وزیران امور خارجه ایران و روسیه در دیدار خود در مسکو، از تمدید معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه قراردادی که ۲۰ سال ازعمر آن می‌گذرد حمایت کردند توافقی که از نظر صاحبنظران اجرای آن بر روابط دوجانبه و سطح همکاری‌های دو کشور با وجود فشار‌های آمریکا تاثیر قابل توجهی خواهد گذاشت.
به گزارش شهرآرانیوز، پس از خروج غیرقانونی و یکطرفه آمریکا از برجام به رغم پایبندی ایران به تمامی تعهداتش، بار دیگر غرب نشان داد شریک قابل اعتمادی برای کشور‌های واقع در نیمکره شرقی از جمله روسیه، ایران و چین نیست و با وجود آنکه همواره ژست مذاکره به خود می‌گیرد در عمل تنها به دنبال تاراج دیگر کشورها است و هر جا که منافع خود را در خطر ببیند زیر تعهدات و پیمان‌های خود می‌زند.
سیاست‌های غلط رژیم آمریکا در قبال ایران و سایر کشورها که به دنبال استقلال سیاسی هستند در مقابل اطاعت بی، چون و چرای فرانسه، انگلیس و آلمان از این کشور به دلیل ترس و وابستگی بیش از پیش اقتصادی، هر انسان دور اندیشی را وا می‌دارد که به این پرسش پاسخ دهد: آیا زمان نادیده گرفتن آمریکا فرا رسیده است؟
بنظر می‌رسد رسیه، چین و ایران در جهان امروز قدرتمندترین کشور‌های جهان یا منطقه خود هستند که پاسخ این سوال را در همکاری با هم جستجو می‌کنند و به قدرت پوشالی که هالیوود از آمریکا به نمایش می‌گذارد نه تنها باور ندارند بلکه بار‌ها آن را به چالش کشیده اند.
چینی‌ها با توسعه اقتصادی و گسترش تراز تجاری خود با جهان، روس‌ها با ساخت تازه‌ترین تسلیحات جهان که مدعی هستند به این زودی‌ها علم و فناوری آن به دست آمریکایی‌ها نمی‌رسد و ایرانی‌ها که با وجود ۴۱ سال تحریم توانسته اند نه تنها استقلال خود را حفظ کنند و توان نظامی خود را ارتقا بخشند بلکه نفوذ خود را در دل مردم آزادی خواه منطقه گسترش دهند و به قدرتی تبدیل شوند که حتی ابرقدرت‌ها هم فکر جنگ مستقیم با ما را از سر خود دور کرده اند.
همکاری‌های روسیه، ایران و چین این روز‌ها با بمباران رسانه‌های غربی همراه بوده است به جای آنکه غربی‌ها به دنبال دلایل نزدیکی روزافزون ایران، چین و روسیه و دوری آن‌ها از غرب بیفتند تلاش دارند با ایجاد تفرقه در بین ملت‌های این کشورها، مردم آنان را به یکدیگر بدبین کنند.
حاشیه‌های ایجاد شده در خصوص توافق احتمالی ایران و چین در هفته‌های اخیر گواهی براین مدعی است و حال هم که پس از ۲۰ سال توافق همکاری ایران و روسیه به پایان می‌رسد و دو کشور به دنبال بروز کردن آن هستند، دشمنان روابط ایران با روسیه با چین یا سرسپردگان به تمدن غربی، تلاش‌های خود را دوچندان کرده اند.
فراتر از حاشیه‌هایی که با توجه به جنگ همه جانبه آمریکا و رسانه‌های پیرو کاخ سفید علیه ایران به راه افتاده است نگاهی کارشناسانه به معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه انداخته ایم که با توجه به منافع ملی دو کشور در زمان محمد خاتمی رییس جمهور وقت نوشته و امضا شده است.
معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه که هفت ماه به پایان اعتبار آن باقی مانده است نزدیک به ۲۰ سال پیش در ۲۱ ماده با امضای روسای جمهور وقت دو کشور امضا شد و با قضاوت در مورد سطح عالی روابط تهران و مسکو در حال حاضر و همکاری‌های گسترده در عرصه‌های مختلف می‌توان آن را سندی مهم و موفق خواند که سبب تحولات مثبت در روابط دو کشور شد.
