جنگ به سال هفتم رسیده بود و بصره نفت‌خیز، هدف اصلی نیرو‌های ایرانی در جبهه‌های جنوب بود. تصور سیاست‌مداران ایرانی، این بود که با سقوط بصره، دستشان برای مذاکره در پایان جنگ پر باشد.
حسین بیات | شهرآرانیوز - جنگ به سال هفتم رسیده بود و بصره نفت‌خیز، هدف اصلی نیرو‌های ایرانی در جبهه‌های جنوب بود. تصور سیاست‌مداران ایرانی، این بود که با سقوط بصره، دستشان برای مذاکره در پایان جنگ پر باشد. ازاینرو برای بسیاری از سیاست‌مداران و نظامیان ایرانی، جنگ برای تصرف این شهر، نبرد آخر به‌شمار می‌رفت. آخرین تلاش عملیات کربلای۴ بود که با لو‌رفتن، با موفقیت همراه نبود. فرماندهان عراقی با آمار ده‌برابری که از تلفات ایرانی‌ها به صدام داده بودند، می‌گفتند «می‌توانیم همه نفس راحتی بکشیم.» ازاینرو فرماندهانی که مدت‌ها در جبهه بودند به مرخصی رفتند و آماده‌باش لغو شد.
نیرو‌های عراقی سرمست پیروزی به‌دست‌آمده، حداقل ۶ ماه زمان برای عملیات بعدی ایران متصور بودند. آن‌ها گمان نمی‌کردند ایران بعد این شکست و به فاصله ۱۵روز عملیات دیگری را در همین جبهه ترتیب دهد، اما «اصرار درست» * محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران، دیگر فرماندهان را راضی کرد تا بلافاصله یکی از پیچیده‌ترین و موفق‌ترین عملیات جنگ در شرق بصره رقم بخورد. ۲۰۰گردان نیروی ایرانی در این عملیات حضور داشتند که گردان‌های لشکر۵ نصر نیز جزو آن‌ها بودند و تحت مدیریت قرارگاه نجف با دیگر یگان‌های خراسانی پیش می‌رفتند. عراق که غافلگیر شده بود و بصره را در خطر می‌دید، تمام قوای دفاعی خود، از‌جمله توان رزمی ۱۸۰ تیپ را مقابل رزمندگان ایرانی قرار داد.
با تعداد نیرویی که عراق به زمین محدود شلمچه آورده بود، عملیات کربلای۵ را باید سنگین‌ترین عملیات رزمندگان ایرانی در‌میان ۹۰عملیات دفاع مقدس برشمرد. علاوه‌بر‌این عراق، زمین شرق بصره را مسلح به انواع موانع و استحکامات کرده بود و با رها‌کردن آب در منطقه، انجام هرگونه عملیاتی را غیر‌ممکن ساخته و فضای امنی به وجود آورده بود تا بتواند حرکت هر نیروی مهاجم را قبل از دستیابی به خط اول خود، سرکوب کند. اولین خط دفاعی دشمن، دژی بود که در یک سمت آن، سنگر‌های بتنی برای استراحت نیرو و در سمت مقابل، سنگر‌های دیده‌بانی و تیربار با مهمات آماده و سنگر‌های تانک احداث شده بود. این دژ، دشمن را از موقعیت ممتازی برای اشراف و تسلط کامل بر منطقه برخوردار می‌کرد. پشت خط اول چند موضع هلالی‌شکل احداث شده بود، که قطر هر‌یک به ۳۰۰ تا ۴۰۰متر و ارتفاع آن به ۵ تا ۶متر می‌رسید.
پشت مواقع هلالی، برای تردد و استقرار تانک، جاده ساخته شده بود و به این وسیله، تانک می‌توانست با استقرار روی مواضع مشخص‌شده، کل منطقه درگیری را زیر‌پوشش گلوله مستقیم و تیربار قرار دهد. دومین خط دشمن به فاصله ۱۰۰ متر از خط اول و به موازات آن احداث شده و سیل‌بندی بود به عرض۲۰۵ و ارتفاع ۴متر که دارای موضع پیاده، کانال مواصلاتی و مواضع تانک بود. این سیل‌بند از جنوب جاده شروع می‌شد و به‌سمت اروند ادامه داشت. سومین خط دشمن، خاکریزی بود به موازات خط دوم و دارای مواضع پیاده و تانک که جلو آن، کانال متروکه‌ای به عرض ۴ و عمق ۲ متر احداث شده بود.
