آیا اکران آنلاین به فرصتی برای نمایش آثار توقیف شده سینمای ایران تبدیل شده است؟
شکیبا افخمی راد/شهرآرانیوز - با نگاهی به تاریخ سینمای کشور می‌توانیم اسامی فیلم‌های مختلفی را پیدا کنیم که با وجود داشتن پروانه ساخت هیچ‌زمان نتوانسته‌اند در سینما‌ها اکران شوند و یا به نمایش درآمده‌اند، اما بعد از مدتی از روی پرده سینما پایین کشیده شده‌اند. همان فیلم‌های توقیفی، فیلم‌هایی که در گنجه سازمان سینمایی سال‌ها خاک می‌خورند تا شاید یک روز اجازه اکران آن‌ها صادر شود. تازه اگر خوش‌شانس باشند و فرصت اکران، بعد از گذشت چندین سال از زمان تولیدشان را به دست بیاورند، باید برای پشت سر گذاشتن اکرانی موفق تلاش‌های بسیاری انجام دهند.
تجربه نیز نشان داده درنهایت این فیلم‌های رفع توقیف شده نمی‌توانند توفیق چندانی در سینما‌ها به دست آورند که این اتفاق چندین علت دارد. در نگاه اول معمولا این آثار در سینما‌های حوزه هنری انقلاب اسلامی به نمایش گذاشته نمی‌شوند. اتفاقی که باعث می‌شود بخش زیادی از فروششان را از دست دهند به ویژه اینکه بسیاری از سینما‌های بزرگ کشور زیرنظر این نهاد اداره می‌شوند.
در نگاه دوم این آثار حتی در سینما‌هایی که امکان نمایش پیدا کنند، با توجه به اینکه چندین سال از تولیدشان گذشته معمولا سالن‌های چندانی در اختیارشان قرار نمی‌گیرد، به طوری که اگر نگاهی به فروش آثار رفع توقیف شده در این سال‌ها بیندازیم می‌بینیم این فیلم‌ها حتی با وجود داشتن بازیگران مطرح نتوانستند به فروش چشمگیری دست پیدا کنند.
حال با شیوع ویروس کرونا و تعطیل شدن سینما‌ها شانس آثاری که امیدوار بودند با رفع توقیف بتوانند روی پرده بروند شاید کمتر هم شده‌باشد. در ترافیک اکران سال ۹۹ احتمالا اولویت با فیلم‌هایی است که در جشنواره فیلم فجر سال قبل رونمایی شدند، بعد از آن هم نوبت به دیگر تولیدات جدید سینمای ایران می‌رسد.
مگر اینکه سازمان سینمایی رویه خود را تغییر دهد و بعد از بازگشایی سینما‌ها برای جذب مخاطب بیشتر به سراغ اکران فیلم‌های توقیفی پر سر و صدا آن هم به شکل گسترده برود. اتفاقی که با توجه به رویه این نهاد در طی این سال‌ها بعید به نظر می‌رسد.
از این‌رو شاید بتوان تنها شانس موفقیت این فیلم‌ها را اکران آنلاین دانست. اتفاقی که می‌تواند به یک معامله برد- برد میان وزارت ارشاد و صاحبان فیلم‌های توقیفی تبدیل شود. به این صورت که اکران آنلاین می‌تواند باری از دوش وزارت ارشاد و سازمان سینمایی بردارد.
یعنی با صادر شدن پروانه نمایش این آثار می‌توان گفت آن‌ها، اکران کم دردسرتری نسبت به نمایش در سینما‌ها پشت سرخواهند گذاشت. همان‌طور که در روز‌های گذشته دیدیم فیلم‌های توقیفی «مارمولک»، «رحمان ۱۴۰۰» و «شورش علیه سازندگی» در شبکه نمایش خانگی توزیع شدند و هیچ جنجال و اتفاق عجیب و غریبی در کشور رخ نداد.
همچنین اکران فیلم‌های توقیفی به صورت آنلاین می‌تواند باعث رونق این فضای جدید و جذب مخاطبان بیشتر شود. به طوری که با جا افتادن این شیوه اکران، رفته رفته سینماگران به نمایش آثارشان در پلتفرم‌های اینترنتی ترغیب می‌شوند و به دنبال آن از ترافیک اکران سینما‌ها کم می‌شود.
