علی بابازاده | شهرآرانیوز؛ خراسان رضوی، استانی با بیش از ۸۳۵کیلومتر مرز با دو کشور ترکمنستان و افغانستان، همیشه برای سودجویان مبدأ و مقصد جذابی بوده است و در طول سال سفر‌های سیاه زیادی از سوی مجرمان به مشهد انجام می‌شود که مشهد و خراسان‌رضوی یکی از پاتوق‌های محبوب قاچاقچیان محسوب می‌شوند، تا جایی که آمار‌ها نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲ وضعیت ریالی قاچاق کالا و ارز به نسبت سال قبل ۶۸ درصد افزایش داشته است و پرونده‌های متعددی در تعزیرات حکومتی استان در این زمینه تشکیل شده است.
این موضوع در حالی ما را روانه استانداری کرد تا بتوانیم با دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفتگو کنیم که درست در آستانه مصاحبه یک جابه‌جایی صورت گرفت و سعید سبزه‌محمدیه، به عنوان سرپرست این کمیسیون، معرفی شد. سختی پیداکردن مسئولی تنها پس از گذشت چند روز از امضای حکم مسئولیتش، یکی از بخش‌های دشوار این گفتگو بود.
در نهایت با پیگیری‌های زیاد، راهی ساختمان پژوهش استانداری خراسان‌رضوی شدیم، ساختمانی چند طبقه و قدیمی واقع در کوچه امام خمینی (ره) ۴۰. حالا اگر می‌خواهید بدانید سال گذشته چند قاچاقچی در استان گرفتار قانون شده‌اند یا چه کالا‌های ممنوعه‌ای در فهرست سیاه قاچاقچیان وجود داشته است، این گفت‌و‌گوی تفصیلی را بخوانید.
در سال گذشته به لحاظ ارزش ریالی کشفیات کالای قاچاق ۶۸درصد افزایش داشته است، نکته مهم آن است که کالای قاچاق از لحاظ مقدار مقایسه‌شدنی نیست، چون در کالا‌های مختلف واحد‌های اندازه‌گیری متفاوتی داریم، در نتیجه ارزش ریالی را معیار قرار می‌دهیم. البته باتوجه‌به اینکه ارزش کالای قاچاق براساس دلار و ارز خارجی ارزش‌گذاری می‌شود، افزایش قیمت دلار نیز در این افزایش بی‌تأثیر نیست، اما در مجموع در سال ۱۴۰۲روند کشفیات افزایشی بوده است.
در بسیاری از کالا‌های مشمول قاچاق، ما به‌عنوان مقصد کالا‌های ورودی استان‌های غربی و مرز‌های جنوبی کشور هستیم که از مسیر تهران یا از استان‌های مرکزی کشور به صورت بارانداز یا دپو و پس از خرد‌سازی وارد استان ما می‌شود. معمولا اقلامی همچون لباس، موادغذایی، دارو، دخانیات، پوشاک، مصنوعات فلزات گران‌بها، کفش، لوازم آرایشی، لوازم یدکی و لوازم خانگی دارای بیشترین فراوانی در میان کالا‌های ورودی به کشور هستند.
اما در حوزه کالا‌های خروجی، ازآنجاکه خراسان‌رضوی تولیدکننده بسیاری از اقلام دارای یارانه مستقیم است، بنابراین از این جهت مبدأ قاچاق بوده است. اما چون در حوزه مرز‌ها و انسداد مرزی کنترل کاملی داریم، از استان و مرز‌ها خروجی کمی داریم و بیشتر کالا‌ها در استان جمع‌آوری و به سمت استان‌های جنوبی و جنوب شرق کشور منتقل و از کشور خارج می‌شوند. در مجموع کالا‌هایی همچون موادغذایی، فراورده‌های نفتی، دارو و کود شیمیایی بیشترین فراوانی را دارند.
قاچاق کالا یک پدیده چندوجهی و بسیار پیچیده است. بیشتر پرونده‌ها، به‌دلیل نوع فرایند کشف و شناسایی و رسیدگی، غیرسازمان یافته است. همچنین بسیاری از پرونده‌ها در سطح عرضه تشکیل می‌شوند، این پرونده‌ها، چون امکان اثبات سازمان‌یافته بودن در آن وجود ندارد، به عنوان غیرسازمان یافته برایشان پرونده تشکیل می‌شود.