«محمد جواد ظریف» و «سرگئی لاوروف» وزیران امور خارجه ایران و روسیه در سی امین سفر ظریف به مسکو درخصوص تمدید این معاهده که اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را تدوین می‌کند به توافق رسیدند ضمن اینکه امضا توافقنامه دیگری بجای آن نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در همین ارتباط گفت: تمدید توافق ۲۰ ساله میان ایران و روسیه در دستور کار دستگاه دیپلماسی ایران قرار دارد و اگر دوستان روسی آمادگی داشته باشند قرارداد بلندمدت دیگری هم داشته باشیم، آن هم قابل بررسی است.
سرگئی لاوروف هم با اشاره به مذاکره با وزیر خارجه ایران در خصوص این قرارداد و ضمن استقبال از امضای قرارداد جدید جایگزین معاهده همکاری‌های ایران و روسیه اظهار داشت: ما تفاهم داشتیم که ۲۰ سال از زمان عقد این قرارداد مدت زیادی است و در این مدت ما شاهد تحولات گسترده‌ای در عرصه جهانی و همچنین تهدید‌ها و چالش‌های در برابر بشر ازجمله تروریسم، تغیییرات آب و هوا و انتشار ویروس‌ها بودیم.
لاوروف گفت: قرار شد به فکر تدوین و ارائه سند جدیدی باشیم که موضوعات جدیدی را در آن قید بکنیم.
نگاهی به معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه
معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه در ۲۱ ماده تنظیم شده و در جریان سفر محمد خاتمی رئیس جمهوری اسلامی ایران به مسکو در ۲۲ اسفند ماه سال ۱۳۷۹ برابر با ۱۲ مارس ۲۰۰۱ میلادی امضا شد و مفاد آن به شرح زیر است:
ماده ۱ - جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به عنوان کشور‌های دوست، روابط فی‌مابین را بر پایه برابری حاکمیت، همکاری، اعتماد و احترام‌متقابل به حق حاکمیت.
تمامیت ارضی، استقلال و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر استوار می‌سازند.
ماده ۲ - هر یک از طرفین متعهد می‌شوند تا از توسل به زور و تهدید در روابط فی‌مابین پرهیز نموده و اجازه ندهند تا از سرزمین‌شان برای تجاوز وعملیات خرابکاری و تجزیه طلبی علیه طرف دیگر استفاده گردد.
ماده ۳ - چنانچه یکی از طرفین مورد تجاوز کشور دیگری قرار بگیرد، طرف دیگر ملزم می‌باشد از هرگونه مساعدت نظامی و یا کمک‌های دیگر به‌متجاوز که موجبات ادامه تجاوز را فراهم می‌آورد، خودداری نموده و سعی نماید تا اختلافات به وجود آمده براساس منشور سازمان ملل متحد و اصول‌کلی حقوق بین‌الملل حل و فصل گردد.
ماده ۴ - طرفین موافقت می‌نمایند که اختلافات احتمالی بین خود را صرفاً از طرق مسالمت‌آمیز حل و فصل نمایند.
ماده ۵ - طرفین موافقت نمودند، شرایط مناسب حقوقی، اقتصادی، مالی و تجاری برای فعالیت‌های دوجانبه و چند جانبه و نیز سرمایه‌گذاری‌های‌مشترک در کشور‌های یکدیگر و کشور‌های ثالث ایجاد نمایند. همچنین طرفین اعتقاد دارند که برای دستیابی به اهداف فوق‌الذکر، اعطای حقوق‌کاملهْْ الوداد، فعالیت کمیسیون مشترک دائمی ایران و روسیه، در خصوص همکاری‌های اقتصادی، تجاری و همچنین همکاری بین بانک‌های دو کشوراهمیت به سزایی دارند.
ماده ۶ - طرفین به گسترش مناسبات درازمدت و متقابلاً مفید خود به منظور تحقق طرح‌های مشترک در زمینه‌های حمل و نقل، انرژی من‌جمله:استفاده صلح جویانه از انرژی هسته‌ای، احداث نیروگاه‌های اتمی، صنایع، علوم، فنون، کشاورزی و بهداشت عمومی مساعدت خواهند نمود.
ماده ۷ - طرفین با برگزاری مشاوره‌های مستمر به مبادله اطلاعات و تجارب در زمینه‌های اقتصادی، علمی و فناوری به منظور آشنایی هر چه بیشتر واستفاده از ظرفیت‌ها و امکانات دو کشور در این زمینه‌ها می‌پردازند.
طرفین حداکثر تسهیلات مناسب برای فعالیت در کشور خود و همچنین تأمین شرایط لازم جهت کار و زندگی تجار و کارشناسان شاغل در پروژه‌های‌مشترک را مهیا می‌سازند.
