حدود دوماه از زمان انتشار فراخوان جایزه ادبی مشهد که به همت شهرداری این شهر برگزار می‌شود، می‌گذرد و به گفته دبیر بخش جایزه این رویداد، بیشترین آثار ارسالی تاکنون در بخش داستان بوده است. گفت‌وگوی ما را با سه‌تن از دبیران جایزه ادبی مشهد درباره تازه‌ترین جزئیات جشنواره خواهید خواند.
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - حسین لعل بذری می‌گوید: با رسیدن به روز‌های پایانی مهلت جشنواره، ترافیک دریافت آثار نیز بیشتر خواهد شد. اما تاکنون آثار داستانی شامل کتاب و تک اثر به دبیرخانه، تعداد بیشتری داشته‌اند.
آن‌طور که برگزارکنندگان این رویداد ملی می‌گویند، جایزه ادبی مشهد تنها به دنبال برگزاری یک جایزه و معرفی برگزیدگانش و اعطای هدیه نیست. بلکه به دنبال مهمانی ادبی بزرگ و یک اتفاق ادبی دنباله‌دار و درخور در مشهد است. شاید نقبی به اتفاق‌های ادبی در پیشینه تاریخی و فرهنگی این دیار که حالا نامی شده است روی سه بخش جایزه ادبی شهر ما. جایزه ادبی مشهد، در بخش شعر کلاسیک، «نشان ویژه ملک‌الشعرای بهار» شعر نو، «نشان ویژه اخوان ثالث»، داستان «نشان ویژه توس» و روایت‌نگاری با «نشان ویژه بیهقی»، نام گرفته است. هر سه بخش نیز دبیر ویژه خود را دارد.
گفت‌وگوی ما را با سه‌تن از دبیران جایزه ادبی مشهد درباره تازه‌ترین جزئیات جشنواره خواهید خواند.
قصه شهر مشهد
دبیر بخش جایزه این رخداد ادبی درباره تعداد آثار دریافت شده می‌گوید: تاکنون بین ۷۰ تا ۱۰۰ عنوان کتاب دریافت کرده‌ایم که تا پایان شهریور و هم‌زمان با پایان دریافت آثار در این بخش، ادامه خواهد داشت. در بخش تک اثر هم بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ اثر، از طریق سایت دریافت کردیم که طبیعتا ارسال‌ها در این بخش هم تا پایان مهر، ادامه دارد.
حسین لعل بذری، تمایز جایزه ادبی مشهد با دیگر جایزه‌های ادبی و جشنواره‌ها را در بخش‌های متنوع آن بیان می‌کند و می‌گوید: ما در ایران به تعداد معدودی جایزه ادبی داریم. جایزه ادبی مشهد هم از معدود جایزه‌هایی است که به سه حوزه شعر، داستان و روایت نگاری توجه کرده و هم شامل کتاب‌های منتشرشده و هم تک‌اثر‌های منتشرنشده است. البته شعار ما در فراخوان این رویداد این بود که فقط به دنبال انتخاب چند کتاب و نویسنده و جایزه‌دادن به آن‌ها نیستیم. بلکه می‌خواهیم در کنار این جایزه، اتفاق‌های ادبی دیگری را هم در مشهد رقم بزنیم که بدین منظور فعالیت‌هایی را در سایت و فضای مجازی جایزه ادبی مشهد، شروع کرده‌ایم.
او در این باره به تهیه آرشیو ارزشمندی از گفتگو با چهره‌های ادبی و روایت‌نگاری از مکان‌ها و اتفاقات تاریخی و ادبی مشهد اشاره می‌کند و می‌گوید: ما روی بخش روایت‌نگاری تاکید ویژه‌ای داریم و خارج از جایزه ادبی، از نویسندگان و شاعران خواستیم که روایت‌های خود را از مشهد بنویسند و برای ما ارسال کنند. این روایت قطعا با وجه ادبی خود، خاطره‌نگاری نخواهد بود. اسم این بخش را «قصه شهر» گذاشته‌ایم. بخشی را هم با عنوان «پاراگراف‌خوانی» داریم که ویژه نویسندگان و شاعرانی است که به هر دلیلی در جایزه ادبی شرکت نکرده‌اند و از آن‌ها خواستیم بخشی از شعر و داستان خود را بخوانند و برای ما ارسال کنند.
