مناسبت حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی شامگاه شنبه در هشتادوششمین جلسه نقد و پژوهش شعر خود، جدیدترین اثر شفیعی‌کدکنی به‌نام «طفلی به‌نام شادی» را بررسی کرد.
غزاله حسین‌پور/شهرآرانیوز - محمدرضا شفیعی‌کدکنی را با وجود مضامین متنوع شعری، به علت سابقه و تعداد آثار می‌توان در زمره شاعران بزرگ معاصر به شمار آورد. آخرین اثر شفیعی‌کدکنی به‌نام «طفلی به‌نام شادی» شامل ۵ دفتر شعر او را به تازگی انتشارات سخن منتشر کرده است. به‌همین مناسبت حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی شامگاه شنبه در هشتادوششمین جلسه نقد و پژوهش شعر خود، جدیدترین اثر این ادیب و شاعر خراسانی را بررسی کرد.
شفیعی‌کدکنی، شاعری روشن است
عباس ساعی، شاعر، که این جلسه را متفاوت از نشست‌های پیشین در حوزه هنری استان دانست، گفت: دکتر شفیعی‌کدکنی که ده‌ها سال در وادی ادبیات فعالیت کرده، نابغه دوران، شاعری روشن و نظریه‌پردازی داناست. معمولا گفته می‌شود به موازات اینکه شاعر در حوزه پژوهش فعالیت کند، شعرش از رونق می‌افتد، اما شفیعی‌کدکنی در هر دو زمینه شعر و پژوهش خوب عمل کرده است.
به گفته ساعی، معمول است که وقتی شاعران قدم به میان‌سالی می‌گذارند، افول می‌کنند، اما شفیعی‌کدکنی یک استثنا‌ست و در اشعار جدیدش نیز پویایی جوانی به چشم می‌خورد. اعتدال، از ویژگی‌های مهم شعر این شاعر خراسانی به شمار می‌رود و شاید همین نکته باعث دلپذیری آثار او باشد. علاوه بر این، بلاغت کدکنی در کارهایش، آن‌ها را منحصربهفرد کرده است. زیرا او با توجه به مخاطب هر شعرش، از زبان او بهره می‌گیرد تا برقراری ارتباط را راحت‌تر کند.
این شاعر با بیان این نکته که هر کدام از دفتر‌های شعر موجود در «طفلی به‌نام شادی» مضمون خاص خود را دارد، توضیح داد: شاعر در مجموعه اول این کتاب، دلشوره برای وطن، نارضایتی از وضع موجود را با مضمونی سیاسی‌اجتماعی بیان می‌کند و دغدغه‌اش برای آزادی به وضوح دیده می‌شود. شفیعی‌کدکنی مجموعه دوم را به لزوم حرف زدن اختصاص داده و به انسان و آفرینش دقت ویژه‌ای داشته است. در مجموعه سوم نیز بیشتر از کلام شعر و شاعران سخن به میان آورده و از حدود ۱۲ شاعر نام برده است. اما دفتر چهارم به طبیعت و زیبایی نزدیک می‌شود و هر کدام از اشعار، تصویری از یکی از زیبایی‌های طبیعت را مجسم می‌کند. در نهایت شاعر، مجموعه پنجم و آخر را به صحبت از عشق و عرفان اختصاص می‌دهد.
عباس ساعی بر این باور است که شفیعی‌کدکنی هیچ واژه‌ای را غیر شاعرانه نمی‌داند و با استفاده از واژگان نامأنوس، تصویر زیبایی رقم می‌زند. همچنین توجه ویژه به زبان کهن و استفاده از زبان محاوره، از خصوصیات شاخص و منحصربهفرد این استاد ادب فارسی است.
شفیعی‌کدکنی در اوج شاعری خود مانده است
یوسف بینا، شاعر و روزنامه‌نگار، محمدرضا شفیعی‌کدکنی را از شاعران بزرگ معاصر و بازمانده دوران طلایی شعر نو در ایران دانست که عالی‌ترین نمونه‌های شعر نو را می‌سراید. به بیان او، انتشار پنج دفتر شعر در قالب یک کتاب، در حالی‌که تقریبا همه شاعران هم‌نسل او در دهه اخیر سکوت کرده‌اند، اتفاق مبارکی است؛ در انتخاب عنوان کتاب، بیش از رویکرد‌های ادبی، سلیقه عموم مردم مؤثر بوده است. اما ایرادی به شاعر و ناشر وارد نیست، زیرا شفیعی‌کدکنی همواره مخاطب را مدنظر داشته است.
بینا، شفیعی‌کدکنی را همواره در حرکت به‌سوی اوج دانست و گفت: این استاد ادبیات، بعد از دو مجموعه کوچک اول، شخصیت مستقل شاعری خود را یافت و عرضه کرد؛ هرچند در همان کتاب‌ها نیز اشعار خوبی وجود داشت. اما «در کوچه باغ‌های نیشابور» را می‌توان به‌عنوان شاهکار شعر نیمایی معاصر معرفی کرد. به باور من، چون شفیعی‌کدکنی نمی‌خواهد متفاوت از قبل باشد، در همان اوج مانده و اشعاری که بعد از «در کوچه باغ‌های نیشابور» سرود، از نظر ادبی ارزش بالاتری ندارند. او از تسلط بر شعر و زبان فارسی به‌عنوان مسندی پیامبرگونه و به خطابه نشستن استفاده کرده است.
بینا باور دارد اوج شعر شفیعی‌کدکنی زمانی است که با نگاه عرفانی و لذت‌بردن از طبیعت شعر را آغاز می‌کند و در نهایت معنایی می‌آفریند؛ کسانی که شعر را حامل سخنی والا می‌دانند، قطعا از خواندن «طفلی به‌نام شادی» لذت خواهند برد.
پیوند با طبیعت، شاخصه شعر شفیعی‌کدکنی
جواد شیخ‌الاسلامی، شاعر جوان مشهدی نیز جدیدترین اثر استاد شعر معاصر فارسی را از دریچه طبیعت بررسی کرد و گفت: ادبیات ما با طبیعت آغاز شده است، اما هنوز پژوهشی درخور توجه در‌این‌باره در حوزه شعر معاصر انجام نشده است. با تأمل در آثار محمدرضا شفیعی‌کدکنی، متوجه می‌شویم که پیوند با طبیعت، شاخصه شعری او محسوب می‌شود. بیش از نیمی از آثار «طفلی به‌نام شادی» و آثار پیشین استاد، از دریچه طبیعت مطرح شده است.
شیخ‌الاسلامی علت این امر را تکثیر ادبیات در طبیعت دانست و گفت: به نظر من، شاعری که در هر مضمونی به طبیعت توجه دارد، رنگارنگی و تنوع شعر خود را حفظ کرده است. این ویژگی و استفاده سمبولیک از طبیعت، باعث شده است شفیعی‌کدکنی مضامین مد نظرش را فارغ از شعاری‌بودن مطرح کند.