ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ زیبایی المان‌های نوروزی، با درنگ در کنارشان و ثبت عکسی به یادگار، بهانه و مجالی برای تغییر احوال نو و تحریک شوروشعف نوروزانه زائران و مجاوران است. خیابان ها، تقاطع‌ها و میدان‌های اصلی شهر مشهد، نوروز امسال نیز مانند سال‌های پیش در قالب برنامه استقبال از بهار با طرح ها، سازه‌ها و المان‌های هنری مزین شد تا بازگشت بهار را در مقطع نوروز۱۴۰۳ نوید دهد.
امسال در شانزدهمین دوره استقبال از بهار با عنوان «هنرهای شهری مشهد»، ۷۰۰ المان در ۳۵۰نقطه شهری مشهد جانمایی شد. فرایند اجرایی این رویداد با انتشار فراخوان از تابستان آغاز شد و در بخش‌های ویژه المان‌های فضای سبز، المان‌های موقت شهری، دیوارنگاری، تزیینات شهری، جشنواره نوری و نقش‌های هنرهای مردمی برگزار شده است. در این جشنواره بیش از ۲ هزار اثر به دبیرخانه فرستاده شد و حدود ۷۰۰ هنرمند در آن شرکت کردند که بیش از نیمی از آنان بانوان بودند.
نفیسه بندی گلستانی، هنرمند بخش المان‌های شهری که با دو اثر در این رویداد حضور دارد، در گفتگو با خبرنگار شهرآرا می‌گوید: اولین اثر من «فیروزه» نام دارد که شامل بشقاب‌های دیوارکوب است. این المان با طرح لاجوردی، خاطرات نوستالژی خوبی برای همه ما دارد و در مسیر طرقبه به مشهد نزدیک پایانه وکیل آباد نصب شده است. دومین اثر من که نام آن «بازی با نوه ها» ست، کاری تعاملی برای بازی بچه هاست تا بتوانند با یکی از نماد‌های نوروز مثل ماهی، الاکلنگ بازی کنند.
یک کشتی نیز وجود دارد که می‌توانند با رفتن روی عرشه آن سرسره بازی کنند. این اثر در واقع یک نماد نوروزی است که بچه‌ها با آن سرگرم می‌شوند. متأسفانه به دلیل اینکه لحظات آخر محل جانمایی برخی آثار تغییر کرد، اطلاع ندارم که این المان در چه مکانی نصب شده است. ما همیشه برای نصب المانمان مکانی را پیشنهاد می‌دهیم که ممکن است با تعامل و نظر کارشناسان شهرداری تغییر کند.
وی ادامه می‌دهد: محل نصب المان‌های بشقاب دیوارکوب جایی است که مردم نمی‌توانند با آن عکس بگیرند، اما به کسانی که آن را دیده اند، حس خوبی منتقل کرده است.
این هنرمند می‌افزاید: جشنواره هنرهای شهری اقدامی خوب برای زیباسازی شهر است و مشهد به این موضوع مشهور شده و معطوف شدن بخشی از اقدامات شهرداری به این امر، اتفاق خوبی است.
نسرین السادات شرفه که کارشناسی ارشد معماری دارد، درباره آثار امسالش می‌گوید: آثار من شامل برخی استیکر‌ها با طرح گلیم بود که روی ایستگاه‌های اتوبوس اجرا شده است. چهار نقطه از شهر نیز برای بافت روی زمین‌های ورزشی انتخاب شدند که با نوار‌های رنگی طرح‌های گلیم را اجرا کردیم.
وی که از بهار ۱۳۹۹ تاکنون در این رویداد حضور دارد، ابراز می‌کند: امسال باتوجه به اینکه در ماه مبارک رمضان قرار داریم، بیشتر تأکید بر هم زمانی آن با بهار بود و تمایل داشتند که آذین بندی شهری رنگ وبوی ماه رمضان داشته و درعین حال بهاری باشد.
این هنرمند زمان بندی خوب بخش طراحی و داوری را از نقاط قوت جشنواره امسال برمی شمرد و بیان می‌کند: ما امیدوار بودیم که اقدامات مربوط به تأمین بودجه و ابلاغیه زودتر انجام شود، اما متأسفانه این اتفاق رخ نداد و نه تنها من بلکه سایر هنرمندان زیر فشار زیادی بودیم.
وی با بیان اینکه سال به سال فشار‌های مالی بر ما بیشتر می‌شود، بیان می‌کند: کارشناسانی که در سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری فعالیت می‌کنند، با محدودیت مالی روبه رو هستند و به گفته خودشان نمی‌توانند بودجه زیادی به کار‌ها اختصاص دهند؛ بنابراین گله‌ای از آن‌ها نداریم؛ اما متأسفانه این کار سود مادی زیادی برای ما ندارد و پس از تمام شدن کار فقط ۳۵درصد از مطالبات ما پرداخت شد و ۶۵درصد آن شش ماه آینده پرداخت می‌شود. همه نیرو‌های ما به صورت نقدی کار می‌کنند و تا دستمزد آن‌ها را پرداخت نکنیم، کار را به ما تحویل نمی‌دهند و این موضوع برای همه هنرمندان است.