ماده ۸ - طرفین تماس‌های گسترده و نزدیک بین مردم دو کشور و همچنین گسترش همکاری بین سازمان‌های اجتماعی، بنیادها، سازمان‌های مذهبی وتشکل‌های اجتماعی جوانان، زنان و ... را فراهم می‌آورند.
هر یک از طرفین متقابلاً اقداماتی را به منظور تسهیل در ارایه روادید برای شهروندان طرف دیگر در چارچوب تماس‌های توریستی، اقتصادی، تجاری، علمی، فناوری و فرهنگی به عمل می‌آورند.
ماده ۹ - طرفین در گسترش هرچه بیشتر همکاری‌ها در زمینه فرهنگ، علوم، تحصیلات، هنر، جهانگردی، ورزش و سایر زمینه‌های انسان‌دوستانه‌مساعدت می‌نمایند.
در این راستا، تماس‌های مستقیم بین دانشگاهها، مراکز علمی، فرهنگی و مذهبی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز اسناد و همچنین سازمانهائی که در امورعلمی، فرهنگی و هنری فعالیت دارند را تشویق می‌نمایند.
دو کشور در زمینه چاپ و انتشارات و مبادله اطلاعات میان ادارات خدمات خبری و اخبار و رسانه‌های گروهی همکاری خواهند نمود.
طرفین آموزش زبان فارسی در روسیه و زبان روسی در ایران را مورد تشویق قرار خواهند داد.
ماده ۱۰ - به منظور تعیین جهات و جزئیات همکاری طرفین نسبت به انعقاد موافقتنامه‌های جداگانه بین مؤسسات و ارگان‌های ذی‌ربط دو کشور درزمینه‌های مختلف و مورد علاقه مبادرت خواهند نمود.
ماده ۱۱ - طرفین نسبت به توسعه همه جانبه روابط بین پارلمان‌ها من‌جمله تقویت ارتباط بین گروه‌های دوستی پارلمانی تلاش خواهند نمود.
ماده ۱۲ - طرفین در خصوص گسترش همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در تمامی زمینه‌ها در دریای خزر، معاهده بین ایران وجمهوری فدراتیو روسیه سوسیالیستی شوروی مورخ ۲۶ فوریه ۱۹۲۱ و قرارداد بازرگانی و بحرپیمایی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی‌سوسیالیستی مورخ ۲۵ مارس ۱۹۴۰ و نامه‌های ضمیمه آن‌ها را مبنای حقوقی ناظر بر فعالیت در دریای خزر می‌دانند.
رژیم حقوقی دریای خزر بایستی براساس اتفاق آرا پنج کشور ساحلی تکمیل گردد و طرفین تا تکمیل رژیم حقوقی دریای خزر هیچ مرزی را در این دریابه رسمیت نمی‌شناسند و با توجه به مبانی فوق، همکاری در دریای خزر را از طریق تدوین چارچوب‌های حقوقی لازم در زمینه‌های ماهیگیری وپرورش ماهی، کشتیرانی، تجارت ساحلی، استخراج منابع معدنی و حفظ محیط زیست توسعه می‌دهند.
ماده ۱۳ - طرفین با استفاده از امکانات و ظرفیت‌های یکدیگر در زمینه‌های مختلف من‌جمله حمل و نقل و انرژی، در سطح منطقه همکاری خواهندنمود.
ماده ۱۴ - به منظور گسترش و تحکیم روابط دوجانبه و نیز ایجاد و توسعه همکاری‌های چندجانبه با مشارکت دیگر کشور‌های منطقه، طرفین علاوه بررایزنی‌های منظم من‌جمله مشورت‌های سطح بالا، مذاکرات و اقدامات لازم را پیرامون تقویت، ثبات، تضمین امنیت و ارتقاء سطح همکاری‌ها در منطقه‌انجام خواهند داد.
در صورت بروز شرایطی که صلح و امنیت بین‌المللی را مختل سازد یا موجبات تهدید آن و تشنج بین‌المللی را به وجود آورد، طرفین بلافاصله به‌مشاوره با یکدیگر به منظور اتخاذ اقداماتی که بتواند این شرایط را برطرف نماید، خواهند پرداخت.
ماده ۱۵ - طرفین در مورد ارتقاء نقش و کارآئی سازمان ملل متحد به عنوان ابزار همه‌جانبه حمایت از صلح و امنیت بین‌المللی و یافتن راه حلهای‌کارآمد پیرامون مسائل مهم بین‌المللی تلاش خواهند نمود.
