سید محمدرضا هاشمی | شهرآرانیوز - احتمالا شما هم تاکنون اصطلاح «ایران فرهنگی» را شنیده‌اید، اصطلاحی که مرزهای سیاسی در آن معنا ندارد و پر از مهربانی و زیبایی است.
ایران فرهنگی ریشه در دل تاریخ دارد و زبان فارسی مهم‌ترین دلیل برای بقای این جغرافیاست. در گستره کشورهای فارسی‌زبان، آداب و رسوم و آیین‌های مشترکی وجود دارد که ضامن اتحاد و مانایی آن‌هاست که مهم‌ترینش نوروز است و زیباترینش یلدا.
شب یلدا همان‌طور که در آخرین روز پاییز در ایران گرامی داشته می‌شود در افغانستان و تاجیکستان هم مورد توجه مردم فارسی‌زبان آن کشورهاست. مردم افغانستان از سال‌های دور این شب را با آداب و رسوم خاصی گرامی می‌دارند. آن‌ها معتقدند که در شب یلدا عمر سیاهی به پایان می‌رسد و روزهای دراز همراه با نور و روشنی با چیرگی برظلمت و تاریکی از راه می‌رسند.
حافظ‌خوانی، شاهنامه‌خوانی، قصه‌گویی، دیدار با بزرگان، بردن هدیه دامادها برای نوعروسشان به عنوان «یلدایی» و شب‌نشینی از جمله مراسم فارسی‌زبانان افغانستانی در این شب است. افغان‌ها این شب را با خوردن میوه‌های تازه مانند هندوانه، انار و آجیل جشن می‌گیرند. نقل است که اگر کسی در شب یلدا هندوانه مصرف کند از گرمی تابستان در امان می‌ماند و تشنه نمی‌شود.
نگ در چهار دهه اخیر برای مردم افغانستان مشکلات زیادی را ایجاد کرده، اما این مشکلات باعث نشده است که آنان آیین پیشینیان خود را فراموش کنند. بعد از سرنگونی طالبان و با روی کارآمدن حکومت انتقالی در این کشور مردم و نهادهای فرهنگی در شهرهای مختلف مراسم شب یلدا را با شکوه خاصی برگزار می‌کنند. از شب یلدا در شهرهای شمالی افغانستان با شکوه بیشتری در مقایسه با جنوب و شرق تجلیل می‌شود، افغان‌ها در این شب بیدار می‌مانند و تا زمانی که سیاهی در پیش چشمانشان جای خود را به روشنایی بدهد بیدار می‌مانند.
محمدکاظم کاظمی شاعر و پژوهشگر نام آشنای افغانستانی در ستایش شب یلدا می‌گوید:
اینجا، در این تلاقی خون‌ها و شیشه‌ها
شب‌های بد بلندترند از همیشه‌ها
یلدا حریف این‌همه سختی شود مگر
سیبی که می‌خورید درختی شود مگر
مستوجب عطای بخیلان شوی شبی
منظور وعده‌های وکیلان شوی شبی
«من آمدم ترانه بیارم برایتان
آجیل و هندوانه بیارم برایتان
روزانتان همیشه به جوزا بدل شود
شب‌هایتان همیشه به یلدا بدل شود
آن قصر زرنگار، پس از کوه و جنگل است
سختی همیشه در صد و سی سال اول است
دیگر کلید بخت به جیب تو می‌شود
یعنی خوراک برّه نصیب تو می‌شود
ما هندوانه هر شب دی پوست می‌کُنیم
آن را نثار خوب‌ترین دوست می‌کنیم»