سعید جلائیان - از سال 72 بود که پروژه جمع‌آوری فاضلاب خانگی یا همان اگو در شهر ما آغاز به کار کرد. می‌توان گفت خاک به فضا برخاسته این پروژه را بیشتر مشهدی‌ها خوردند اما از مزایای آن همگی شهروندان به‌ویژه ساکنان منطقه 7 همچنان بی‌بهره هستند. در محلاتی که هنوز انشعابات اگو متصل نشده، مشکلاتی برای شهروندان به وجود آمده است و ما در این گزارش به آن خواهیم پرداخت.مساحت شهر مشهد حدود 351کیلومتر مربع است و از آغاز اجرای طرح اگو حدود 26سال می‌گذرد. اگر هر ماه لوله‌های اگو در شهر کمی بیش از یک کیلومتر پیشروی می‌کردند شاید امسال این پروژه به اتمام می‌رسید اما با توجه به محلات باقی‌مانده در این پروژه و سال‌هایی که در این مدت گذشته، شهروندان ساکن محلات باقی مانده امید چندانی به متصل شدن به اگو را حداقل امسال ندارند. البته باید دانست امروز حدود 80درصد شهر به اگو متصل شده است و بسیاری از محلات باقی مانده کار شبکه آن‌ها انجام شده و تنها به انتظار انشعاب و متصل شدن به اگو هستند.
متصل یا در حال اتصال
محلاتی که در منطقه به اگو متصل شدند از قبیل ایمان، عنصری، کوی پلیس، کوشش، انقلاب، کوی کارگران، مقدم، ولی عصر(عج) و محلاتی که شرکت آب و فاضلاب در آن‌ها مشغول به کار است شامل بخش‌هایی از بهارستان، عسگریه، ابوذر، رباط طرق و سیدی هستند. در محلاتی همچون پروین اعتصامی تقریبا کار خاتمه یافته است و تنها بخش حاشیه خیابان فداییان اسلام به علت وجود خط یک قطار شهری از سوی آب و فاضلاب کاری انجام نشده و در محله 17شهریور مجتمع‌های تجاری واقع در ضلع جنوبی میدان 17شهریور همچنان به اگو متصل نشدند.
محلات شهرک طرق، ایوان طرق و شهرک صنفی، صنعتی طرق هم که از سال 82 جزو محدوده شهری محسوب می‌شوند به دلیل اینکه شبکه آب آن‌ها از اداره آب و فاضلاب مشهد مجزاست همچنان بلاتکلیف است. با توجه به مشکلات بهداشتی طرق اگر اگو بر اساس مشکلات زیست محیطی کشیده میشد شهرک طرق جزو محلات بالای فهرست قرار می‌گرفت تا با اتصال فاضلاب این شهرک دیگر کودکان طرقی در آب‌های فاضلاب خانگی بازی نکنند و مزارع کشاورزی با فاضلاب سیراب نشود و بوی نامطبوع فاضلاب شهروندان را آزرده خاطر نسازد.
اگو در طرق
سیدعلی حسینی، عضو شورای معتمدان طرق، درباره مشکلات فاضلاب این شهرک می‌گوید: طی سال‌های اخیر منازل طرق رفته رفته کوچک می‌شوند در حالی که الان بیشتر منازل مساحتی کمتر از 60متر دارند.
وی ادامه می‌دهد: ساکنان این خانه‌ها برای رهایی از فاضلاب چاره‌‌ای به جز حفر چندین چاه در کنار هم ندارند و با توجه به اینکه زمین طرق شنی است و چاه‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند ممکن است هر لحظه و هر جا به یکدیگر رسوخ پیدا کنند که این امر موجب ریزش زمین و بروز خسارت‌های فراوانی میشود که متأسفانه تاکنون چندین مورد را در شهرک شاهدش بودیم.
عضو شورای معتمدان طرق به برخی دیگر از شهروندان اشاره میکند که فاضلاب خود را به بیرون از منزل خود راهی می‌کنند و اظهار می‌دارد: البته این تنها مشکل فاضلاب نیست. متأسفانه برخی از شهروندان در این محله بخشی از فاضلاب خود را راهی خارج از منازل می‌کنند که این کار مشکلات زیست محیطی بسیاری در این شهرک ایجاد میکند و بوی نامطبوعی در هوا پخش میکند و کودکان متأسفانه در آن آب‌ها به بازی مشغول هستند.