نگار دهقان، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی که با سه المان در رویداد هنرهای شهری بهار۱۴۰۳ حضور دارد، در توضیح آثارش بیان می‌کند: من یک پاکت نامه حاوی گل داشتم که در شش نقطه شهر مانند ایستگاه‌های اتوبوس و محل‌های گذر عابرپیاده جانمایی شد. یک حلقه گل با عنوان «شاخه گل بهاری» در سه نقطه شهر شامل چهارراه دکترا، ورودی بولوار مفتح و روبه روی یکی از بیمارستان‌ها نصب شد و یک مورد «درخت‌های رنگی» بود که در قالب مجموعه‌های ۹عددی در پنج نقطه شهر قرار گرفت. این درخت‌ها فلزی هستند و بین آن‌ها از بافت استفاده شده است که این بافت‌ها توسط بانوان شهرک شهید رجایی که من هرسال از آن‌ها کمک می‌گیرم، ساخته شدند و به مرحله اجرا درآمدند.
او که برای دهمین سال پیاپی در این رویداد حاضر شده، بر این باور است که جشنواره هر سال نسبت به سال قبل از لحاظ طرح و ایده پردازی پیشرفت می‌کند.
دهقان می‌گوید: وقتی صحبت از المان‌های نوروزی به میان می‌آید، تصویر بزرگ نمایی شده تخم مرغ رنگی، سبزه و... در ذهن ما تداعی می‌شود، اما با گذر زمان می‌بینیم بسیاری از این ایده‌های تکراری از بین رفته اند. دلیل این موضوع این است که ایده‌های دم دستی به حدی زیاد شدند که باعث شد از این مرز عبور کنیم و قدم بسیار بزرگی است.
وی در ادامه می‌گوید: کسانی که سال‌ها در این حوزه فعالیت کرده اند، وقتی ایده‌ای در ذهنشان شکل می‌گیرد، به اینکه چطور و با چه لوازمی اجرا شود، چگونه کمترین آسیب را به بافت شهری و کمترین خسارت بصری را به مخاطب بزند، اشراف دارند. این موضوع بر اثر تجربه‌ای است که در سال‌های پیاپی کسب کرده اند.
این هنرمند اذعان می‌کند: من با برخی شهر‌ها مانند تهران و شیراز نیز همکاری می‌کنم، اما جشنواره هنرهای شهری مشهد نسبت به سایر شهر‌ها چندین گام جلوتر است.
وی همکاری با کارشناسان مناطق مختلف شهرداری را یکی از چالش‌های موجود در کارش بیان و با گلایه ابراز می‌کند: این افراد گاهی از ما کار‌هایی را انتظار دارند که هیچ سنخیتی با فضای شهری ندارد و از نظر زیبا شناسی و سواد بصری اشتباه است. نتیجه آن خوب نیست و مردم آن را از چشم هنرمند می‌بینند و می‌گویند شهرداری بودجه اش را هدر می‌دهد، در صورتی که فقط سلیقه شخصی کارشناسان مناطق است. این تداخل باعث می‌شود آثار نابهنجار زیادی در شهر ببینیم. تنها مدیریتی که دراین زمینه بسیار قوی فعالیت می‌کند، خانه هنرمندان است و حتی درباره محل جانمایی آثار با ما مشورت می‌کند.
نگار دهقان مهم‌ترین نقطه ضعف رویداد امسال را تأخیر در بستن قرارداد‌ها بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: هنرمندان نمی‌توانند پیش از دریافت ابلاغیه شروع به کار کنند که این امر موجب عقب افتادن فعالیت‌ها می‌شود و مشکلاتی را به وجود می‌آورد. آثار باید در طول سال با آرامش بیشتری ساخته و با خیال راحت تری نصب شوند.
او درباره بازخوردی که از مردم برای المان هایش دریافت کرده است، بیان می‌کند: من از طریق فضای مجازی و هنگام نصب آثار متوجه شدم که مردم کار‌ها را دوست دارند. در بین آن‌ها نیز افرادی وجود دارند که معتقدند شهرداری بودجه اش را صرف امور غیرضروری می‌کند.
وی حظ بصری را امری مهم قلمداد و بیان می‌کند: اگر ما یک اثر داشته باشیم که فقط به یک نفر حال خوب را منتقل کند کافی است، تا اینکه همه کار‌ها تکراری باشند.
افراد زیادی که روزانه با مشکلات بزرگ و کوچک دست وپنجه نرم می‌کنند، ممکن است با دیدن اثری هنری برای یک لحظه ناراحتی شان را فراموش کنند. حال خوب و درواقع بهار انسانیت مهم است. رنگ‌ها حال انسان را خوب می‌کنند و تأثیر زیادی بر روح و روان ما می‌گذارند. شاید این موضوع زیاد ملموس نباشد، اما اثرش را بر ذهن مردم می‌گذارد.
