حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ زمانی که صحبت از عمل صالح می‌شود، بیشتر ما یا به عبادت فکر می‌کنیم یا به انجام عملی خیر می‌اندیشیم، درحالی‌که گاه علم صالح، به آسانی آوردن لبخند بر لب فرزندمان یا شادمان کردن اطرافیانمان است؛ کاری که نزد خداوند بسیار پسندیده است و ائمه اطهار (ع) خود یکی از مظاهر آن بودند؛ آن‌چنان که در زیارت جوادیه، شادی یکی از لقب‌های امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) خوانده شده است؛ آنجا که می‌خوانیم: «السَّلَامُ عَلَى فَرْحَه الْقُلُوبِ»: سلام و درود بر امامی که شادی دل‌های مؤمنان است و یکی از آثار زیارتش، فرح و بهجت قلبی است. در این چهارشنبه امام‌رضایی به‌سراغ کلام این امام عزیز می‌رویم تا درباره این عمل خیر بیشتر بیاموزیم.
در قرآن حکیم دسته‌ای از آیات، مؤمنان را دعوت به شادی می‌کنند. مانند آیه «(ای رسول خدا!) به خلق بگو که شما باید منحصرا به فضل و رحمت خدا شادمان شوید (و به نزول قرآن مسرور باشید) که آن بهتر و مفیدتر از ثروتی است که برای خود اندوخته می‌کنید». (یونس/ سوره۱۰، آیه۵۸).
در این آیه، سخن از سرور و شادی است که با اتکا به خداوند در دل‌ها شکل می‌گیرد و برتر از ثروت و اندوخته‌های مادی دانسته شده است. در برابر این شادی در کلام خدا، شادی مغرورانه‌ای داریم که صفتی قارونی است. قرآن مجید در داستان قارون که فردی خودخواه و مغرور بود و شادی‌های مستانه داشت، از زبان قومش می‌فرماید: «به خاطر بیاور هنگامی که قوم قارون به او گفتند: این همه شادی مغرورانه مکن که خداوند شادی‌کنندگان مغرور را دوست نمی‌دارد». (قصص/ سوره۲۸، آیه۷۶).
با این توضیح، مشخص می‌شود که شادی انواع دارد و آن فرحی که نزد خداوند محبوب است، دارای ویژگی‌هایی است.
هرچند آیات قرآن به‌صورت کلی به شادی پرداخته، در احادیث ائمه اطهار (ع) به‌صورت مفصل و جزئی به شادی و اسباب آن پرداخته شده است و حتی در بعضی مواقع توجه به آن در برنامه‌ریزی روزانه نیز آمده است و به شادی و فرح به‌عنوان عاملی برای ذخیره نیرو و انرژی برای انجام سایر اعمال نگریسته شده است؛ انرژی‌ای که زنجیر‌های وظایف روزمره را به‌طور موقت از دست و پای ما باز می‌کند.
امام‌رضا (ع) در این‌باره فرمودند: «بکوشید تا اوقات شما چهار زمان باشد؛ زمانی برای عبادت و خلوت با خدا؛ تأمین معاش؛ معاشرت با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیب‌هایتان واقف می‌سازند و در باطن به شما خلوص و صفا دارند و چهارم وقتی را هم به تفریحات و لذایذ خود اختصاص دهید و از ساعت‌های تفریح و شادی، نیروی لازم را برای عمل به وظایف خود، ذخیره کنید» (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۲۱).
ائمه اطهار در روایات، شرایط و آدابی را برای شادی بیان کرده‌اند. برای مثال آمده است: «شادی همراه گناه و معصیت نباشد، همراه با اذیت و آزار نباشد، لهو نباشد و...». امام هشتم شیعیان نیز در کلامی، درباره برخورداری از لذت و در باب تفریح و شادی چنین فرموده‌اند: «برای خودتان بهره‌ای از دنیا قرار دهید؛ به اینکه خواسته‌های دل را از حلال برآورده سازید، تا حدی که مروت را از بین نبرد و اسراف در آن نباشد. بدین وسیله در کار‌های دین، کمک بجویید.» (فقه‌الرضا علیه‌السلام، ص۳۳۷).
درحقیقت در این سخن، امام‌رضا (ع) در زندگی روزمره سهم مهمی را برای تفریح و لذات حلال قائل شده‌اند و در برابرش، ما را از کار‌های لغو و بیهوده پرهیز داده‌اند. بنابراین، آن دسته از سرگرمی‌ها که آدمی را ملول‌تر و بی‌نشاط‌تر کند، دست‌کم برتری و مطلوبیت ندارد و اگر به جسم زیان رساند، ممنوعیت نیز می‌یابد.
معیار دیگر شادی و نشاط در کلام امام‌رضا (ع) در معنای معیت و همراهی با اهل‌بیت شکل گرفته است. ایشان در کلامی به ریان‌بن‌شبیب فرمودند: «اگر دوست داری در درجات عالی بهشت با ما باشی، به حزن ما محزون و به شادی ما شاد باش!». در شرح این سخن ابتدا بدانیم که به‌طورکلی ازجمله گناهان، اظهار شادی از اندوه مؤمن و ابراز ناراحتی از خوشحالی اوست.
مشخص است که ما این متر و معیار را برای زمان‌های شادی و اندوه درباره ائمه اطهار (ع) باید جدی‌تر دنبال کنیم؛ زیرا سعادت زندگی ما در آن خلاصه شده است، بنابراین شخص مؤمن هیچ‌گاه در ایام اندوه ائمه اطهار به‌دنبال برپایی مراسم شادی و نشاط نمی‌رود و همان‌طور که در ایام عزا مجلس مصیبت این بزرگواران را برگزار می‌کند، در وقت شادی معصومان و در اعیاد مبارک نیز سعی می‌کند هم خود مسرور باشد و هم قدمی در جهت شادی خانواده، اطرافیان و مردم بردارد.
این امام همام به وسیله کلام مبارکشان، ما را برای رسیدن به شادی‌ای که نزد پروردگار محبوب است، راهنمایی می‌کنند. ایشان در روایتی در وصف شادی‌ای که نزد خدا محبوب است، می‌فرمایند: «براى قضاى حاجت مؤمنان و شاد ساختن و دور کردن ناگوارى‌ها از آنان، حرض بورزید؛ زیرا پس از (اداى) واجبات، هیچ کارى نزد خداى بزرگ، برتر از خرسند کردن مؤمن نیست» (بحارالانوار، ج۷۸، ص۳۴۷).
بدون شک این عمل، اجر و ثواب بسیاری دارد؛ چنان‌که در کلام رسول خدا (ص) می‌خوانیم: «در بهشت جایی است که به آن خانه شادی گفته می‌شود، هیچ فردی به آن خانه وارد نمی‌شود، مگر آنکه (در دنیا) موجب شادی کودکان شده باشد» (تربیت طرب‌ناک، ص ۵۴).
برای رسیدن به این مطلوب هرکدام ما می‌توانیم به قدر توانمان بکوشیم و در طول روز به‌گونه‌ای عمل کنیم که حضورمان باعث فرح و شادی دیگران باشد و رفتارمان به نحوی نباشد که دیگران را به‌آسانی آزرده‌خاطر و مکدر سازد.