حسینی راهکاری را نیز مطرح میکند و اظهار می‌دارد: اگر درصد آب‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، محاسبه کنیم خواهیم دید تقریبا حدود 95درصد آب‌های مصرف شده منازل به فاضلاب تبدیل می‌شوند که میشود با تصفیه این آب‌ها صدها هکتار زمین کشاورزی طرق را آبیاری کرد. اگر این کار انجام شود مزیت‌های فراوانی خواهد داشت.
اعتراض شهروندان بهارستان
محله بهارستان جزو محلاتی است که در آن ساختمان‌ها در چند طبقه با مساحت بسیار کوچک ساخته شدند و در نتیجه فضایی اندک برای اختصاص دادن به چاه در منازل وجود دارد. به همین علت برخی از شهروندان چاره‌‌ای به جز راهی کردن فاضلاب به بیرون از منزل خود ندارند که همین امر بوی نامطبوعی در این محله ایجاد کرده و موجب نارضایتی و اعتراض شهروندان شده است.
حجت‌الاسلام محمد خانی، امام جماعت مسجد قمربنی‌هاشم در محله بهارستان از مشکلات ناشی از متصل نشدن این محله به اگو این‌گونه یاد میکند: با وجود اینکه چند سال از پرداخت هزینه اگو از سوی شهروندان می‌گذرد اما همچنان بسیاری از منازل این محله به اگو متصل نشده است. بیشتر منازل در حدود 50متری و آپارتمانی هستند و حتی فضایی برای حفر چاه ندارند و مجبور هستند بخشی از فاضلاب خودشان را در چاه‌هایی که از قبل وجود داشته است، بریزند و بخش عمده آن را مانند فاضلاب حمام راهی خیابان کنند و بوی نامطبوعی که در محله به مشام می‌رسد به همین دلیل است.
امام جماعت محله بهارستان خبر از گلایه‌های شهروندان این محله می‌دهد و می‌افزاید: بارها پس از نماز جماعت نمازگزاران در مسجد باقی ماندند و خواستار این شدند که تجمع یا استشهادی پر کنیم تا کار اگوی این محله که گویا فراموش شده نیز انجام شود.در برخی نقاط در محله سیدی همچون خیابان خلج، صبا، سپاه و حاشیه خیابان مزدوری نیز شبکه کشیده شده است اما همچنان کار انشعابات انجام نشده است. شهروندانی که در حاشیه کال‌ها سکونت دارند برای رهایی خود از فاضلاب اتصالاتی را به کال‌ها کشیدند و همچنان مانند ده‌ها سال پیش فاضلاب خود را به این کال‌ها می‌ریزند. آن دسته از شهروندانی هم که در ساختمان‌های چند طبقه با مساحت کم سکونت دارند مجبور هستند در بازه‌های زمانی اندک به تخلیه چاه خود اقدام کنند یا مانند برخی دیگر فاضلاب را به جوی‌های بیرون از منزل خود راهی کنند.عباسی از شهروندان محله سیدی می‌گوید: خیلی‌ها فاضلاب خودشان را همچنان در خیابان می‌ریزند که این امر باعث بیماری‌های زیادی به‌ویژه جمع شدن پشه سالک میشود. ساکنان این محله سال‌ها پیش هزینه اگو را پرداخت کردند پس چرا همچنان مجبور هستند پولی برای تخلیه چاه‌های خود بپردازند؟
به اتمام نرسیدن اگو مانع انجام پروژه عمرانی
