درباره حال و هوای آذین‌بندی‌های مشهد در روزهای منتهی به نوروز
۳ هنرمند بخش آذین بندی جشنواره هنرهای شهری ۱۴۰۳ درباره حال و هوای هنری در فضا‌های شهری می‌گویند.
الهام ظریفیان | شهرآرانیوز، تکاپوی هنرمندان در اجرای المان‌ها و آثار بهاری جشنواره هنرهای شهری ۱۴۰۳ آغاز شده است؛ جشنواره‌ای که امسال شانزدهمین سال پیاپی خود را می‌گذراند و برای بسیاری از مردم مشهد و همچنین زائران نوروزی این شهر خاطرات فراوانی ساخته است. آذین بندی شهری از بخش‌های ثابت این جشنواره بوده است که هرسال تعداد بیشتری از آثار را به خود اختصاص می‌دهد.
در این بخش هنرمندان ایده‌های خلاقانه شان را عملی می‌کنند تا از کمترین و شاید مرده‌ترین فضا‌های شهری، تصاویری پویا بسازند.
در این گزارش به سراغ سه هنرمند این جشنواره رفتیم که آثاری را در بخش آذین بندی شهری طراحی کرده اند و با آن‌ها درباره آثارشان، دستاورد شانزده ساله جشنواره و نقاط قوت و ضعفش گفتگو کردیم.
تزیین شهر با صلوات خاصه امام رضا (ع)
جعفر خلیلی در پانزده دوره پیشین جشنواره هنرهای شهری مشهد در بخش‌های مختلف المان، آذین بندی و نقاشی دیواری حضور داشته است. طرح‌های او امسال نیز در بخش‌های آذین بندی شهری و نقاشی دیواری پذیرفته شده است. اولین اثر خلیلی در بخش آذین بندی شهری «صلوات خاصه امام رضا (ع)» نام دارد. در این اثر صلوات خاصه به صورت خط کوفی با لیزر روی قوطی آهن نوشته می‌شود.
داخل نوشته‌ها بعد از رنگ آمیزی، کاشی کاری و دیواره‌های داخلی با طرح گل و مرغ رنگ آمیزی می‌شود. این اثر قرار است در شش منطقه شهری روی دیواره‌های نرده‌ای شهر نصب شود. اثر دیگر این هنرمند باسابقه، «نقش نور» است که طرح‌هایی از کاشی روی تایل چاپ و با نور اجرا می‌شوند. این تایل‌های نورانی که مربع‌هایی به ضلع بیست سانتی متر هستند، قرار است در کف پیاده رو‌های پارک‌های هشت منطقه شهری نصب شود. این تایل‌ها در روز به صورت کاشی دیده می‌شوند و در شب عامل روشنایی اند.
نزدیک ترشدن به فرهنگ مشهد
خلیلی با یادآوری جشنواره در سال‌های ابتدایی شکل گیری اش، می‌گوید: از سال ۱۳۸۷ که اولین دوره جشنواره برگزار شد، مانند یک کودک سال به سال پا گرفت و بزرگ شد. تعداد هنرمندان شرکت کننده در آن در سال اول شاید به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسید و ایده‌های آن‌ها هم بسیار خام به نظر می‌رسید، اما ایده‌ها کم کم پخته شدند و نحوه اجرا و به کارگیری متریال به روز شد.
او با اشاره به ویژگی‌های متمایز این دوره از جشنواره بیان می‌کند: رویکرد محتوایی این جشنواره از سال گذشته به دلیل تقارن با ماه رمضان بیشتر سمت وسوی هنر اسلامی پیدا کرده است. همچنین به این دلیل که ما در شهر امام رضا (ع) هستیم و هرچه داریم و نداریم از برکت وجود ایشان است، نگاهی ویژه به استفاده از مفاهیم مرتبط با امام رضا (ع) در این جشنواره شکل گرفته است.
البته این نگاه در همه دوره‌های جشنواره مدنظر بوده، اما می‌توان گفت از سال گذشته پررنگ‌تر شده است؛ بنابراین ویژگی متمایز جشنواره در دو سال گذشته این است که از نمونه‌های کپی شده از آثار غربی که در سال‌های گذشته استفاده می‌شدند و جنبه فانتزی بیشتری داشتند، فاصله گرفته و به آداب ورسوم و فرهنگ ما در مشهد نزدیک‌تر شده است.