دو کشور همکاری‌های خود را در چارچوب سازمان ملل متحد و سایر سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی تعمیق خواهند بخشید.
ماده ۱۶ - طرفین در خصوص پیشبرد فرآیند خلع سلاح، کاهش و در نهایت حذف انواع سلاح‌های کشتار دسته‌جمعی تشریک مساعی می‌نمایند. دراین راستا، دو کشور رایزنی‌های منظمی را به منظور هماهنگی تلاش‌ها در زمینه امنیت بین‌المللی، عدم گسترش و کنترل صادرات انجام داده و خواهند داد.
ماده ۱۷ - طرفین در زمینه محیط زیست از طریق مبادله تجارب در استفاده صحیح از منابع طبیعی، تعمیم تکنولوژی‌های مناسب از لحاظ زیست‌محیطی و انجام اقدامات مربوط به حفظ و احیاء محیط زیست همکاری می‌نمایند.
طرفین به یکدیگر در حد امکان برای پیشگیری از بلایای طبیعی و برطرف کردن آثار آن مساعدت می‌ورزند و در جهت تهیه استراتژی‌های بین‌المللی درزمینه حفظ محیط زیست تلاش خواهند نمود.
ماده ۱۸ - طرفین به صورت دوجانبه و نیز سطح بین‌المللی در راستای ریشه‌کن نمودن تروریسم بین‌المللی و مبارزه با گروگانگیری، جنایت، حمل ونقل غیرقانونی مواد مخدر، قاچاق اسلحه و میراث‌های فرهنگی و تاریخی و سایر اشیاء گرانبها همکاری می‌نمایند.
ماده ۱۹ - طرفین تأکید می‌نمایند که در مقابل تمام اشکال نژادپرستی و تبعیض نژادی مبارزه نمایند.
دو کشور اهمیت زیادی به تفاهم بین اقوام و ادیان قائل بوده و برای تقویت آن و همچنین تأمین حقوق آن‌ها تلاش خواهند نمود.
ماده ۲۰ - این معاهده به تعهدات و حقوق طرفین که ناشی از قرارداد‌ها و موافقتنامه‌های دوجانبه یا چند جانبه بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون‌روسیه با یکدیگر و یا بین آن‌ها با سایر کشورها می‌باشد، لطمه‌ای وارد نمی‌سازد.
ماده ۲۱ - معاهده حاضر پس از تصویب مجالس دو کشور و طی مراحل قانونی مربوطه و از تاریخ تبادل اسناد تصویب شده دارای اعتبار می‌باشد.
صاحبنظران روس چه نگاهی به این توافق دارند؟
اسماعیل شعبانف عضو شورای روابط بین اقوام که زیر نظر ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه فعالیت می‌کند، معتقد است که توافقنامه جدید همکاری‌های ایران و روسیه سطح روابط دوجانبه را ارتقاء می‌بخشد.
شعبانف با اشاره به اینکه عقد قرارداد جدید همکاری بین ایران و روسیه در جریان سی امین سفر ظریف به مسکو پیشنهاد شد، اظهار داشت: تجدید معاهده همکاری ایران و روسیه به دلیل ضرورت ایجاد تغییرات در معاهده کنونی و افزودن موادی به سند جدید باتوجه به چالش‌ها و رویداد‌های جدید است که در جهان و در منطقه ما رخ می‌دهد.
مقام ارشد روس تصریح کرد: در منطقه ما کانون‌های جدید خطر از تروریسم گرفته تا فشار‌های اقتصادی بوجود آمده است.
وی ادامه داد: باتوجه به فشار شدیدی که به دو کشور ایران و روسیه وارد می‌شود، نیاز به عقد قرارداد جدید بین دو کشور درخصوص ارکان روابط و اصول همکاری‌ها وجود دارد.
به گفته مقام روس، ماده‌های جدیدی که در قرارداد اضافه می‌شود باید تهدید‌های موجود برای منطقه ما و کل جهان را مورد توجه قرار دهد. باید تمام اقدامات لازم برای نزدیکی بیشتر ایران و روسیه و نیز تامین امنیت راهبردی منطقه بکار گرفته شود.