نویسنده کتاب «افتاده بودیم در گردنه حیران» درباره زمان برگزاری اختتامیه جایزه ادبی هم باتوجه به شرایط فعلی کشور در بحران کرونا می‌گوید: پیش‌بینی ما این بود که در ۱۸ آذر، هم‌زمان با سالروز تولد ملک‌الشعرای بهار، مراسم پایانی را برگزار کنیم، ولی در شرایط فعلی زمان اختتامیه را به تاخیر خواهیم انداخت. حتی اگر ماه‌های اول سال آینده باشد. چون ما به دنبال برگزاری مهمانی ادبی بزرگی در مشهد هستیم نه به دنبال خلاصه‌کردن این برنامه.
او می‌گوید: ما امیدواریم در سه روز اختتامیه، اتفاق ادبی بزرگی در مشهد بیفتد و تمام نگاه ادبی کشور به مشهد معطوف شود. این مهمانی فقط برای برگزیدگان این جایزه ادبی نخواهد بود. بلکه هم برگزیدگان، داوران و حتی افرادی که آثارشان به مرحله بعد راه نیافته دعوت می‌شوند و در ورک‌شاپ‌ها، کارگاه‌ها و مشهدگردی شرکت خواهند کرد. در این بین، در زمان اختتامیه فعلی، افرادی که به مرحله نهایی راه پیدا می‌کنند را معرفی می‌کنیم، اما برگزیدگان اصلی را در مراسم اختتامیه اصلی، معرفی خواهیم کرد.
لعل بذری درباره روند داوری آثار نیز می‌گوید: داوری در دو بخش و از سوی دو گروه داور انجام می‌شود. داوری اولیه برای انتخاب آثار مرحله نهایی از سوی نویسندگان و شاعران جوان کشورمان انجام خواهد شد. داورانی که نام و آثار آن‌ها در جوایز ادبی دیده شده و جایگاه خوبی دارند. داوری مرحله نهایی نیز ترکیبی از داوران پیش‌کسوت و جوان خواهد بود تا تجربه و خلاقیت را در کنار هم داشته باشیم. دبیر بخش جایزه این رویداد ادبی، در ادامه اشاره می‌کند احتمالا در مراسم پایانی از بین کتاب‌هایی که به طور خاص به مشهد پرداخته و قابلیت فنی نیز داشته باشند، جایزه ویژه‌ای پرداخت خواهد شد.
بهره‌بردن از تجربه زیستی در داستان‌ها
فرهاد بردبار نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس اصفهانی، دبیر بخش داستان جایزه ادبی مشهد است. رمان «رنگ کلاغ» او در سال ۸۲، برنده جایزه بهترین رمان بنیاد هوشنگ گلشیری شد و داستان بلندش با عنوان «شوماخر همیشه اینجاست» در سال ۱۳۹۵، منتشر شد. نویسندهای نه چندان پرکار، اما با ظرافت و وسواس در امر نوشتن با داستان‌هایی به شدت قصه‌گو. او می‌گوید علاقه زیادی به رمان‌های قصه‌گو دارد، چون ماجرا دارند. چیزی که شاید از سینما و رمان‌های این‌گونه آموخته است و به آن علاقه‌مند شده است. نظرش این است که زبان، توصیف وتخیل و .. همه باید در خدمت قصه باشند.
بردبار که پیش از این عهده‌دار داوری در جشنواره‌های مختلف بوده از تجربه خود درباره آثاری می‌گوید که به جایزه‌های ادبی یا جشنواره‌ها می‌رسند. او می‌گوید: جشنواره‌ها اغلب برای نویسندگان آماتور برگزار می‌شود، البته منهای بخش کتاب‌های چاپ شده که قسمت حرفه‌ای است. آثار ارسالی در زمینه تک داستان معمولا متعلق به نویسندگان آماتور است که سن و سال کمتری در مقایسه با نویسندگان حرفه‌ای دارند. همان چیزی که موجب می‌شود تجربه زیستی آن‌ها کمتر باشد و طبیعتا هر چه زمان می‌گذرد تجربه بیشتری به دست می‌آورند و داستان‌هایشان به مرور با بهره‌گرفتن از همان تجربه زیستی بهتر می‌شود. بدین ترتیب ممکن است دو تا سه هزار داستان کوتاه به جایزه ادبی برسد، اما زیر ۱۰۰ داستان پیدا کنیم که قواعد داستانی را رعایت کرده باشند. او می‌افزاید: به نظر من دو چیز است که داستان‌ها را می‌سازد و به نویسنده کمک می‌کند تا داستان خودش را بنویسد. یکی همان تجربه زیستی که هرچه گسترده‌تر باشد به او بیشتر کمک می‌کند. دوم بهره‌گیری از تخیل است که هر نویسندهای آن را باید با واقعیت آمیخته کند و جهان داستانی خودش را بسازد.