انجام نشدن اگو در شهرک عسگریه افزون بر مشکلات زیست محیطی باعث لغو شدن پروژه‌های عمرانی نیز شده است. در پروژه طرح محله ما کارشناسان چندین هفته بین شهروندان این شهرک حضور داشتند و نظر آن‌ها را درباره انجام یک پروژه عمرانی جویا شدند که در این فرایند بیشتر شهروندان خواستار بهسازی پیاده‌روها شدند.فاطمی، مسئول طرح «محله ما» در این محله می‌گوید: با پیگیری‌هایی که انجام دادیم به ما گفته شد که امکان انجام پیاده‌روسازی وجود ندارد چرا که برخی از شهروندان هزینه انشعاب اگو را پرداخت نکردند و ما به ناچار مجبور شدیم به سراغ اولویت دوم این شهرک برویم.فاطمی، در واکنش شهروندان شهرک عسگریه از تحقق نیافتن اولین خواسته آن‌ها می‌گوید: با توجه به اینکه شهروندان این شهرک از بافت شهری فاصله دارند این عقیده را دارند که سازمان‌هایی نظیر شهرداری به آن‌ها توجه نمی‌کنند. شهروندان در ابتدا بسیار ناراحت شدند و اعتراض کردند اما ما در ادامه این نشست توضیحاتی به شهروندان دادیم و به آن‌ها گفتیم که این موضوع ربطی به شهرداری ندارد و این نهاد با اجرای طرح «محله ما» قصد آبادانی این محله را دارد. فاطمی می‌افزاید: در دیگر محلات منطقه اگو یا به اتمام رسیده یا نظیر شهرک ابوذر در حال انجام است. البته برخی از شهروندان شهرک ابوذر به دلیل فضای سبز زیادی که در آن وجود دارد، نگرانی‌هایی برای این پروژه مطرح می‌کنند.زهرا صادقی، از شهروندان شهرک ابوذر هم می‌گوید: بخشی از آبیاری فضای سبز این شهرک با انشعاباتی که شهروندان به فضای سبز اطراف منازلشان کشیدند از طریق فاضلاب خانگی انجام میشود و حالا با اتصال منازل به اگو معلوم نیست سرنوشت بخش عمده‌‌ای از فضای سبز شهرک که از سوی پیمانکار آبیاری نمی‌شود چه خواهد شد.
پایان اگو در سال جاری
با بابک امیر سرداری، مدیر امور فاضلاب شهری مشهد، درباره موارد مطرح شده به وسیله شهروندان و محلاتی که اگوی آن‌ها همچنان متصل نشده است به گفت‌وگو می‌پردازیم. سرداری در ابتدا درباره محلاتی که همچنان در منطقه به اگو متصل نشدند، می‌گوید: در محدوده خیابان‌های صبا، ثامن و بهارستان، شبکه کشیده شده یا در مراحل انتهایی است و در بیشتر قسمت‌ها تنها انشعابات منازل باقی مانده است. کار کشیدن شبکه در شهرک ابوذر نیز در حال انجام است و تا پایان سال تمامی منازل شهروندان به اگو متصل خواهند شد.
سرداری با اشاره به وضعیت فاضلاب شهری در شهرک عسگریه و در پاسخ به این ادعا که اتصال اگوی این محله به دلیل پرداخت قبوض برخی از ساکنان انجام نشده است، بیان می‌دارد: اینکه در شهرک عسگریه برخی از شهروندان می‌گویند در محله آن‌ها اگو را نصب نکردیم به این دلیل که برخی افراد نسبت به پرداخت قبوض خود اقدام نکردند، درست نیست. مسئولان محترم شهرداری منطقه با ما مکاتباتی داشتند و خبر از اجرای پروژه محله ما در این شهرک دادند و خواستار اجرای سریع‌‌تر اگو در شهرک عسگریه شدند. به همین‌دلیل ما پیمانکاری را از یک محله دیگر راهی شهرک عسگریه کردیم تا کار در این محله سرعت بگیرد و کار عمرانی انجام شود. در شهرک عسگریه کار ایجاد شبکه تقریبا در مراحل آخر است و تنها 1000متر از آن باقی مانده است که در نهایت طی 2ماه آینده به اتمام خواهد رسید و پس از آن همکاران من به سرعت کار نصب انشعابات را انجام خواهند داد.
طرق در حسرت اگو خواهد ماند!