درحال حاضر در پنج دسته و گروه کالایی ضوابط اختصاصی تعریف شده که شامل پوشاک، لوازم‌خانگی، لوازم آرایشی و بهداشتی، دام و سوخت می‌شود. براین‌اساس باید گردش کالا در هر مرحله از زنجیره تأمین ثبت شود، در غیر این صورت کالای مکشوفه به‌عنوان کالای قاچاق قلمداد می‌شود.
به تازگی برای گروه لوازم‌یدکی و فلزات گران‌بها نیز ضوابط خاصی تعریف شده است و حالا هفت گروه کالای شامل قاچاق داریم. در برخی گروه‌های کالایی نظیر فلزات گران‌بها، ضوابط مربوط به کد شناسه و رهگیری ابلاغ نشده است.
مجموع ارزش ریالی کالا‌های هدف کشف شده در سال ۱۴۰۲ برابر با ۷ هزار و ۵۷۱ میلیارد ریال بوده که نسبت به سال گذشته ۲۰۸ درصد افزایش در کشف داشته‌ایم، در حوزه قاچاق موادغذایی با ۴ هزار و ۸۶ میلیارد ریال، نفت گاز با ۱۰۲۶ میلیارد ریال، لوازم یدکی با ۸۵۰ میلیارد ریال و دارو با ۳۹۲ میلیارد ریال به‌ترتیب بیشترین ارزش را در کشف کالا‌های هدف به خود اختصاص داده‌اند. طبق ارزیابی‌های کشوری در بعد کشفیات قاچاق، در حوزه‌های مختلف جزو سه استان برتر کشور در حوزه مبارزه با قاچاق کالا و ارز هستیم.
مقابله با قاچاق لوازم یدکی در سال ۱۴۰۰آغاز شد و با توجه به ایرادات سامانه تا پایان ۱۴۰۱مهلت داده شد که اقلام در سامانه به ثبت برسد و آموزش لازم و اطلاع‌رسانی توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت انجام شود از ابتدای سال ۱۴۰۲ در موضوع لوازم یدکی (کمک فنر و باتری) مشمول ثبت در سامانه شد که بعد از آن نیز دیگر کالا‌ها مشمول طرح شدند. درحال حاضر در حوزه لوازم یدکی طرح در تمام سطوح اجرا می‌شود. همچنین ۱۷۵پرونده مبارزه با قاچاق تشکیل شده است که ۶۰ هزار و ۳۳۴ قطعه قلم کالایی به ارزش ریالی ۶۵۰میلیارد ریال کشفیات لوازم یدکی به ثبت رسیده است.
مقدار کل فراورده‌های نفتی کشف شده در سال ۱۴۰۲ معادل ۳ میلیون و ۵۱۰ هزار لیتر بوده که نسبت به سال قبل‌تر ۴۰درصد افزایش داشته است. کشفیات حوزه بنزین ۴۲.۵درصد، نفت‌گاز ۴۵.۵درصد و نفت سفید نیز ۸۵.۵درصد افزایش یافته است.
سهم دستگاه‌های کاشف از کل کشفیات سال ۱۴۰۲ به ترتیب پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز با ۵۲ درصد، صنعت و معدن تجارت استان ۳۵ درصد، گمرکات استان ۹.۵ درصد و مرزبانی استان ۳.۵درصد بوده است. تعداد کل پرونده‌های قاچاق کالا و ارز تشکیل شده در تعزیرات حکومتی استان شامل ۶ هزار و ۷۷۵ پرونده بوده است که متخلفان در ۶ هزار ۱۱۶پرونده محکوم و حدود ۷۸۸ پرونده تبرئه شده‌اند، البته ممکن است تعدادی از آنها پرونده‌های رسوبی دوره‌های قبل باشد.
جریمه تعیین شده در این مدت ۷ هزار ۲۱۵میلیارد ریال بوده است. همچنین با بازرسی‌های صورت گرفته در حوزه عرضه کالا با محوریت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، سال گذشته حدود ۱۰ هزار ۸۸۰ بازرسی داشته‌ایم که تعداد بازرسی نسبت به سال گذشته ۱۳۱ درصد افزایش داشته و ۶۱۴ پرونده در این زمینه تشکیل شده است.
