شهر‌ها روزبه‌روز وسیع‌تر می‌شوند و از شهر به کلان‌شهر و بعد به مگاشهر تبدیل خواهند شد. بزرگ‌تر شدن شهر‌ها به این معنی است که برای ملاقات با یک پزشک یا یک خرید باید کیلومتر‌ها در شهر جابه‌جا شویم. پروژه شهر ۱۵ دقیقه‌ای بر این باور استوار است که شهر‌ها هم‌زمان با خروج از دوران کرونا باید تغییراتی ایجاد کنند تا به مکانی ایمن‌تر، پاک‌تر و عادلانه‌تر تبدیل شوند.
عماد پورشهریاری | شهرآرانیوز؛ شهر‌ها روزبه‌روز وسیع‌تر می‌شوند و از شهر به کلان‌شهر و بعد به مگاشهر تبدیل خواهند شد. بزرگ‌تر شدن شهر‌ها به این معنی است که برای ملاقات با یک پزشک یا یک خرید باید کیلومتر‌ها در شهر جابه‌جا شویم. این شهر‌های عظیم با پتویی غول‌پیکر از آلودگی و دود پوشانده شده است. شکاف اختلاف طبقاتی به‌دلیل نبود زیرساخت‌های یکسان هر روز بیشتر می‌شود و فعلا خبری از بهبود وضعیت شهر‌ها نیست و همه درگیر کرونا شده‌اند. اما همین کرونا ممکن است شرایط را تغییر دهد.
کرونا دست‌کم این فرصت را ایجاد کرده است تا به‌دنبال راهی برای بهبود این وضعیت باشیم. راه‌حلی که شهرداران ۹ شهر بزرگ آمریکا به نام پروژه شهر ۱۵ دقیقه‌ای به اجرای آن متعهد شده‌اند. درکنار شهر‌های آمریکا، پروژه شهر‌های ۱۵ دقیقه‌ای از برنامه‌های اصلی شهردار پاریس برای این کلان‌شهر اروپایی است. اگر این پروژه در پاریس، نتایج موفقیت‌آمیزی داشته باشد احتمالا خیلی زود در سراسر اروپا و بعد در تمام جهان اجرایی خواهد شد.
شهر ۱۵ دقیقه‌ای چیست؟
پروژه شهر ۱۵ دقیقه‌ای بر این باور استوار است که شهر‌ها هم‌زمان با خروج از دوران کرونا باید تغییراتی ایجاد کنند تا به مکانی ایمن‌تر، پاک‌تر و عادلانه‌تر تبدیل شوند. بر این‌اساس، شهر‌های چندمیلیون نفری باید موقعیتی را فراهم کنند که همه شهروندان با استفاده از دوچرخه یا به‌صورت پیاده در ۱۵ دقیقه نیاز‌های خود را رفع کنند. با درنظرگرفتن خانه‌های مختلف، همه اقشار می‌توانند مسکن دلخواه و قابل تأمین خود را داشته باشند و در همان ربع ساعت به محل کار خود برسند یا فرصت‌های دورکاری برای آن‌ها فراهم شده باشد.
وظایف و نقش‌های مهم در این شهر‌های ۱۵ دقیقه‌ای نیز برعهده خود اهالی خواهد بود. در ایده شهر ۱۵ دقیقه‌ای به‌جای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل به تمام نقاط شهر یا استفاده از انرژی‌های جایگزین یا خودرو‌های برقی تلاش می‌شود زیرساخت‌های حیاتی در بخش‌های مختلف به‌صورت یکسان توزیع شود.
محله‌های ۲۰ دقیقه‌ای ملبورن
پیش‌تر ایده‌ای مشابه، در ملبورن استرالیا اجرا شد که به محله‌های ۲۰ دقیقه‌ای مشهور هستند. در پروژه استرالیایی‌ها امکاناتی نظیر سوپرمارکت‌های محلی، خدمات بهداشتی و درمانی، مدرسه و کتابخانه، پارک‌های بازی و فضا‌های ورزشی و همچنین خانه‌های ارزان‌قیمت در یک منطقه پوشش داده می‌شوند. علاوه‌براین در این طرح اولویت استخدام و فرصت‌های شغلی براساس محل زندگی در نظر گرفته می‌شود و از کسب‌وکار‌های محلی حمایت خواهد شد.
در محله‌های ۲۰ دقیقه‌ای گرچه حمل‌ونقل عمومی و محلی در نظر گرفته شده است، خطوط متعدد دوچرخه و پیاده‌راه‌ها نیز برای استفاده اهالی ساخته خواهد شد. طرح از سال ۲۰۱۷ در ملبورن آغاز شده و اولین محله ۲۰ دقیقه‌ای در ژانویه ۲۰۱۸ به‌عنوان پایلوت به‌طور رسمی افتتاح شده است. بر اساس این برنامه و تا پایان سال ۲۰۵۰ تمام ملبورن به محله‌هایی تقسیم خواهد شد که همه نیاز‌های خانواده‌ها را در کمتر از ۲۰ دقیقه رفع می‌کند.
۱۵ دقیقه‌ای امکان‌پذیر نیست
این طرح‌ها البته مخالفان جدی هم دارند. عده‌ای از کارشناسان شهرسازی معتقدند بسیاری از مناطق در حال حاضر چنین شرایطی را دارند، اما مردم باز هم ترجیح می‌دهند از محدوده زندگی خود خارج شوند. از سوی دیگر توجه به اجرایی‌کردن چنین پروژه‌هایی ممکن است دستاورد‌های توسعه حمل‌ونقل عمومی و سراسری را که در طول سال‌ها به‌دست‌آمده است، از بین ببرند. نکته مهم دیگر اجرایی نبودن در نظر‌گرفتن امکانات یکسان در شهرهاست.
ساخت امکانات درمانی اولیه در هر محله‌ای امکان‌پذیر است، اما مرکز درمان بیماری‌های خاص را نمی‌توان در هر محله‌ای ایجاد کرد. یا تنها یک مرکز آموزشی بهترین مدرسه شهر است و بسیاری از خانواده تمایل دارند فرزندان خود را به آن مدرسه بفرستند.
آن چیزی که ۹ شهردار شهر‌های بزرگ آمریکا در پی اجرای آن هستند احیای همان محله‌سازی سنتی یا شهرک‌های سازمانی در بسیاری از کشورهاست. محله‌هایی که رفت‌وآمد‌های غیرضروری را به حداقل می‌رساند و هدف نهایی‌اش دستیابی به یک شهر ایمن، سالم، پاک و پایدار است. شهری که می‌تواند برای اهالی‌اش هویتی ایجاد کند و نیاز‌های آنان را به‌صورت عادلانه برطرف سازد.