یکی از مفاهیمی که سریال «دارک» Dark و البته بسیاری از تولیدات دیگر سینمایی از آن برای پیشبرد داستان علمی‌تخیلی خود استفاده کردند، جهان‌موازی است. بیایید کمی درباره این مفهوم حرف بزنیم.
شهرآرانیوز - ماجرای جهانهای موازی از سال ۱۹۵۴ و با ایده‌ای از «هیو اوِرِت» (Hugh Everett) آغاز شد. او که دانشجوی دکتری دانشگاه پرینستون آمریکا بود، اعتقاد داشت: «هر تصمیم و فعالیت ما در جهانهای موازی نتایج و پیامد‌هایی متفاوت از آنچه ما می‌دانیم دارد. موجوداتی که در این دنیا منقرض شده‌اند، تکامل یافته‌اند و اکنون در دنیای دیگری زندگی می‌کنند. از طرفی در جهانهای دیگر، احتمال می‌رود که ما انسان‌ها هم منقرض شده باشیم. طبق این نظریه با هر تصمیمی که ما می‌گیریم، یک جهان موازی ایجاد میشود.» بحث درباره جهانهای موازی به‌شدت جذاب و هیجانآور است، ولی واقعیت این است که این نظریات هنوز به تأیید نرسیده است و زمان زیادی برای بررسی ریاضیاتی آن لازم است. اورت ۲۷ ساله درواقع میخواست با پیشنهاد چنین فرضیهای یکی از مشکلات فیزیک کوآنتوم را حل کند.
کوآنتوم بخش نسبتا نوینی در علم فیزیک به حساب میآید که رفتار ذرات را در مقیاسهای بسیار کوچکتر از اتم بررسی میکند. این نظریه توضیح میدهد که ذراتی که در دل اتم هستند مثل اکترونها یک حالت معین ندارند و مثلا نمیشود دقیق گفت سرعت و مکان و جهتگیریشان در یک لحظه خاص چیست، درحالی‌که شما برای یک جسم در دنیای واقعی به‌راحتی میتوانید سرعت حرکت یا مکان دقیق آن را مشخص کنید و در یک زمان به‌خصوص اطلاعات مشخصی درباره آن جسم به دست بیاورید، ولی این در دنیای کوآنتومی ممکن نیست. سؤال اصلی اینجا بود که چطور جهان وسیع و آشنای اطرافمان از اجزای میکروسکوپی با این ویژگی عجیب‌وغریب ساخته شده است؟
انگار وقتی از جهانهای موازی حرف میزنیم، داریم به خاصیت کوآنتومی ذرات بسیار کوچک عالم اشاره میکنیم که به‌طوری غیرمستقیم دارند روی تمام تصمیمات و انتخابهای زندگی ما اثر میگذارند. یعنی در اثر این خاصیت ممکن است دنیا‌های دیگری وجود داشته باشد که ما در آن‌ها رشته متفاوتی را در دانشگاه بخوانیم، تصمیمات شغلی متفاوتی بگیریم و درنهایت با شخصی دیگر ازدواج کنیم. دنیا‌های دیگری که به موازات جهانی که در آن زندگی میکنیم میتوانستند امکان‌پذیر باشند.
اساس ایده جهانهای موازی در ذهن اورت این بود که به‌جای آنکه یک جهان واحد وجود داشته باشد و همه‌چیز در آن در یکی از حالت‌های ممکن قرار گرفته باشد، میشود تعداد زیادی جهان را در نظر گرفت که در مجموعه کل آن‌ها، انواع حالت‌های ممکن از دید مکانیک کوآنتومی در آن وجود دارد. این فرضیه به‌مرور در بین دانشمندان اعتبار به دست آورد، ولی همچنان منتقدان زیادی دارد. ما با دانش فعلی و فناوری که اکنون در اختیار داریم، نمیتوانیم وجود جهانهای موازی را نفی کنیم و همینطور نمیتوانیم ثابت کنیم که وجود دارد! از طرفی رصد‌ها و مشاهدات نشان میدهد که سن عالم ۸/۱۳ میلیارد سال است. یعنی فقط می‌توانیم نوری را که توانسته است در این مدت به ما برسد، دریافت کنیم. پس اگر جهانی موازی دورتر از این فاصله نسبت به ما قرار داشته باشد، راهی نداریم تا از آن مطلع شویم، چه برسد بخواهیم به دنبال جهانهایی بگردیم که ممکن است در بُعد‌هایی خارج از درک ما احتمال وقوع داشته باشند.
بعضی از نظریهپردازان در علم کیهانشناسی جهانهای موازی را شبیه حبابهایی تصور می‌کنند که در هرکدام دنیای متفاوت از احتمالات جهان ما وجود دارد و بعضی هم آن را به برشهایی از نان تُست که در کیسه‌ای کنار هم قرار دارند، تشبیه می‌کنند. آن‌ها معتقدند جهانهای موازی بیشتر مواقع از هم جدا و برای یکدیگر دسترس‌ناپذیر هستند. گرچه سفر در زمان تاکنون عملی نشده است، برخی دانشمندان معتقدند ممکن است چنین سفری دست‌کم به لحاظ نظری امکان‌پذیر باشد. در این صورت شاید این خطر وجود داشته باشد که ما ناخواسته کاری انجام دهیم که یکی از رویداد‌های گذشته را تغییر دهد و این تغییر، خودش آغازگر سلسله رویداد‌هایی شود که ترتیب تاریخی امور را عوض کند، اما اگر چندجهانی وجود داشته باشد، فقط یک طریقه ترتیب رخ دادن امور وجود نخواهد داشت که کسی بتواند آن را برهم بزند. بلکه اگر کسی به گذشته سفر کند و امور را تغییر دهد، مجموعه جدیدی از جهانهای موازی ایجاد خواهد کرد. یکی دیگر از جنبههای ناخوشایند تفسیر جهانهای موازی درک ما از زمان به‌عنوان یک مفهوم خطی را به زیر سؤال میبرد. تصور کنید که یک خط زمانی، یا تایم لاین، تاریخ جنگ ویتنام را به تصویر می‌کشد، اما به‌جای آنکه با یک خط مستقیم روبه‌رو باشیم که در آن اتفاقات مهم به سمت جلو پیش میروند، با تایم‌لاینی روبه‌رو هستیم که بر اساس تفسیر جهانهای متعدد تهیه شده است و هر نتیجه احتمالی از یک عمل را به تصویر می‌کشد که هرکدام (به‌عنوان نتیجه‌ای از پیامد اولیه) باز هم شاخ‌وبرگ پیدا کرده است و هرکدام با احتمالات مختلف نمایش داده می‌شوند. مشابه این قضیه را در سریال «تاریک» می‌بینید که یک اتفاق کوچک می‌تواند چندین جهان موازی همراه خود ایجاد کند که در هریک نتایج مختلفی از آن تصمیم در حال وقوع است.
منابع:
www.science.howstuffworks.com
www.space.com
www.futurism.com
جام‌جم آنلاین