آخر سال و تراکم همیشگی کار‌ها
خلیلی می‌افزاید: البته هرکاری کم و کاستی‌هایی نیز دارد، به ویژه در پروژه‌ای به این بزرگی هیچ گاه نمی‌توانید بگویید همه برنامه ریزی‌ها مناسب میل همه و بدون ایراد است؛ ولی گاهی ناهماهنگی بین سازمان‌های مختلف در نصب و اجرای آثار اختلال ایجاد می‌کند. برای من این موضوع بار‌ها پیش آمده است، درحالی که ما هم مجبوریم کارمان را انجام دهیم و برای همین شهر داریم کار می‌کنیم.
در سال‌های گذشته نیز موارد ترافیکی مرتبط با راهنمایی ورانندگی به ویژه در اطراف حرم همیشه برای ما مشکل ساز بوده است. او از فشردگی کار‌ها در آخر سال و نبود زمان کافی به عنوان مشکلی که هرسال تکرار می‌شود، یاد می‌کند و در ادامه می‌گوید: با اینکه می‌دانیم مسئولان مدیریت هنری شهرداری شاید در ایجاد این تأخیر‌ها نقشی نداشته باشند، روند اداری معمولا به گونه‌ای پیش می‌رود که همه کار‌ها به ماه و هفته‌های آخر کشیده می‌شود.
خلیلی اضافه می‌کند: کمترین آسیبی که این تأخیر‌ها برای هنرمندان ایجاد می‌کند، در برآورد‌های مالی آن هاست. چون زمانی که طول می‌کشد اسناد امضا شود و پول به دست ما برسد، افزایش قیمتی دست کم ۲۰ درصدی در متریال مصرفی رخ می‌دهد. ضمن اینکه بعضی کارگاه‌ها و کارخانه‌ها آخر سال کار نمی‌کنند. برای مثال یک کارخانه رنگ در چند روز آخر سال فروشش را می‌بندد و قیمت‌ها افزایش می‌یابد. این باعث می‌شود فشار کار ما در انتهای سال بیشتر شود.
افزایش یافتن انتظارات مردم
مریم جامی هنرمند دیگری است که سومین حضورش را در جشنواره هنرهای شهری مشهد سپری می‌کند. او که در سال‌های گذشته در بخش‌های آذین بندی شهری و نور آثاری را ارائه داده است، امسال هم در سه بخش المان‌های شهری، جشنواره نور و آذین بندی شهری حضور دارد. «بَرن تا بَدر» عنوان اثر او در بخش المان‌های شهری است که موضوعی مرتبط با ماه رمضان دارد و در ساخت آن از هنر نور استفاده شده است. این اثر قرار است در بوستان کوهسنگی نصب شود.
در بخش تزیینات شهری نیز دو اثر به نام‌های «نقش گوهرشاد» و «کاشینه» دارد که قرار است روی پل‌های مقدم طبرسی و خیام نصب شوند. او می‌گوید: در طراحی «نقش گوهرشاد» از نقوش کاشی کاری معماری اسلامی به ویژه کاشی‌های حرم امام رضا (ع) ایده گرفته ام. این نقوش با نور و نئون‌های رنگی ایجاد می‌شود. «کاشینه» نیز ترکیبی از کاشی و آینه با نقوش هندسی است.
این هنرمند با برشمردن ویژگی‌های متمایز جشنواره امسال می‌گوید: سال به سال سخت گیری‌ها بیشتر و انتظارات داوران بیشتر می‌شود و ما باید هوشمندانه و دقیق‌تر روی محور‌های انتخابی کار کنیم. در واقع هرسال با ایده‌های جدید غافل گیر می‌شویم. البته خیلی خوب است که هنرمندان به چالش کشیده می‌شوند تا از همه ظرفیت هایشان استفاده کنند. از سویی، انتظار مردم مشهد از جشنواره بیشتر شده است و خواهان کار‌های به روزتر هستند که همه این‌ها در نهایت باعث می‌شود آثار زیباتری در شهر اکران شود.
تقسیم عادلانه هنرهای شهری
جامی با بیان اینکه تزیینات شهری بخش ثابت هرسال جشنواره است، می‌گوید: در این بخش آثار هنری خلق می‌شوند که روی پوسته‌های شهر مانند فنس‌ها و دیوار‌ها به صورت سبک و تکرارپذیر اجرا می‌شوند. اتفاق خوبی که امسال افتاد، این بود که شهرداری‌های مناطق مختلف متناسب با شناختی که از منطقه خودشان داشتند، آثار را انتخاب کردند و به این ترتیب آثار به تکرار زیادی رسیدند. این نکته به ویژه در بخش آذین بندی شهری یک نقطه قوت است و موجب تقسیم عادلانه آثار در شهر می‌شود.