مدیر امور فاضلاب شهری مشهد در پاسخ به سرانجام اگو در شهرک طرق، محله ایوان، رباط طرق و همچنین شهرک صنفی،صنعتی طرق اظهار میکند: اکنون کار اتصال رباط طرق به شبکه فاضلاب در حال انجام است و از نیمه دوم سال همکاران من انشعابات آن را متصل خواهند کرد اما در شهرک طرق، محله ایوان و شهرک صنعتی به علت اینکه خارج از محدوده آب و فاضلاب شهر مشهد است و اینکه آب این مناطق از سوی آب طرق تأمین میشود ما نمی‌توانیم کاری کنیم.
آب طرق تحویل ما نیست و شهروندان طرق مشترکان ما محسوب نمی‌شوند پس نمی‌توانیم کار اگو را در آنجا انجام دهیم و به شهروندان خدمت‌رسانی کنیم. البته تلاش‌هایی برای رفع این مشکل انجام شده و حتی در شورای تأمین و فرمانداری هم مطرح شده اما همچنان نتیجه‌ای در بر نداشته است. سرداری با اشاره به مشکلات بهداشتی نشئت گرفته از فاضلاب در طرق ادامه می‌دهد: موضوع آب و فاضلاب طرق دارای سابقه طولانی است. در شهرک طرق مشکل اصلی تأمین آب پایدار و سالم است که این امر بر فاضلاب نیز اولویت دارد.وی امکان همکاری را بعید دانست و افزود: تنها راه‌حل این مشکل دستور از مراجع ذی‌صلاح مانند استانداری و فرمانداری است تا این مشکل خاتمه یابد و ما بتوانیم به طرق نیز مانند نقاط شهر خدمت‌رسانی کنیم.
سرداری در ادامه با اشاره به معدود محلات باقی مانده که کار شبکه اگو در آن‌ها انجام نشده است، اظهار می‌دارد: با توجه به پیشرفت‌هایی که داشتیم می‌توانم این را به جرئت بگویم به جز در محدوده شهرک طرق امسال کار شبکه در منطقه7 پایان خواهد گرفت و انشعاب هم در نهایت تا سال آینده به اتمام خواهد رسید از این رو همین جا به شهروندانی که کار شبکه اگو در محله سکونتشان انجام نشده است، می‌گویم به جز در محدوده شهرک طرق اگر کار شبکه در محله آن‌ها انجام نشده است به ما مراجعه کنند و اطلاع دهند.
محلات بالای شهر و پایین شهر
برخی از شهروندان به‌ویژه در محلات پیرامونی معتقد هستند به دلیل دور بودن از مرکز شهر محله آن‌ها جزو آخرین محلات شهر است که کار اتصال اگو آن آغاز شده است. آن‌ها برای اثبات حرف خویش به محلات دیگر شهر اشاره می‌کنند که سال‌ها به اگو متصل شدند. مدیر امور فاضلاب شهری مشهد با رد این ادعا بیان میکند: این گونه نیست که برای اجرای شبکه فاضلاب ما به پایین شهر و بالای شهر توجه داشته باشیم یعنی ضوابط فنی اجازه این کار را نمی‌دهد. آنچه که مشخص میکند که کار ابتدا در کجا انجام شود دلایل متعددی دارد از جمله شیب و موقعیت خطوط انتقالی که فاضلاب را به 5تصفیه خانه شهر منتقل میکند. از دیگر دلایل آغاز این طرح از غرب مشهد این است که خطوط چاه‌های آب مشهد بیشتر در ناحیه غرب مشهد واقع شده و یکی از کارهای ما جلوگیری از آلوده شدن چاه‌ها و آب‌های زیرزمینی است. آغاز اجرای این طرح از غرب مشهد به هدف جلوگیری و کاستن از آلودگی آب‌های زیرزمینی بود و افزون بر این موارد تصفیه خانه‌های سمت غرب شهر زودتر به بهره برداری رسیدند.
وی در پاسخ به علت طولانی شدن فرایند اگو در منطقه7 هم تصریح می‌دارد: تصفیه خانه خین عرب حدود 2سال پیش افتتاح شد و به همین علت کار انشعابات محدوده آن دیرتر انجام شد. افزون بر این در ابتدا تعداد محلاتی که قرار بود به اگو متصل شوند به این گستردگی نبود. طی انجام این پروژه ما محلات بسیاری را به پروژه فاضلاب شهری افزودیم و اجرای اگو را در حاشیه شهر در دستور کار خود قرار دادیم.
