌شد، خرما بود». نقل شده است پیامبر (ص) با خرما افطار می‌کرد یا با شیرینی و اگر چیز شیرینی نمی‌یافت، با آب گرم افطار می‌کرد.
در مورد افطار با آب نیز از امام‌صادق (ع) روایت شده است: «افطار کردن با آب، گناه قلب را می‌شوید». جابربن‌عبدا... گوید: شنیدم امام‌باقر (ع) می‌فرمود: «رسول خدا (ص) با دو سیاهی افطار می‌کرد». گفتم: «رحمت خدا بر شما باد؛ آن دو چه بودند؟». فرمود: «خرما و آب، کشمش (سیاه) و آب و با همین دو نیز سحری می‌خورد». شاید به همین دلیل است که افطار با آب گرم، همراه شکر یا نبات، توصیه می‌شود.
«افطاری عبادت است، به‌شرطی‌که به قصد قربت باشد؛ چون اگر کاری به قصد قربت نباشد، عبادت نیست. تمام کار‌ها اگر برای خدا باشد، حتی نجاری، عبادت است. تمام کار‌ها حتی نماز شب اگر برای خدا نباشد، عبادت نیست؛ یعنی در اینکه نجاری و نماز شب کدامش عبادت است، کدامش عبادت نیست، مربوط‌به این است که انسان چه نیتی دارد. گاهی ممکن است افطاری باشد، عبادت نباشد، عزاداری باشد، عبادت نباشد». (محسن قرائتی، درس‌هایی از قرآن، جلد یک).
درباره افطاری دادن، عادت‌هایی شکل گرفته است که درست نیست؛ مثلا ما هرکه را دعوتمان کرده است، دعوت می‌کنیم یا به میهمانی فلان شخص نمی‌رویم؛ چون نمی‌خواهیم او را درعوضش به خانه‌مان دعوت کنیم. براساس فرمایش امام‌رضا (ع)، این کار به‌دلیل بخل و خساست ماست و باید از آن بپرهیزیم. ایشان در این‌باره فرموده‌اند: «شخص بخشنده از غذاى مردم مى‌خورد تا مردم از غذاى او بخورند، اما شخص خسیس از غذاى مردم نمى‌خورد تا آنها نیز از غذاى او نخورند» (کافى، ج۴، ص۴۱).
یادتان باشد میزبان شما هرقدر هم که دستش گشاده باشد، بالاخره برای پذیرایی، حساب‌وکتابی کرده است، پس اگر تنها شما را دعوت کرده است، نباید بدون اطلاع و دعوت به‌طورمثال فرزندان یا افراد دیگری را همراه خود به میهمانی ببرید. در این‌باره رسول خدا (ص) فرموده‌اند: «اگر برای غذا دعوت شدی، بچه‌ات را با خودت نبر. اگر بچه‌ات را ببری و صاحب‌خانه راضی نباشد، بچه هرچه می‌خورد، حرام است و هرچه می‌خورد، غصبی است؛ یعنی مال دزدی خورده است». (کافى، ج۶، ص۲۷۰).
همین‌جا بگویم که خوب است میهمانی افطار به‌گونه‌ای برگزار شود که افراد بتوانند فرزندان خود را نیز به‌همراه ببرند؛ زیرا خاطره خوش سفره افطار، یکی از اموری است که تصویری زیبا از رمضان برای کودکان می‌سازد. می‌توان از تکلف غذا کم کرد و درعوض بر تعداد میهمان‌ها افزود.
خوب است میزبان، شرایط نماز اول وقت را در میهمانی افطار فراهم کند. امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «مستحب است روزه‌دار اگر توانایی دارد، قبل از افطار، ابتدا نمازش را بخواند». (وسائل‌الشیعه، ۱۰/۱۵۰). با این حال در این‌باره نباید میهمان را به رودربایستی انداخت؛ زیرا با وجود مستحب بودن این عمل، امام‌باقر (ع) در روایتی، نکته‌ای را بیان فرموده‌اند که باید درنظر گرفت.
ایشان در این‌باره می‌فرمایند: «اگر میل تو به افطار و غذا خوردن، تو را از نماز بازمی‌دارد، ابتدا افطار کن تا دور شود از تو وسوسه‌های نفس ملامتگر (و هنگام نماز با فراغ بال و آرامش، نماز بخوانی)». ایشان در روایتی دیگر می‌فرمایند: «در ماه رمضان، ابتدا نماز بخوان، سپس افطار کن؛ مگر با گروهی باشی که آنها منتظر افطارند. (یعنی اگر آنها ابتدا افطار می‌کنند، تو با آنها مخالفت نکن).» بر این اساس، استحباب خواندن نماز قبل از افطار، دو مورد استثنا دارد؛ طاقت و صبر نداشتن روزه‌دار، و وقتی که گروهی منتظر ما باشند.