وی با بیان اینکه روسیه به چنین نتیجه گیری رسیده است، با اشاره به تهدید‌های آمریکا برای کشور‌های دیگر ازجمله ایران و روسیه اظهار داشت: بدیهی است که فرآیند‌های خطرناک در عرصه سیاسی جهان آغاز شده است و مسکو و تهران باید بیش از پیش مراقب این مسائل باشند و برای مقابله با آن همکاری‌های بیشتری داشته باشند.
الکساندر پالیشوک استاد دانشگاه دولتی روسیه و شرق شناس برجسته روس معتقد است که امضای قرارداد جدید روابط ایران و روسیه امری ضروری است، زیرا معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه با توجه به شرایط دو کشور و اوضاع جهانی در دو دهه پیش تنظیم شده است.
پالیشوک که رئیس انجمن دوستی ایران و روسیه است، گفت: شرایط نسبت به دو دهه پیش کاملا فرق کرده است و بدیهی است درصورت امضای قرارداد جدید، شرایط جدید و چالش‌ها و فرصت‌ها مورد توجه قرار گیرد.
این ایرانشناس برجسته روس معتقد است که معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه بخوبی از عهده نقش خود برای توسعه روابط دو کشور برامده است و هیچ شکی وجود ندارد که قرارداد جدید بر ساختار همکاری‌های دو کشور بویژه در عرصه‌های اقتصادی، فناوری‌های پیشرفته، انرژی وهمکاری در دریای خزر تاثیر مثبت می‌گذارد.
مقام علمی روس همچنین، هماهنگی اقدامات و مواضع ایران و روسیه در عرصه بین المللی بویژه در حل مسائلی همچون مبارزه با تروریسم و حل مسائل سوریه و تامین ثبات و امنیت خلیج فارس و مقابله با تحریم‌های آمریکا را بسیار مهم خواند که با قرارداد جدید این گونه همکاری‌ها نیز سازمان یافته‌تر می‌شود.
«آلکساندر ایونوف» رئیس جنبش سیاسی ضدجهانی سازی (آنتی گلوبال) در روسیه معتقد است که روابط سیاسی ایران و روسیه در سطح بی سابقه عالی قرار دارد و با این وجود اجرای قرارداد جدید همکاری بین دو کشور، مواضع را هماهنگ‌تر می‌کند.
وی گفت: اقدامات آمریکا علیه روسیه و ایران نسبت به دو دهه پیش چند برابر شده است و به همین دلیل باید از تمام امکانات موجود برای مقابله با این اقدامات و خنثی کردن توطئه‌های واشنگتن استفاده کرد و از این منظر امضای قرارداد برای دو کشور اهمیت فراوان دارد.
ایونوف بر این باور است که ایران و روسیه ظرفیت‌های گسترده‌ای دارند که بخش کمی از آن استفاده شده است و با تدابیری که اندیشیده می‌شود و تنظیم قرارداد جدید با به روز رسانی نیاز‌های دو کشور به همکاری، از توانمندی‌های دو کشور در عرصه‌های مختلف اقتصادی، بازرگانی، انرژی، حمل و نقل دریایی، خشکی، هوایی و ریلی بهره‌های بیشتری برای توسعه روابط دوجانبه برده می‌شود.
رئیس جنبش سیاسی ضدجهانی سازی گفت: در روسیه ما از توسعه همکاری با ایران استقبال می‌کنیم و اطمینان دارم در ایران نیز چنین تمایلی وجود دارد و اطمینان دارم در قرارداد جدید این تمایل و علاقه مندی برای متنوع سازی ساختار همکاری‌ها مورد توجه قرار خواهد گرفت.
کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران هم معتقد است: مقامات عالی رتبه دو کشور با نظر داشت افق همکاری‌های آینده، توافق خود را با به روز نمودن و تمدید این معاهده اعلام کرده و برای انعقاد قرارداد بلندمدت همکاری‌های مشترک و همه جانبه ایران و روسیه عزم جدی دارند.
وی اظهار داشت: معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه نزدیک به ۲۰ سال قبل امضا شده است حال آنکه در این ۲۰ سال تحولات زیادی در عرصه روابط بین المللی، منطقه پیرامونی و روابط دوجانبه دو کشور رخ داده است.
جلالی ادامه داد: سطح مناسبات و حوزه همکاری‌های فعلی ایران و روسیه بسیار فراتر از دهه‌های گذشته است ضمن اینکه همکاری‌های طرفین عمیق‌تر و معنادار‌تر شده و ظرفیت‌های زیادی در روابط دو کشور وجود دارد که باید در قالب برنامه جامع همکاری‌ها به آن‌ها پرداخته شود.
منبع: ایرنا