سیدمحمدرضا هاشمی - مریم محبی | شهرآرانیوز؛ شب پنجشنبه‌ای که گذشت، هم زمان با روز خبرنگار، نخستین رویداد ملی نخبگان ادبی برگزار شد. در این مراسم، که به همت بنیاد ملی نخبگان شکل گرفته بود، روح ا... دهقانی فیروزآبادی (رئیس بنیاد ملی نخبگان)، سیدسلمان سیدافقهی (قائم مقام بنیاد ملی نخبگان)، غلامعلی حدادعادل (رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و جمعی دیگر از نخبگان حوره فرهنگ و ادبیات حضور داشتند و به ایراد سخن درباره ضرورت‌ها و اهداف این رویداد پرداختند.
در پایان این رویداد نیز مسئولان برگزاری از افراد مختلف در حوزه‌های گوناگون با اهدای جایزه استاد جلال الدین همایی تقدیر کردند. همایی (۱۲۷۸-۱۳۵۹)، ادیب و پژوهشگر برجسته اصفهانی، از استادان نسل اول رشته زبان و ادبیات فارسی است که آثار مهمی از خود برجای گذاشته است که برخی از آن‌ها عبارت اند از «غزالی نامه» و «فنون بلاغت و صناعات ادبی» و تصحیح «التفهیم لأوائل صناعة التنجیم» و «مصباح الهدایة و مفتاح الکفایه».
جایزه استاد جلال الدین همایی حوزه‌های مختلفی را پوشش می‌دهد که ازاین قرارند: «مفاخر ادبی»، «شعر»، «داستان»، «پژوهشگری»، «ناداستان»، «انجمن‌های ادبی نخبه پرور»، «سرآمد ایران فرهنگی». ازجمله کسانی که در نخستین رویداد ملی نخبگان ادبی به دریافت این جایزه موفق شدند می‌توان به استادان برجسته زبان و ادبیات فارسی، تقی پورنامداریان و محمدجعفر یاحقی و سجاد آیدنلو، و شاعران بنام، علی موسوی گرمارودی و علیرضا قزوه و سعید بیابانکی، اشاره کرد.
باری، همان طورکه انتظارش می‌رفت، چند خراسانی نیز دربین این برندگان قرار داشتند. جز یاحقی، محمدکاظم کاظمی (شاعر و پژوهشگر افغانستانی ساکن مشهد) و سیدمهدی زرقانی (استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی) و حبیبه جعفریان (نویسنده مشهدی) هم ازاین جمله بودند که به ترتیب در شاخه‌های «سرآمد ایران فرهنگی» و «پژوهشگری» و «ناداستان» جایزه گرفتند. به همین مناسبت، با یکی-دو تن از این افراد دراین باره گفت وگوی مختصری داشته ایم که شرح آن را درادامه می‌خوانید.
یکی از کسانی که موفق به دریافت جایزه استاد جلال الدین همایی شد محمدکاظم کاظمی، شاعر و پژوهشگر نام آشنای افغانستانی، است که در مشهد زندگی می‌کند. او، که صاحب آثاری همچون «روزنه» و «شعر پارسی» و «شمشیر و جغرافیا» است، به عنوان «سرآمد ایران فرهنگی» موفق به دریافت این جایزه شد. کاظمی در گفتگو با «شهرآرا» درباره اهمیت این جایزه نکاتی را بیان کرد.
او گفت: «تقدیر از نخبگان رشته‌های مختلف تاکنون تنها در حوزه‌های دیگر علم مثل ریاضی، فیزیک و پزشکی مرسوم بوده است و این اولین بار است که در این برنامه تجلیل از نخبگان، برای نخبگان ادبی هم برنامه تجلیل برگزار می‌شود. در اینجا تلاش شد تا از افرادی که در حوزه ادبیات فارسی نخبه هستند و کار‌های شایسته‌ای کردند، تقدیر شود و جایزه جلال الدین همایی به این منظور تعریف شده است. اطلاع ندارم که این جایزه قرار است در چه فاصله زمانی برگزار شود.
