امام‌علی (ع) صاحب شخصیتی عجیب هستند. با اینکه به ایشان ظلم بسیار شد و خیلی‌ها از بیان فضایل و شخصیت حضرت ترسیدند، نتوانستند آن خورشید را پشت ابر مخفی نگاه دارند؛ چنان‌که نه‌فقط شیعیان، بلکه اندیشمندان مسیحی و اهل سنت مثل ابن‌عساکر، احمدبن حنبل و ابن ابی‌الحدید، پُرشمار از حضرت امیر (ع) و فضایل ایشان سخن گفته‌اند.
زمانی معاویه در شام دستور به سبّ امیرالمؤمنین (ع) بر منابر داد و کوشید فضایل ایشان را برای چهل‌سال مخفی نگاه دارد و این بدعت و رسم ناصحیح، تا پایان قرن اول ادامه داشت و چندهزار منبر به امیرمؤمنان (ع) ناسزا می‌گفتند. به معاویه خبر دادند که سعدبن ابی‌وقاص به دستور او عمل نمی‌کند. معاویه وی را احضار کرد و دلیل این سرپیچی را پرسید. سعد پاسخ داد:
«علی‌بن‌ابیطالب (ع) سه فضیلت دارد که نمی‌توانم با وجود آنها به او ناسزا بگویم. یکی آنکه در قرآن به‌عنوان جان پیامبر (ص) معرفی شده است. دوم آنکه در خیبر پیامبر (ص) فرمودند: فردا پرچم‌به دست کسی بلند می‌شود که خدا و پیامبر (ص) او را دوست دارند؛ و این کار به دست علی (ع) انجام شد. سوم آنکه در آستانه تبوک، رسول خدا (ص) فرمودند: علی (ع) برای من به منزله هارون برای موسی (ع) است.»
صد‌ها فضیلت دیگر برای امیرمؤمنان (ع) وجود دارد. احمدبن حنبل از اندیشمندان قرن سوم و امام حنابله، مسندی دارد و در آن روایات را بیان می‌کند؛ وی آورده است: «هر که می‌خواهد علم آدم (ع)، عزم و اراده نوح (ع)، حلم و بردباری ابراهیم (ع)، زیرکی موسی (ع) و زهد عیسی (ع) را ببیند، به علی بن‌ابیطالب (ع) بنگرد.» ما یک‌هزارم از فضایل مولای متقیان (ع) را نمی‌دانیم. عمق و گستره این فضایل به اندازه‌ای است که پیامبر (ص) فرمودند: «می‌ترسم درباره تو همه‌چیز را بگویم، مبادا طوایفی از امت من، تو را خدا بینگارند!»
شبلی شمیل، اندیشمند مسیحی، می‌گوید: «علی (ع) نسخه‌ای واحد است که کپی ندارد.» بولس سلامه، نویسنده مسیحی، می‌گوید: «اگر شیعه به کسی می‌گویید که علی (ع) را دوست دارد، به منِ مسیحی هم شیعه بگویید! چون من هم او را دوست دارم.» و نیز جرج جرداق، اندیشمند مسیحی، در مقدمه کتاب خود می‌نویسد: «من مسلمان نیستم، چه رسد به شیعه و لکن علی (ع) را مجسمه فضایل یافته‌ام.»
با همه دشمنی‌ها، بغض و کینه‌ها و مخالفت‌ها، به قدری فضایل امیرمؤمنان (ع) پرشمار و خورشید وجودشان نورانی بود که هیچ مانعی نتوانست آن را بپوشاند. ابن ابی‌الحدید در شرح نهج‌البلاغه می‌گوید: «من چه بگویم درباره کسی که دشمنان او به فضایلش اقرار کرده‌اند!»
نه‌فقط پیامبر (ص) و شیعیان، بلکه خود خداوند علی بن‌ابیطالب (ع) را دوست دارد و این چیزی نیست که ما شیعیان ادعا کنیم؛ از عباس، عموی رسول خدا (ص)، نقل است که می‌گوید: «با فرزندم، عبدا... در محضر پیامبر (ص) بودیم که علی‌بن‌ابیطالب (ع) وارد و چهره حضرت رسول (ص) متبسم و گشاده شد. عرض کردم: آیا علی (ع) را دوست دارید؟ ایشان پاسخ دادند: وا...! خدا بیش‌از همه مردمان علی (ع) را دوست دارد.»
نشانه این محبت و علاقه شدید هم دلیلی دارد که باید در آن تأمل کرد، چنان‌که پیامبر (ص) فرمودند: «ذریه هر پیامبر در نسل خود او قرار گرفته است مثل آنکه ذریه ابراهیم (ع) در اسحاق (ع) است، اما خدا علی (ع) را به قدری دوست دارد که ذریه و اوصیای من را از نسل علی (ع) قرار داده است!» همه پسران پیامبر (ص) در کودکی از دنیا رفتند و تقدیر الهی بر آن بود که زهرای مرضیه (س)، همسر علی‌بن‌ابیطالب (ع) شود و ذریه نبی‌خاتم (ص) به‌واسطه امام‌حسن (ع) و امام‌حسین (ع) یعنی پسران امیرمؤمنان (ع) استمرار یابد؛ استمراری که تا قیام قیامت باقی است.
در‌های بهشت حسی و دنیایی نیست. در روایت هست که کوبه درِ بهشت، ذکر «یاعلی (ع)» است. علامه طباطبایی (ره) در توجیه روایت می‌گوید: کوبه و زنگ برای اطلاع‌رسانی به اهل خانه است... این یعنی ولایت امیرالمؤمنین (ع) شرط ورود به بهشتی است که قرآن با اوصافی منحصربه‌فرد آن را توصیف کرده است.