وی ادامه می‌دهد: از دلایل دیگر طولانی شدن مدت زمان اتمام این پروژه آماده نبودن طرح فاضلاب مشهد برای برخی از محلات است. هر گاه طرح فاضلاب برای این دسته از محلات آماده و زیرساخت‌های لازم فراهم میشد کار آن را انجام می‌دادیم که شهرک ابوذر، بهارستان و ایوان طرق جزو همین دسته هستند.
متخصصان تبلیغاتی
در فضای مجازی و برخی از روزنامه‌ها آگهی‌هایی تحت عنوان متخصص اتصال به شبکه فاضلاب شهری به وفور دیده میشود، سرداری فعالیت آب و فاضلاب و پیمانکاران را تا بیرون از منزل بیان میکند و بیان می‌دارد: جمع‌آوری فاضلاب به 2 صورت از سوی اگو انجام میشود، یک‌سری از مناطق فاضلاب مستقیم به تصفیه‌خانه می‌روند و یک‌سری دیگر به صورت انشعاب هستند. انشعابات به صورت عمودی از منازل مشترکان تا خطوط ما ادامه پیدا می‌کنند. برای این مشترکان قطعه‌ا‌ی به نام سیفون در داخل یا بیرون منزل قرار می‌گیرد و در واقع کار ما تا قبل از اتصال این سیفون است چون ادامه لوله‌کشی در داخل ملک شهروندان قرار دارد و ما نمی‌توانیم دخالتی در آن داشته باشیم.
در این بین برخی که کمی کار لوله‌کشی بلد هستند در فضای مجازی و روزنامه‌ها برای خود به تبلیغ مبادرت کرده و ادعا می‌کنند می‌توانند اتصال منازل مسکونی را انجام دهند اما ما از شهروندان می‌خواهیم که به آن دسته از افرادی مراجعه کنند که معتبر و قابل اعتماد هستند چرا که آن بخش از کار که در ملک شخصی فرد انجام میشود نیز باید اصولی انجام شود و هرکسی که فعالیت لوله‌کشی میکند و در روزنامه و اینترنت تبلیغ میکند صلاحیت انجام این کار خطیر را ندارد.
قبوضی که کاش زود پرداخت میشد
محاسبه هزینه اگو جزو اصلی‌ترین سؤالات آن دسته از شهروندانی است که تاکنون به پرداخت آن اقدام نکردند. مدیر امور فاضلاب شهری مشهد از چگونگی محاسبه صورت حساب اگو می‌گوید: تعرفه‌ا‌‌ی که برای اتصال به شبکه فاضلاب از شهروندان دریافت میشود مبلغی است که هر ساله وزارت نیرو آن را به ما اعلام میکند. در این تعرفه تنها هزینه انشعاب فاضلاب و لوازم مورد استفاده شده محاسبه میشود و این مبلغ در طول سال ثابت است. شهروندانی که تاکنون به پرداخت هزینه اتصال به فاضلاب شهری موفق نشدند مبلغی که باید آن را پرداخت کنند همان مبلغی است که از سوی وزارت نیرو محاسبه میشود و به ما اعلام میشود اما شهروندانی که در سال‌های گذشته پرداخت کردند و حتی اگو هنوز در محله آن‌ها انجام نشده نیازی به پرداخت وجهی ندارند.
وضعیت فاضلاب مشهد خوب است
سرداری در پایان این گفت‌وگو شرایط فاضلاب در مشهد را مناسب بیان میکند و می‌افزاید: اکنون 3400کیلومتر شبکه فاضلاب در مشهد داریم و از لحاظ شبکه فاضلاب در بین شهرهای بزرگ کشور جزو شهرهای خوب محسوب می‌شویم. باتوجه به اینکه حدود 80درصد شبکه فاضلاب مشهد کشیده شده است ما مدعی هستیم کار اگو در مرکز شهر خاتمه یافته و کاری که ما اکنون انجام می‌دهیم در حاشیه، شمال و شمال شرقی شهر است که در این مناطق به صورت مداوم به محدوده شهر مشهد افزوده میشود. البته این را باید اذعان کنم که متأسفانه ما به لحاظ احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب عقب هستیم.