صله رحم چیست و آثار آن کدام است؟ صله‌رحم یک ارزش بزرگ اخلاقی است که در قرآن و حدیث به آن توصیه شده است. صله‌رحم آن است که انسان با خویشاوندان و فامیل ارتباط داشته باشد، به آنان سرکشی کند یا تلفنی احوالشان را بپرسد، به نیاز‌ها و مشکلات آنها رسیدگی کند و در حد توان آنان را یاری کند.
حداقل صله‌رحم، سلام‌واحوال‌پرسی است و این نیز می‌تواند در فضای مجازی باشد. صله‌رحم آثار و برکات فراوانی دارد. این آثار در احادیث اهل‌بیت (ع) تبیین شده است. یادآوری آثار شگرف صله‌رحم، موجب تشویق مسلمانان به این ارزش اخلاقی است. خاندان بی‌صله‌رحم، خاندان ازهم‌گسسته است و روح همکاری و تعاون بر آن حاکم نیست.
وصافی گفته است: «امام علی‌بن‌الحسین (ع) فرمود که رسول خدا (ص) در بیان آثار صله‌رحم فرمودند: مَن سَرَّهُ أن یَمُدّ ا... فی عُمرُه و ان یُبسَطَ لَهُ فِی رِزقِهِ فَلیَصِلَ رَحِمَهُ، فَإنَّ الرِّحِمَ لَهَا لِسَانٌ یَومَ القِیَامَه، ذلق تَقولُ: یَا رَبِّ صَلِّ مَن وَصَلَنِی، وَ اقطِع مَن قَطَعَنِی فَالرَّجل لیری بِسَبِیلَ خَیرِ إذَا أتَتَهُ الرَّحِّمَ الَّتِی قَطَعَها فَتَهوِی بِهِ إلَی اسفل قَعرٍ فِی النَّارَ؛ هرکه خوشحال می‌شود و خوش دارد که خداوند عمرش را طولانی و روزی‌اش را فراوان کند، باید صله‌رحم کند؛ زیرا برای رحم روز قیامت زبان تیز و فصیحی است که می‌گوید:ای پروردگار! ببخش هرکه را با من صله‌رحم کرده است و قطع کن هرکه با من قطع رحم کرده است، پس مرد در راه خیر دیده می‌شود تا رحمی را که با او قطع رحم کرده است، بیابد، آن‌گاه او را به پایین‌ترین قعر آتش جهنم پایین بیندازد». (الکافی، ج ۲، ص ۱۵۶ * الوافی، ج ۵، ص ۵۰۶ * بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۳۰).
در آغاز این حدیث سجادی نبوی «من سَرَّهُ» آمده است. سرور به‌معنای خوشحالی، خوشی، شادمانی، شادی، شعف، سرخوشی و نشاط است. همه انسان‌ها در صدد شادی و خوشی در زندگی‌اند. موجبات شادی و خوشحالی فراوان است. دو محور از عوامل شادی در این حدیث بیان شده است. هرکه خوشحال می‌شود که عمر طولانی کند و روزی فراوان داشته باشد، باید صله‌رحم کند. در این حدیث، دو واقعیتی که عموم انسان‌ها در پی آن هستند، یعنی «طول عمر» و «روزی فراوان»، معلول صله‌رحم شناخته شده است: «ای انسان! اگر عمر طولانی و روزی فراوان می‌خواهی، صله‌رحم کن!».
در ادامه این حدیث، اثر قطع رحم با تمثیلی روشن می‌شود. رحم روز قیامت، زبانی رسا و تند و تیز دارد که از خدا می‌خواهد اهل صله‌رحم را پاداش دهد و قطع‌کنندگان رحم را کیفر دهد. رحمی که انسان با او قطع رحم کرده است، می‌آید و آدم قطع‌رحم‌کننده را به قعر جهنم می‌اندازد. آنجاست که فردی که ظاهرا در راه خیر است، مشاهده می‌شود، اما رحمی که با او قطع رحم شده است، می‌آید و او را به جهنم می‌برد.
بخش پایانی این حدیث، خطر بزرگ و سرنوشت‌ساز قطع رحم را بیان می‌کند. قطع رحم امکان دارد آدمی به ظاهر خوب و بهشتی را وارد جهنم کند. صله‌رحم، پاداش دنیوی و اخروی فراوان دارد. در این حدیث، دو اثر دنیوی آن اعلام شده است و آن «طول عمر» و «رزق زیاد» است که محبوب همگان است. باید برای درک هر دو صله‌رحم کرد. قطع رحم، خطر سقوط به جهنم را دارد و برای رهایی از آن باید صله‌رحم کرد.
محمدمهدی نراقی، معلم بزرگ اخلاق اسلامی، در تعریف صله‌رحم می‌نویسد: «صله‌رحم شریک ساختن خویشاوندان و بستگان و نزدیکان است در آنچه به انسان از ثروت و اعتبار و مقام رسیده است و انجام سایر خیرات و خوبی‌های دنیا نسبت‌به آنان است و آن، بزرگ‌ترین راه نزدیکی به خدا و برترین طاعات و فرمانبرداری‌هاست» (جامع‌السعادات، ج ۲، ص ۲۶۶ و ۲۶۷).
براساس این تعریف از منظر اخلاق اسلامی، صله‌رحم تنها شامل زیارت و دیدار بستگان نیست، بلکه همه ابعاد همکاری را پوشش می‌دهد. تلاش در راه برطرف کردن هرگونه نیاز خویشاوندان و به‌کارگیری انواع قدرت برای تأمین احتیاجات آنان و رفع مشکلاتشان نیز مصداق صله‌رحم است.