به گزارش شهرآرانیوز؛ مسجد در صدر اسلام فقط جایی برای عبادت و برگزاری نماز نبود و تقریبا همه امور مردم و شهر، از مشورت و حل‌وفصل مشکلات مؤمنان تا قضاوت و حتی جاری کردن خطبه عقد در مساجد اتفاق می‌افتاد و در واقع مسجد هم کارکرد عبادی داشت و هم کارکرد فرهنگی و اجتماعی. این کارکرد‌ها و محور قرار گرفتن مسجد در همه امور، در ایران خودش را در دهه ۵۰ و ۶۰ نشان داد، جایی که صفر تا صد مشکلات و اتفاقات یک محله و حتی شهر در مسجد مطرح و برای آن راه‌حل پیدا می‌شد و این مکان مقدس بارِ بسیاری از نهاد‌های دولتی و... را به دوش می‌کشید.
با این همه، اما نقش مسجد کم‌کم تغییر کرد و کارکرد‌های سابق خودش را از دست داد و به یک مکان عبادی صرف تبدیل شد؛ آن هم درحالی که بسیاری از مشکلات و معضلات اجتماعی فعلی جامعه به راحتی با نقش‌آفرینی مسجد حل می‌شود، اما درست در زمانی که بیشتر از قبل به احیای کارکرد‌های اجتماعی و فرهنگی مساجد نیاز است، دبیرخانه شهر ترمیمی شهرداری در قالب طرح مسجد ترمیمی درحال احیای این نقش مهم مسجد است.
مدیر پروژه شهر ترمیمی شهرداری مشهد در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه در اوایل انقلاب مساجد پایگاه اصلی حل‌وفصل مشکلات و مسائل محلات بودند گفت: کسانی که اوایل انقلاب را درک کرده‌اند، می‌دانند که مساجد پایگاه بودند و امنیت و مشکلات و مسائل معیشتی محله و... در دل مسجد حل می‌شد و خود مسجد هم سراسر همدلی و همراهی بود و حاصل آن رویکرد این بود که مسجد در محور قرار داشت و بسیاری از مشکلات در همان‌جا حل می‌شد و به مداخله عامل حکومتی برای بعضی معضلات نیازی نبود. مردم اعتماد بالایی به مسجد و ارکان آن داشتند و اگر کسی مشکلی داشت، به‌طورقطع به امام جماعت مسجد مراجعه می‌کرد و اگر اختلافی بود با ریش‌سفیدی و مدل‌های مداخله دیگر حل می‌شد.
جعفر سروی با اشاره به از دست رفتن این کارکرد‌ها در سال‌های اخیر ادامه داد:، اما این کارکرد‌های مهم مسجد اکنون از دست رفته است و بیشتر مساجد فقط مخصوص نماز شده‌اند و همدلی سابق از دست رفته است یا اینکه به شدت کم شده است؛ امروز متأسفانه مسجد موضوعیت خودش را از دست داده است.
وی افزود: چاره‌ای جز استفاده از همه ظرفیت‌ها برای احیای دوباره نقش مسجد نداریم، چون به قدری وضعیت آسیب‌های اجتماعی گسترده است که باید نقش مسجد یک بار دیگر در جامعه پررنگ شود. در دیدگاه مسجد ترمیمی معتقدیم که مسجد و امام جماعت و مؤمنین باید در کارکرد اجتماعی محله‌شان حضور داشته باشند و نقش‌آفرینی کنند تا بخش زیادی از مشکلات محله حل شود.
با توجه به اهمیت احیای دوباره کارکرد‌ها و نقش مسجد، دبیرخانه شهر ترمیمی، پروژه مسجد ترمیمی را برای این کار آغاز کرد. پروژه‌ای که با مسجد امام رضا (ع) در محله حر شروع شده و حالا این مسجد یکی از مهم‌ترین مساجد ترمیمی کشور است.
سروی درباره اتفاقاتی که در این مسجد ترمیمی رخ داده است نیز این‌گونه توضیح داد: در دبیرخانه شهر ترمیمی از حدود هشت سال پیش با مسجد امام رضا (ع) که به عنوان یکی از مهم‌ترین مساجد ترمیمی مشهد شناخته می‌شود آشنا شدیم. تا امروز، به وسیله این مسجد و البته امام جماعت آن، ۲۲۰ معتاد بهبود پیدا کرده‌اند و یک بار دیگر به زندگی بازگشته‌اند؛ یکی دیگر از کار‌هایی که برای این مسجد انجام شد تا بتواند منابع خودش را از برخی کار‌ها و اقدامات تأمین کند، این بود که مجوز جمع‌آوری پسماند خشک به آنها داده شد و هزینه فروش آن به سازمان پسماند، صرف رسیدگی به امور نیازمندان، برخی فعالیت‌های عام‌المنفعه مسجد و امور مهم دیگری در محله می‌شود.
مدیر پروژه شهر ترمیمی شهرداری مشهد تصریح کرد: حتی مسجد امام رضا (ع) الان یک نانوایی دارد که توسط همان معتادانی که به کمک این مسجد اعتیاد را ترک کرده‌اند، اداره می‌شود و روزی ۳-۲ هزار نان تحویل مردم می‌دهد.