همچنین ارزش ریالی کل کالا‌های ممنوعه کشف شده در سال گذشته ۱۲۹۰ میلیارد ریال بوده است که نسبت به سال قبل ۱۷ درصد ارزش ریالی داشته و کالا‌هایی مشتمل بر انواع مشروبات الکلی، تجهیزات دریافت ماهواره‌ای، وسایل قمار، اموال تاریخی و فرهنگی و آثار سمعی و بصری مبتذل و مستجهن از قاچاقچیان کشف شده است.
تعداد متهمان دستگیر شده ۴ هزار و ۲۸۹ نفر بوده که نسبت به سال گذشته ۵۴درصد افزایش داشته‌ایم و باند‌های متلاشی نیز ۱۶۶ باند بوده که نسبت به سال قبل از آن ۲۶۶ درصد افزایش داشته‌ایم. مقدار کالا‌های منهدم شده که دارای رأی محکومیت قطعی بوده‌اند در سال ۱۴۰۲برابر با ۴۵ تن به ارزش ۴۲ میلیارد ریال بوده که به نسبت سال قبل‌تر از لحاظ وزنی ۳۰ درصد و از لحاظ ارزش ریالی ۴۰درصد کاهش داشته است. علت کاهش هم این بوده که در سال ۱۴۰۱و ابتدای ۱۴۰۲ تعداد پرونده‌هایی که در سال قبل رسوب داشته‌اند کاهش داده‌ایم و رسیدگی افزایش پیدا کرده که در نتیجه پرونده‌ها کاهش پیدا کرده است.
در بحث پیشگیری و مبارزه با لوازم الکترونیک سیم‌کارت‌خور، در سال‌های گذشته بیش از ۹۶ درصد کالا‌های موجود در سطح عرضه قاچاق بودند و هیچ‌گونه راهکاری برای مقابله با آن وجود نداشت. اما حالا تمامی دستگاه‌های سیم‌کارت‌خور در لحظه ورود به کشور باید در سامانه همتا ثبت شود، بسته به ارزش ریالی معین و پس از پرداخت عوارض، این دستگاه‌ها ثبت و رجیستری می‌شود. اگر رجیستر انجام نشود پس از یک ماه دستگاه از دسترس خارج و استفاده از دستگاه در داخل کشور امکان‌پذیر نخواهد بود.
مردم در زمینه خرید کالای قاچاق حساس باشند و در حوزه سامانه ارتباط مردمی، شهروندان می‌توانند با شماره‌گیری ۱۱۳ستاد خبری وزارت اطلاعات و ۱۱۴ستاد خبری اطلاعات سپاه، تخلفات مشاهده شده در حوزه قاچاق کالا و ارز را گزارش دهند.
همچنین سامانه صمت با شماره ۱۹۲ پاسخگوی گزارش‌های مردمی خواهد بود. در حوزه لوازم آرایشی و بهداشتی سامانه تی‌تک را داریم که هم به صورت سامانه پیامک و اپلیکیشن قابل نصب بر روی تلفن همراه است. به‌ویژه در حوزه آرایشی و بهداشتی مردم می‌توانند با مراجعه و واردکردن کد روی محصول مشخصاتی از جمله (شرکت واردکننده، نوع کالا، سال ساخت و...) را مشاهده و از اصالت کالا قبل از خرید اطمینان حاصل کنند.
شاید خرید کالای قاچاق از لحاظ اقتصادی برای شهروندان مقرون به صرفه باشد، اما توصیه ما خرید کالای دارای شناسه است، زیرا در صورت وقوع حادثه قابل رهگیری است و از حوادث غیرمترقبه نیز جلوگیری می‌شود. همچنین در گذشته شاهد آن بودیم که لوازم یدکی به کار رفته در تعدادی خودرو منجر به صدمه وسیله نقلیه و فوت شهروندان شده است. متأسفانه کالا‌های بدون اصالت مشمول گارانتی و خدمات پس از فروش نیستند.