شعر‌هایی که مخاطب خاص و عام می‌پسندد
جواد گنجعلی، شاعر، ترانه‌سرا و منتقد خراسانی دبیر بخش شعر جایزه ادبی مشهد است.
کتاب شعر او با عنوان «بی‌تفاوتی در نور زرد» در قالب آزاد، به تازگی منتشر شده است. کتاب شعر «دری بر پاشنه‌ی اندوه» او نیز در سال ۱۳۸۸، برنده جایزه «قلم زرین» شده است. از نظر او شعر، سیالیت ذهن است که وظیفه دارد آدم‌ها را به هم نزدیک کند و هیچ درد دیگری را درمان نخواهد کرد.
گنجعلی می‌گوید: جایزه ادبی مشهد، در بخش شعر کلاسیک و نو با دو عنوان نشان ملک‌الشعرای بهار و اخوان ثالث، غنا گرفته است. داوری این بخش‌ها را نیز شاعرانی که در این حوزه‌ها تخصص دارند، انجام می‌دهند. دو بخش روایت و داستان هم به همین صورت است و این میزان توجه به انواع ادبی، ویژگی مهم جایزه ادبی مشهد است که دامنه مخاطبان و جامعه آماری شرکت‌کنندگان را نیز افزایش داده است. درواقع فرصتی است برای دیده‌شدن افراد علاقه‌مند در حوزه‌های مختلف.
به گفته این شاعر خراسانی، برگزاری این رویداد ادبی در مشهد اتفاق مهمی است. حتی مهم‌تر از تعداد آثار ارسالی که اگر کم هم باشد به دلیل تازگی این رویداد ادبی است. گنجعلی، کیفیت شعر‌های ارسالی را هم مهم‌تر از تعداد آن می‌داند و می‌گوید: امیدوارم کیفیت شعر‌های ارسالی آن‌قدر خوب باشد که در مرحله اول داوری، آثار به راحتی حذف نشوند.
او معیار شعر خوب و باکیفیت را مقایسه با شعر شاعران مطرح گذشته و معاصر می‌داند و می‌گوید: ناگزیریم معیار شعر خوب را براساس شعر شاعران مطرح در نظر بگیریم. شعر‌هایی که در گذر زمان از فیلتر سلایق عموم و خواص گذشته و ماندگار شده‌اند. درواقع خواص پسندیده و عوام هم با آن‌ها ارتباط گرفته اند. همان شعر‌هایی که حتی امروز و با گسترش فضای مجازی، مردم برای بیان حرف‌ها و اعتراض‌های خود از آن‌ها بهره می‌گیرند و منتشرش می‌کنند. حتی همان آدم‌های که خیلی مخاطب جدی شعر نیستند، حسن‌سلیقه به خرج می‌دهند و شعر‌های خوب و ماندگار از شاعران بزرگ این سرزمین را انتخاب و در صفحه‌های شخصی خود منتشر می‌کنند.
دبیر بخش روایت‌نگاری جایزه ادبی مشهد نیز، احسان عبدی‌پور نویسنده، روزنامه‌نگار و فیلم‌ساز مطرح کشورمان است که خیلی‌ها او را با داستان‌ها و روایت‌های جذابش از جنوب کشور و زادگاهش می‌شناسند. نکته مهم در آثار احسان عبدی‌پور روایت نگاری‌های بومی و محلی است که خیلی خوب توانسته است مخاطبان را با فرهنگ محدوده‌ای خاص ارتباط دهد. با توجه به تازگی روایت‌نویسی در ادبیات کشور، از او تعریفی کامل از جستار روایی خواستیم که این تعریف را به حضورش در مشهد و نشست ویژه جایزه ادبی که به‌زودی برگزار خواهد شد، محول کرد.