اما درباره مسئله افغانستان یک کار خوبی که برگزارکنندگان این جایزه انجام داده اند، این است که ادبیات را در خارج از مرز‌های ایران هم درنظر گرفته اند؛ یعنی چنین نیست که ادبیات فارسی محدود به ایران باشد، بلکه کسانی را که برای ادبیات فارسی در خارج از ایران هم کار کرده اند و به تعبیری در «ایران فرهنگی» ایشان را در نظر گرفته اند تا در این جایزه از آن‌ها تجلیل شود که تجلیل از بنده نیز در همین مسیر بود.»
کاظمی درباره نقش اهدای چنین جوایزی افزود: «به نظر من، در دو بخش می‌توان این نقش را بررسی کرد: یکی اینکه برای مردم فارسی زبان یا اهالی ادبیات که خارج از ایران هستند خوش حال کننده و دلگرم کننده خواهد بود که فعالیت‌های آن‌ها در خارج از ایران دیده می‌شود و به این نوع فعالیت ارج گذاشته می‌شود که طبیعتا مقداری همدلی ایجاد می‌کند، و دوم اینکه برای مخاطبان ساکن ایران هم این اثر و تأثیر را دارد که ما در افغانستان و درمیان مهاجران افغانستانی نخبگان و افرادی را داریم که در سطح ملی از آن‌ها تجلیل می‌شود و در این وضعیتی که متأسفانه دیدگاه‌های منفی درباره مهاجران در جامعه تزریق می‌شود و بعضی کدورت‌ها و بعضی سوءتفاهم‌ها در بین دو ملت را پررنگ می‌کنند، طبیعتا، چنین اتفاقی می‌تواند نقش مثبت داشته باشد. منظور من این نیست که با یک جایزه همه چیز عوض خواهد شد، اما کم کم از جا‌های مختلفی باید این اتفاق بیفتد که مشترکات و همدلی‌های دو ملت یادآوری شود.»
سیدمهدی زرقانی، از استادان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، یکی دیگر از برگزیدگان جایزه جلال الدین همایی بود. او در کنار مسعود جعفری جزی، سجاد آیدنلو، جویا جهانبخش، سیدمحمد راستگوفر و مریم مشرف ازجمله افرادی بود که در حوزه «پژوهشگری» برگزیده شد.
پژوهش پیرامون آثار سنائی و تحقیق و مطالعه در حوزه تاریخ ادبیات عمده آثار این استاد ادبیات را تشکیل می‌دهند؛ با این حال، شاعران و ادیبان دیگری، چون عطار، سعدی و حافظ و همچنین بسترهایی، چون ادبیات عرفانی نیز سهم عمده‌ای در مطالعات او دارند. از آثار زرقانی است: «چشم انداز شعر معاصر ایران»، «تاریخ ادبیات ایران و قلمرو زبان فارسی»، «تاریخ بدن در ادبیات»، «بوطیقای کلاسیک». او همچنین مقالات علمی بسیاری در نشریات داخلی و بین المللی به چاپ رسانده است.
زرقانی در گفت وگوی کوتاهی که بعد از این رویداد با روزنامه «شهرآرا» داشت، با اشاره به اینکه بنیاد ملی نخبگان مؤسسه فرهنگی-هنری خردسرای فردوسی را به عنوان یکی از «انجمن‌های ادبی نخبه پرور» سال ۱۴۰۳ برگزیده است و به پاس تلاش‌های محمدجعفر یاحقی ارج نامه‌ای به او اهدا شده است، گفت: «یک بخش این رویداد، تمرکز روی پژوهشگران ادبی داشته یا به عبارتی سرآمدان ادبی کشور؛ و این گونه نبوده است که اثر خاصی مبنای کار باشد و ملاکْ یک شخص یا مجموعه فعالیت‌های یک شخص درنظر گرفته شده است.»
او، همچنین، با اشاره به این نکته که این اولین دوره‌ای بود که بنیاد ملی نخبگان جایزه استاد جلال الدین همایی را به برگزیدگانش اهدا می‌کرد، افزود: «چنان که در این نشست نیز مطرح شد، تلاش بر این است که نخبگی را فقط مربوط به علوم فنی ندانیم و در مسئله علوم انسانی هم نخبه پروری برایمان اهمیت داشته باشد.»