اثر دعا چیست؟ این پرسشی است که هم آنان که به دعا اعتقادی ندارند و هم اهل دعا در ذهن دارند. پاسخ این پرسش اساسی و مهم در بیان اهل‌بیت (ع) وجود دارد. آثار گوناگون دعا در ابعاد معرفتی و تربیتی و اخلاقی و روانی و جسمی با مطالعه احادیث پیامبر خدا (ص) روشن می‌شود. هیچ دعای خیری بی‌تأثیر نیست.
پیامبر (ص) فرموده‌اند: «مَا مِن مُسلمٍ یَدعُو بِدَعوه لیَسَ فِیهَا إثمٌ، وَلا قطیعه رَحِمٍ؛ إلا أعطاه بِها إحدى ثَلاثَ: إما أن یُعجِّلَ له دعوتَه، وإما أن یدَّخِرَها لَهُ فی الآخرةِ، وإما أن یرفع عنه مثلَها مِنَ السوء: هر مسلمانی که خدا را به دعایی بخواند و آن دعا برای قطع رحم و رسیدن به گناهی نباشد، خداوند متعال یکی از سه کار را در حق او می‌کند و به او یکی از سه چیز را عطا می‌کند: یا دعایش را در دنیا برآورده کند یا آن را ذخیره آخرت او قرار دهد یا بدی و گزندی را از او دور سازد» (بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۲۹۴).
در این حدیث نبوی، نخست و در وجه سلبی، موانع تأثیر دعا ذکر شده است؛ دعایی که مشتمل بر درخواست ازهم‌گسستن پیوند‌های خانوادگی و قطع رحم یا ظلم و جلب گناه و معصیت باشد، به اجابت نمی‌رسد. اما دعای مسلمان با شرایط و آداب آن مستجاب می‌شود، بنابراین سزاوار است که مسلمان زیاد دعا کند که دعای مثبت، بی‌نتیجه نخواهد ماند. قطعا دعاگو و دعاکننده از عطای الهی برخوردار می‌شوند. در این حدیث نبوی، آیین نیایش در هر دو بخش سلبی و ایجابی، آموزش داده شده است. بی‌تردید دعای درست اثر خواهد گذاشت و به حصر عقلی، یکی از سه عطای الهی به فرد دعاکننده خواهد رسید.
امکان دارد خدای سبحان در دنیا فوری یا با تأخیر دعای مسلمان برای خود یا دیگری را آن‌گونه که می‌خواسته است، مستجاب کند. پیامبر خدا (ص) در جمله «إما أن یُعجِّلَ له دعوتَه» این عطای خداوند را بیان کرده‌اند. تعجیل در برآورده کردن خواسته مؤمن در دنیا، یکی از سه خصلت و وضعیتی است که در پی دعای او تحقق خواهد یافت و حصول مطلوب و ادای حاجت به صورت شایسته و مناسب، یک اثر احتمالی دعاست.
اگر دعاگو در دنیا به خواسته‌اش نرسد، دعایش برای آخرت او اندوخته می‌شود و خداوند برای دعا به او اجر و پاداش اخروی می‌دهد. پیامبر خدا (ص) در جمله «إما أن یدَّخِرَها له فی الآخره» این اثر پایدار دعا را بیان کرده‌اند، بنابراین اثر هر دعایی در پرونده اعمال انسان و کارنامه او جای می‌گیرد. پاداش در روز واپسین، نیز یک اثر احتمالی دعا‌های هر انسان است.
اثر دیگری که امکان دارد در پی دعای دعاگو برای او پدید آید، رفع سوء و بدی است. اگر خداوند خواسته دعاگو را به او ندهد، او را از بلا و گرفتاری و خطر و بدی که پیش‌روی او قرار دارد، نجات می‌دهد. پیامبر اکرم (ص) در جمله «إما أن یرفع عنه مثلَها مِنَ السوء» این عطای الهی را یادآوری کرده‌اند. بدی در سطح خواسته و مطلوب دعاگو و مثل آن با دعای او برطرف می‌شود. درحقیقت همه دعا‌های مثبت انسان‌ها مستجاب می‌شود، اما استجابت تنها به رسیدن به مطلوب و خواسته خویش در دنیا نیست.
ذخیره آخرت و رفع بدی نیز می‌تواند از آثار دعا‌های انسان باشد. مسلمان نباید هیچ‌گاه از دعا کردن ناامید شود و از دعا دست بردارد؛ زیرا اگر تعجیل در برآورده شدن آن دعا روی ندهد، خداوند سودمندی دعا را تضمین کرده است و بازهم دعا سود دارد و از ذخیره آخرت یا رفع سوء برخوردار می‌شود.