ریحانه موسوی| شهرآرانیوز؛ فیلم مستند «اشک عقیق» به کارگردانی حامد اعظمی و محصول گروه فیلم سازی «حامی ویستا فیلم خراسان» که به بازتاب سنت کهن ۱۲۰۰ساله زنان نوغان در روز شهادت امام رضا (ع) می‌پردازد، پس از پایان تصویربرداری وارد مرحله تدوین شد. این فیلم با هدف زنده نگه داشتن و معرفی این آیین دیرین به جامعه تولید شده است. در این آیین، بانوان مذهبی هیئت ابوالفضلی، از چهارراه اصلی روح آباد تا مسجد روستا، به صورت نمادین مراسم تشییع امام رضا (ع) را برگزار می‌کنند. سپس در فضای معنوی مسجد روستا به سوگواری می‌پردازند و اوج ارادت خود را به نمایش می‌گذارند.
حامد اعظمی، کارگردان این اثر که ساخت فیلم مستند تلویزیونی «هفتاد و یکمین سال» را در کارنامه خود دارد، درباره ایده اولیه شکل گیری مستند «اشک عقیق» می‌گوید: ایده اولیه، از دل یک گفت وگوی اتفاقی با مدیر هیئت مذهبی ابوالفضلی روستای روح آباد از توابع شهرستان رشتخوار در سفرم به خراسان رضوی در ذهنم جرقه زد. شنیدن ماجرای این زنان روستایی که با ابتکار خودشان، سنت دیرینه ۱۲۰۰ ساله زنان نوغان مشهد در روز شهادت امام رضا (ع) را در روستایشان احیا کرده بودند، برایم بسیار الهام بخش بود.
وی افزود: دغدغه اصلی‌ام، نشان دادن نقش پررنگ و کمتر دیده شده زنان در حفظ و انتقال فرهنگ و آیین‌های بومی بوده است. این موضوع نه تنها ادای دینی به تاریخ و سنت است، بلکه پنجره‌ای رو به توانمندی و اراده زنان روستایی باز می‌کند، که گاهی در هیاهوی زندگی شهری نادیده گرفته می‌شوند. این ایده، برایم فراتر از یک سوژه مستند و یک رسالت برای نشان دادن عمق عشق، ارادت و پایبندی به ریشه‌ها بود.
اعظمی با اشاره به چند وجهی بودن پژوهش‌ها در تولید این اثر بیان می‌کند: ابتدا به سراغ منابع تاریخی و مردم شناسی مرتبط با آیین‌های عزاداری مشهد و به ویژه سنت زنان نوغان رفتیم، تا ریشه‌ها و ابعاد تاریخی این سنت را درک کنیم. سپس، بخش عمده‌ای از پژوهش میدانی ما به حضور در روستای موردنظر و زندگی با اهالی آن اختصاص یافت. با زنان بانی این حرکت، ریش سفیدان و حتی جوانان روستا مصاحبه‌های عمیق و متعددی داشتیم. این ارتباط نزدیک به ما کمک کرد، تا نه تنها اطلاعات دقیق و دست اولی به دست آوریم، بلکه با دغدغه ها، احساسات و نگاه درونی آن‌ها به این مراسم آشنا شویم و ابعاد مختلف موضوع به درستی تبیین شود.
این کارگردان حساسیت موضوع را از چالش‌های محتوایی فیلم ذکر می‌کند: این مراسم، یک آیین مذهبی است و مستندسازی آن نیازمند احترام عمیق به باور‌ها و حریم خصوصی افراد بود. از نظر فنی، فیلم برداری در محیط روستایی و گاهی با نور کم و فضا‌های محدود، چالش‌های خاص خود را داشت، که با استفاده از تجهیزات مناسب و تیم مجرب فیلم برداری آن‌ها را رفع کردیم. از نظر محتوایی، مهم بود که بدون هیچ گونه قضاوت یا دخل و تصرف، اصالت مراسم و احساسات شرکت کنندگان را به تصویر بکشیم. برای غلبه بر این چالش، زمان زیادی را صرف جلب اعتماد اهالی کردیم و با صداقت و شفافیت کامل پیش رفتیم. همچنین، تدوین و روایت گری مستند را طوری تنظیم کردیم که جنبه‌های عمیق انسانی و مذهبی ماجرا برجسته شود و از هرگونه سطحی نگری پرهیز گردد.
وی با اشاره به استفاده از شیوه داستان گویی به جای گزارش دهی، بیان می‌کند: روایت را از زبان خود زنان روستا و با تمرکز بر تجربیات شخصی آن‌ها پیش بردیم تا مخاطب بتواند با شخصیت‌ها و احساسات آن‌ها همذات پنداری کند. با تصویرسازی قوی و پرمعنا، تلاش کردیم تصاویر گویای احساسات و مفاهیم باشند و صرفا زیبایی بصری نداشته باشند. ریتم مناسب تدوین طوری انجام شد که تعلیق و اوج و فرود‌های عاطفی را در طول مستند ایجاد و مخاطب را تا انتها با خود همراه کند؛ و درنهایت موسیقی و صداگذاری به ما کمک کردند تا اتمسفر لازم را ایجاد و عمق احساسی روایت را دوچندان کنیم. هدف ما این بود که مخاطب نه تنها اطلاعاتی کسب کند، بلکه تجربه عاطفی عمیقی نیز داشته باشد.