از سوی دیگر اکران آنلاین نه تنها فرصتی مناسب برای فیلم‌های توقیفی بلکه موقعیتی مناسب برای نمایش همه آثاری است که به صورت محدود در سینما‌ها اکران می‌شوند. آن‌ها در این فضا بدون جنگیدن برای سالن‌های بیشتر یا پیدا کردن فصل مناسب اکران می‌توانند در فضایی عادلانه برای مخاطب به نمایش دربیایند و حتی دیگر مجبور به پای‌بند بودن به تعداد هفته‌های اکران و زمان محدود آن نباشند.
شاید درنظر گرفتن تمام این جوانب باعث شده برخی صاحبان فیلم‌های توقیفی برای اکران اینترنتی اعلام آمادگی کنند تا به این ترتیب ضمن جلوگیری از خاک خوردن اثرشان بتوانند نمایش بی‌حاشیه‌تری را پشت سر بگذارند. البته تمام این اتفاقات به چراغ سبز نشان دادن وزارت ارشاد برمی‌گردد. نهادی که فعلا در مقابل اکران اینترنتی فیلم‌های توقیفی سکوت کرده‌است.
فیلم‌های توقیفی متقاضی اکران آنلاین
فیلم «ارادتمند؛ نازنین، بهاره و تینا» به کارگردانی و نویسندگی عبدالرضا کاهانی، سینماگر خراسانی حدود ۴ سال پیش توقیف شد و هیچ زمان نتوانست رنگ پرده را به خود ببیند. این فیلم درباره ۳ دختر با نقش‌آفرینی مهناز افشار، طناز طباطبایی و آیدا ماهیانی است که می‌خواهند از مردان انتقام بگیرند.
کاهانی در طی این سال‌ها تلاش‌های بسیار زیادی برای اکران فیلمش کرد، اما همیشه به دربسته خورد به طوری که سال گذشته محمدحسین لطیفی از اعضای شورای پروانه نمایش آب پاکی را روی دست کاهانی ریخت و گفت: «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» امکان اصلاح ندارد و بنابراین مجوز نمایش نخواهد گرفت.»
حال کاهانی برای اکران آنلاین این فیلم ابراز تمایل کرده‌است. در بخشی از صحبت‌های او در صفحه اینستاگرامش خطاب به مردم آمده‌است: «پس از چند سال انتظار، توقعی ندارم جز اینکه شما -بدون سانسور- تماشاگر فیلم باشید. وقتی می‌گویید فیلم را اینترنتی پخش کنم، مطمئن باشید من هم به آن فکر کردم و اگر مانعی نباشد لحظه‌ای درنگ نمی‌کنم. این اثر متعلق به شماست. شما که هر روز در حال پیشرفت فکری و اجتماعی هستید و من خجالت می‌کشم محصول فکری پنج سال گذشته‌ام را از شما دریغ کنم.»
بیش از دو دهه انتظار برای اکران
«صد سال به این سال‌ها» دیگر فیلم توقیفی است که متقاضی اکران آنلاین شده‌است این اثر در بیست‌و‌ششمین دوره جشنواره فیلم فجر رونمایی شد، اما بعد از آن با وجود داشتن مجوز اکران فرصت اکران عمومی پیدا نکرد. اما اکنون بعد از ۱۳ سال مرتضی شایسته تهیه کننده این اثر از برنامه‌ریزی برای اکران آنلاین این فیلم خبر داده‌است.
فاطمه معتمد آریا و پرویز پرستویی دو بازیگر «صد سال به این سال‌ها» نیز با انتشار متنی در اینستاگرام‌های خود خواستار اکران این اثر شده‌اند. «صد سال به این سال‌ها» روایتگر زندگی زنی است که در طول ۳۰ سال اتفاقات مختلفی برای او رخ می‌دهد. رضا کیانیان دیگر بازیگر اصلی این فیلم است.