مهدی ساعدی، کارشناس ارشد هنرهای تجسمی، با بیان اینکه المان‌های شهری باعث می‌شود نگاه مردم به سمت فضای هنری گرایش پیدا کند، می‌گوید: المان امسال من آهویی است که به دلیل شفاعت گرفتن از امام رضا (ع)، مقابل ایشان تعظیم کرده است.
روی سر این آهو درختی می‌روید و چند پرنده هم روی آن نشسته اند که مردم تصور می‌کنند گوزن است. این المان به نوعی نماد تولد و زندگی دوباره، شکوفایی و سرزندگی است.
وی می‌گوید: مردم با المان‌هایی که پیوست فرهنگی و ذهنی قبلی درباره آن دارند، ارتباط بهتری برقرار می‌کنند و باعث می‌شود برای تماشا و گرفتن عکس و فیلم یادگاری کنار آن بروند.
ساعدی بیان می‌کند: این المان در میدان توحید قرار دارد و مردم از خیابان عبور می‌کنند تا عکسی به یادگار بگیرند. همین موضوع نشان دهنده این است که ارتباط خوبی با آن برقرار کرده اند. به نظرم محل جانمایی آن چندان مناسب نبود. مثلا اگر فاصله کمتری با حرم داشت، بهتر بود. از آن گذشته، خیابان توحید عرض کمی دارد و زیاد مناسب این المان نیست.
وی مفاهیم رضوی را یکی از موضوعات مهم دستگاه‌های دولتی به ویژه شهری بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: من ایده‌های متفاوتی داشتم، اما تأکید بر این بود که ایده‌ها با محوریت امام هشتم (ع) خلق شود که با اشتیاق پذیرفتم.
این هنرمند، مدیریت شهری مشهد را بنیان گذار هنرهای شهری می‌داند و بر این باور است: در برخی شهر‌ها مانند شیراز یا اصفهان که فضای مذهبی در آن‌ها کم رنگ‌تر و فضای تاریخی و هنری در آن‌ها پررنگ‌تر است، ممکن است المان‌های شهری بیشتر به چشم بیایند، اما مشهد به دلیل بنیان گذاری این رویداد، در آن پیشروست.
ساعدی در پایان می‌افزاید: این فرایند باید بر اساس اصول و باتوجه به سلیقه مردم پیش برود، اما همیشه نیز نمی‌توان بر اساس سلیقه مردم کار کرد، زیرا ممکن است آثاری معمولی را بپسندند و این هنرمند است که می‌تواند با اثرش سطح آگاهی آن‌ها را بالا ببرد. برخی هنر‌ها ممکن است در ابتدا مورد انتقاد مردم قرار بگیرند، اما بعد از مدتی متوجه می‌شوند که هدف از خلق یک اثر چه بوده است.
میدان جانباز یکی از میادین اصلی شهر است که المان‌های زیادی در آن نصب شده است و هر روز مردم بسیاری به تماشا می‌نشینند و با آن‌ها عکس یادگاری می‌گیرند. در یک عصر بهاری به این میدان سر زدیم تا نظر مردم را درباره المان‌های نوروز۱۴۰۳ بدانیم.
یک شهروند مشهدی که همراه با خانواده مشغول عکس گرفتن با آثار هنری است، به خبرنگار شهرآرا می‌گوید: نکته مهمی که در المان‌های امسال وجود دارد این است که از کار‌های سال‌های قبل کپی برداری نشده اند و از همه این‌ها گذشته، نورپردازی فوق العاده زیبا و حرفه‌ای که در شهر انجام شده است، نظر مرا به خود جلب کرد.
شهروندی دیگر نیز می‌گوید: امسال آن گونه که بایدوشاید فضای عید نوروز بین مردم احساس نمی‌شود. شاید این موضوع به دلیل هم زمانی آن با ماه مبارک رمضان است. شاید هم دلیل دیگری دارد. در کل شهرداری مشهد مانند سال‌های گذشته به خوبی توانسته است حس نوروز را به مردم منتقل کند و نگذارد این احساس در میان آن‌ها کم رنگ شود.
احمد هوتکانی بیان می‌کند: امسال شهروندان و زائران شهر مشهد توانستند حال وهوای نوروز را با مشاهده این المان‌ها ببینند. من احساس می‌کنم چند سالی است فقط بر بزرگ نمایی اشیای کوچک تمرکز شده است. با وجود این، اگر المان‌های مفهومی تری ساخته شود، بهتر است.
یک زائر اهل ارومیه نیز که درحال عکاسی از المان‌های شهری است، بیان می‌کند: ما هر سال که به مشهد سفر می‌کنیم، المان‌های متنوع و زیبایی را می‌بینیم و به نظرم مشهد در این زمینه اول است. تنها نکته‌ای که وجود دارد، این است که مشهد در طول سال میزبان مسافران زیادی بوده و اگر این المان‌ها با فناوری بیشتری همراه باشد، بهتر است.