چهارمین رده دشمن پشت نهر دوعیجی قرار داشت و شامل نهر، دژ و چندین موضع هلالی پی‌د‌رپی بود، که بر توانایی دشمن برای مقابله و دفاع می‌افزود. پنجمین رده دشمن پشت نهر جاسم قرار داشت. ضمن آنکه در حد‌فاصل خط چهارم و پنجم، قرارگاه دشمن، به‌ویژه قرارگاه تاکتیکی سپاه سوم (مقر فرماندهی لشکر ۱۱)، دارای مواضع مستحکمی بود و پدافند مستقل داشت. پس از خط جاسم تا کانال زوجی، مرکز توپخانه، لجستیک و عقبه لشکر۱۱ قرار گرفته بود و رده ششم و هفتم دشمن شامل کانال زوجی و مثلثی‌های غرب کانال زوجی بود. در منطقه شلمچه، دشمن، زمین را به شکل پنج‌ضلعی درآورده بود که استحکام بسیار پیچیده‌ای داشت.
روز‌های خونین
مقدار گاز‌های ناشی از پرتاب گلوله‌ها در فضای جبهه به حدی زیاد بود که تنفس را برای رزمندگان مشکل می‌کرد. در این عملیات، ۳۰هزار نفر به شهادت رسیدند یا مجروح شدند. سپاه در عملیات کربلای۵ آسیب جدی دید و تعدادی از فرماندهان و نخبگان مانند حاج‌حسین خرازی، حاج‌اسماعیل دقایقی، حجت‌الاسلام میثمی و ده‌ها شهید دیگر به شهادت رسیدند. حمدانی، از فرماندهان عراقی، می‌گوید: بیش‌از ۵ هزار توپ و تانک در این منطقه روی هم آتش ریختند. شما نمی‌توانستید ۱۰متر جا پیدا کنید که بمباران نشده باشد. این وضعیت را فقط در فیلم‌ها دیده بودم.
نصرت نهایی
در پایان نبرد کربلای۵، ایران موضع برتر را داشت و توانست خط دفاعی شلمچه را بشکند. در این عملیات ایرانی‌ها ضمن منهدم‌ساختن بیش‌از ۸۰فروند هواپیما، ۷۰۰ دستگاه تانک و نفربر، ۲۵۰ قبضه توپ صحرایی و ضد‌هوایی دشمن، ۸۱تیپ و گردان مستقل عراق در ۱۰کیلومتری بصره مستقر شدند تا تلخی دادن ۴۰هزار کشته و زخمی عراقی‌ها را برای آن‌ها و هم‌پیمانانشان بیشتر کنند. آمریکا برای جلوگیری از شکست عراق و سقوط بصره، ناو هواپیمابر جان‌اف کندی را به خلیج فارس فرستاد.
روزنامه‌های دی ولت، اشپیگل و زوددویچه سایتونگ نوشتند: آمریکا با ۶ گردان و ۶۰۰ هواپیمای جنگی آماده است در‌صورت سقوط بصره با ایران بجنگد. فروریختن دژ شلمچه، در خطر قرار‌گرفتن بصره، شرایط سیاسی و نظامی و تاثیرات مهم کربلای۵ بر جنگ، آن را از مهم‌ترین عملیات‌های جنگ کرده است. بعد از این عملیات بود که تلاش‌های بین‌المللی برای پایان‌دادن به جنگ افزایش یافت و به تصویب قطعنامه۵۹۸، که در آن برای اولین‌بار تا‌حدودی نظریات جمهوری اسلامی‌ایران لحاظ شده بود، در شورای امنیت سازمان ملل انجامید.
*تعبیری که سردار قاسم سلیمانی برای اصرار سردار محسن رضایی برای انجام این عملیات به‌کار برده است.