فیلم کمدی _سیاسی «منشی مخصوص من» نیز متقاضی اکران آنلاین شده‌است. «منشی مخصوص من» که ۶ سال پیش ساخته شده از حضور بازیگرانی چون؛ حسام نواب صفوی، سیروس گرجستانی و ساناز سماواتی بهره گرفته‌است. صالح دلدم، کارگردان این فیلم درباره انگیزه‌هایش برای اکران آنلاین «منشی مخصوص من» به ایلنا گفته‌است: «صددرصد فیلم قاچاق می‌شود، اما با وجود ۶ سال توقیف و سنگ‌اندازی‌های بسیار برای جلوگیری از اکران، چاره‌ای جز اکران فیلم ندارم. در واقع به مرگ گرفته‌اند که به تب راضی شدم.»
سینماگرانی که تمایل چندانی به اکران فیلم توقیفی خود ندارند
فیلم «خرس» ساخته خسرو معصومی، داستان مرد رزمنده‌ای را روایت می‌کند که پس از سال‌ها اسارت در هنگام بازگشت با اتفاقاتی رو به رو می‌شود که او را غافلگیر می‌کند. این فیلم اولین‌بار در سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر رونمایی شد و بعد از آن نیز برای همیشه توقیف شد. هیچ زمان دلیل توقیف «خرس» به طور رسمی اعلام نشد.
با این حال نکته جالب توجه این است که معصومی تمایلی به اکران آنلاین فیلمش بعد از ۹ سال توقیف ندارد. او در گفت‌وگویی با روزنامه ایران با اشاره به اینکه «خرس» را نمی‌توان روی صفحه کوچک دید گفته‌است: «تمایل من اکران روی پرده سینماست، چون فیلم هم هنرپیشه دارد و هم کشش داستانی و می‌تواند در جذب مخاطب موفق عمل کند». لازم به ذکر است. پرویز پرستویی، مریلا زارعی و فرهاد اصلانی از بازیگران اصلی «خرس» هستند.
تنها فیلم توقیفی حاتمی کیا
فیلم سینمایی «گزارش یک جشن» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا از دیگر آثار توقیفی سینمای ایران است. این فیلم تنها اثر ابراهیم حاتمی‌کیاست که تاکنون اکران نشده و حاتمی‌کیا نیز پیگیر اکرانش نبوده‌است.
او حتی در این روز‌ها که با «خروج» توانسته پیشتاز اکران آنلاین باشد، برای تنها فیلم توقیفی خودش رایزنی انجام نداده‌است. این فیلم که در بیست‌و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر رونمایی شد درباره تعطیلی یک مؤسسه است که از سوی همسر یک رزمنده اداره می‌شود. عده‌ای از منتقدان حاتمی‌کیا براین باور بودند که این اثر به حوادث سال ۸۸ اشاره دارد.
دیگر فیلم‌های توقیفی که می‌توانند آنلاین اکران شوند
«آشغال‌ها دوست‌داشتنی» به کارگردانی محسن امیریوسفی بعد از گذشت ۷ سال از ساختش سرانجام سال گذشته رفع توقیف شد و توانست با ممیزی‌های فراوان روی پرده سینما‌ها برود. بعد از آن امیریوسفی نسخه دیگری از فیلم را آماده کرد و آن را «آشغال‌ها دوست‌داشتنی، اصل» نامید. او در این نسخه از حضور بهروز وثوقی بازیگر سینمای پیش از انقلاب نیز بهره گرفته‌است. با توجه به اینکه یک نسخه از این اثر نمایش داده شده شاید اکران آنلاین «آشغال‌ها دوست داشتنی، اصل» بتواند فرصت مناسبی برای امیریوسفی باشد.
«خانه پدری» ساخته کیانوش عیاری دیگر فیلمی است که سال گذشته بعد از چند سال توقیف توانست به روی پرده برود، اما اکران آن تنها محدود به چند سینمای تهران شد. این فیلم نیز با توجه به داشتن پروانه نمایش می‌تواند گزینه مناسبی برای اکران آنلاین باشد.
«خیابان‌های آرام» به کارگردانی کمال تبریزی، «رستاخیر» ساخته احمدرضا درویش، «خصوصی» ساخته محمدحسین فرح‌بخش و «کاناپه» به کارگردانی کیانوش عیاری دیگر آثاری هستند که در چند سال اخیر توقیف شده‌اند و همچنان وضعیت نمایششان مشخص نیست. در این بین شاید اکران آنلاین بتواند یک فرصت طلایی باشد.