طراحی از نقوش کمتردیده شده حرم
راضیه جوانمرد دیگر هنرمندی است که از خراسان جنوبی، شهرستان فردوس، امسال برای دومین بار در جشنواره هنرهای شهری مشهد شرکت کرده است. سال گذشته اثری از او در بخش آذین بندی شهری به نام «مرغ سحر» که نوعی کتیبه سفالی نقش برجسته بود، جزو سه اثر برتر این بخش شناخته و در سه نقطه شهر نصب شد.
امسال نیز سه اثر از این هنرمند قرار است در فضای شهری اکران شود. او درباره این آثار توضیح می‌دهد: «ترنج» عنوان کاری است که طرح آن را از نقوش مناره غربی حرم امام رضا (ع) الگو گرفتم. دلیل آن این بود که توجه مردم را به نقوش کمتردیده شده موجود در معماری حرم به ویژه در ارتفاع بنا‌ها مانند مناره‌ها جلب کنم. من تغییراتی در طرح ترنج دادم و وسط آن را با ذکر‌های روزهای هفته کار کردم. این اثر قرار است زیر پل رسالت در ابعاد ۲.۵ در ۲.۵ متر نصب شود.
دیگر اثر جوانمرد قابی نقش برجسته از القاب حضرت زهرا (س) است که در کنار گل کاری‌های شارستان باغ حضرت زهرا (س) نصب خواهد شد. «پرواز رنگ ها» اثر بعدی اوست که ایده اش را از موشک‌ها و قایق‌های کاغذی گرفته که در دوره کودکی جزو سرگرمی‌های او و هم سن وسال هایش بوده است. او می‌گوید: در این اثر که با پلکسی و نور اجرا شده است، گویی خرده‌های کاغذی به پرواز درآمده اند و شکل پرنده را ساخته اند. این اثر با ابعاد ۴ در ۱۸ متر برای نصب در زیر شش پل مشهد انتخاب شده است.
حضور مغتنم منتور‌ها در سال‌های گذشته
این هنرمند درباره تفاوت‌های جشنواره امسال نسبت به سال‌های گذشته می‌گوید: پارسال جشنواره به صورت کارگاهی بود و هنرمندان می‌توانستند از حضور منتور‌ها استفاده و ایراد‌های کارشان را برطرف کنند، ولی امسال هرکسی به صورت جداگانه طرح خودش را در سایت بارگذاری کرد تا داور‌ها و شهرداری‌ها درباره آن تصمیم بگیرند. حضور منتور‌ها برای هنرمندانی مانند من که از شهرهای کوچک می‌آیند و با فضای شهری مشهد آشنا نیستند، کمک بزرگی برای طراحی براساس جانمایی بود. البته امسال داوران خانه هنرمندان در این مسیر همراه ما بودند.
او می‌افزاید: بیشتر طرح‌هایی که من امسال دیدم، طرح‌هایی قوی بودند. به دلیل هم زمانی نوروز با ماه رمضان، بیشتر آثار پس زمینه مذهبی و عرفانی دارند و به همین علت فکر می‌کنم امسال بهار متفاوت تری خواهیم داشت.
لزوم توجه بیشتر به آذین بندی پل‌ها
جوانمرد در ادامه به آسیب شناسی جشنواره می‌پردازد و توضیح می‌دهد: مشهد پل زیاد دارد و من همیشه فکر می‌کردم چرا در این پل‌ها که مسیر تردد افراد زیادی هستند، هیچ اثری در حوزه آذین بندی شهری مشاهده نمی‌شود. گفته می‌شود پل‌ها استاندارد‌های ویژه‌ای دارند که براساس آن‌ها نمی‌توان روی جداره شان هرچیزی را نصب کرد؛ اما مواردی نیز اجرا شدنی است که به نظرم خالی از لطف نیست. به این بخش از فضا‌های شهری کمتر توجه می‌شود.
او می‌افزاید: از نظر محتوا رویکرد‌های خوبی مدنظر جشنواره قرار گرفته و در انتخاب موضوع نیز دست هنرمندان باز گذاشته شده است. موضوعاتی مانند امام رضا (ع)، بهار، کودکانه و کار‌های نو همیشه جزو دسته بندی‌های جشنواره بوده اند. معمولا داور‌ها وقتی با طرح‌های خوبی روبه رو شوند که قابلیت اجرا دارند، هیچ وقت آن را کنار نمی‌گذارند و از هنرمند دعوت می‌کنند که آن را کامل‌تر کند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