وی با بیان اینکه با کمک شهرداری، امام جماعت این مسجد نقش شهردار محله را دارد و بسیاری از مشکلات محله بدون مراجعه به شهرداری حل می‌شود، افزود: اقدام دیگری که برای این مسجد انجام دادیم این بود که کمک کردیم تا امام جماعت به نوعی نقش شهردار محله را ایفا کند که این کار انجام شد و یک شعبه حل اختلاف هم در مسجد امام رضا (ع) راه‌اندازی شد و امروز بخش زیادی از مشکلات اهالی محله در خود مسجد و توسط اهالی محله حل‌وفصل می‌شود و کسی به نهاد‌هایی مثل شهرداری و ... مراجعه نمی‌کند.
حتی امنیت پارکی که در نزدیکی مسجد وجود دارد با خودِ آنهاست و همین موارد باعث شده که امروز مسجد امام رضا (ع) در محله حر، با این کارکرد‌ها در کشور نمونه باشد، ضمن اینکه در‌های این مسجد به صورت ۲۴ ساعته باز است.
سروی ادامه داد: از طرف دیگر وکلای ترمیمی همکار شهرداری در مسجد امام رضا (ع) مستقر شده‌اند و دارند به افرادی که با کمک همین مسجد اعتیاد را ترک کرده‌اند، کمک حقوقی می‌کنند. بعضی از اینها کارت‌های ملی‌شان را اجاره داده‌اند که مورد سوءاستفاده قرار گرفته و از کارت‌های بانکی‌شان استفاده‌های مجرمانه شده است. این اتفاقات با کمک وکلای ترمیمی درحال حل شدن است تا به اجتماع بازگردند.
مدیر پروژه شهر ترمیمی شهرداری مشهد از تسری مدل فعالیت‌های مسجد امام رضا (ع) به کل کشور توسط قوه قضائیه خبر داد و با اشاره به مسیری که برای نقش‌آفرینی گسترده این مسجد هموار شده است گفت: ما در ماجرای مسجد ترمیمی، مسیر را برای مسجد امام رضا (ع) هموار کردیم و ظرفیت‌هایی مثل فرمانداری، شهرداری منطقه، پلیس و... را با آنها لینک کردیم و بقیه راه را خودشان رفته‌اند.
نکته مهم این است که خود مردم قبول کرده‌اند که مسجد در محله‌شان محور همه کارهاست و امروز برای صفر تا صد کار‌ها و مشکلاتشان به مسجد مراجعه می‌کنند. در مساجدی که به این سبک و سیاق اداره می‌شود، مثل مسجد امام رضا (ع)، مردم دائم در مسجد هستند و از کسب و کار گرفته تا مشکلاتشان را از طریق این مکان پیش می‌برند.
بالاخره وقتی مردم می‌بینند که مسجد می‌تواند مشکلات و معضلاتشان را حل کند، میزان مراجعه‌شان به مساجد و مشارکتشان در امور محله و مسجد بیشتر می‌شود و آمار مراجعه به نهاد‌های حکومتی برای حل اختلاف مثل دادگستری پایین می‌آید. مشکل دادگستری این است که نمی‌تواند زمینه وقوع فعل به اصطلاح مجرمانه را کشف کند، ولی امام جماعت محله می‌داند که چرا از یک فردی، مثلا فلان فعل مجرمانه سر زده است و اگر مسجد، مسجد ترمیمی باشد، آن امام جماعت و اهالی مسجد دنبال حل زمینه می‌روند و کار به دادگاه و پاسگاه نمی‌کشد.
سروی یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های مسجد ترمیمی را برقراری دوباره اعتماد میان مدیریت شهری و مردم دانست و در این باره بیان کرد: مسجد ترمیمی بار را از روی دوش شهرداری منطقه برمی‌دارد و به جای اینکه مناطق درگیر مسائل کوچک شوند، روی کار‌های عمرانی و زیرساختی متمرکز می‌شوند.
با اجرای طرح مسجد ترمیمی، مردم تمام و کمال به مسجد اعتماد می‌کنند و بر پایه این اعتماد شهرداری می‌تواند بخشی از کار‌های خودش را جلو ببرد. شهرداری می‌تواند رابطه خدشه‌دار شده خودش با مردم را از همین راه ترمیم کند. متأسفانه چرخ دنده شهروندان و مدیریت شهری در هم فرو رفته است و اعتمادی میان این دو نیست و باید نهادی مثل مسجد که در فرهنگ و دین ما وجود دارد، تقویت شود و میان این دو قرار بگیرد و این اعتماد را یک بار دیگر برگرداند تا امور شهر و مردم راحت‌تر انجام شود.
مدیر پروژه شهر ترمیمی شهرداری مشهد در پاسخ به این سؤال که آیا مساجد دیگری در سطح مشهد قرار است به جمع مساجد ترمیمی اضافه شوند؟ توضیح داد: بسیاری از مساجد به‌ویژه در حاشیه شهر علاقه دارند که به جریان مسجد ترمیمی بپیوندند، با این همه، اما مشکلاتی بر سر راه وجود دارد که باید حل‌وفصل شود تا این روند تسریع شود.
ما نرم‌افزار مسجد ترمیمی را ایجاد کردیم تا هر مسجدی که خواست به ماجرای مسجد ترمیمی بپیوندد وارد این نرم‌افزار شود و کار را شروع کند. با این کار مسجد ترمیمی کم‌کم به کل شهر تسری پیدا می‌کند. البته الان مساجدی هستند که از این کار الگوبرداری کرده‌اند، اما ناقص است و نیاز دارند که اقداماتشان اصلاح شود. خیلی از مساجد درخواست دارند که وارد این گود شوند تا مسجدشان محور اصلی در تعاملات محله باشد و تأثیرگذاری اجتماعی داشته باشند.