صادرکنندگان بر این باورند که گسترش کووید ۱۹ و بی‌تدبیری‌ها، صادرات خراسان‌رضوی را ۲۵ درصد کاهش داده است.
محسن موسوی‌زاده | شهرآرانیوز؛ اگر تا پیش از این، تورم فزاینده، تحریم‌ها و کم‌تحرکی در دپیلماسی اقتصادی، مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی صادرکنندگان اعلام می‌شد، حال بیش از ۱۱ ماه است که تبعات شیوع ویروس کرونا نیز بر دغدغه‌های صادرکنندگان افزوده شده است. کرونا در این مدت با تحت‌تأثیر قرار دادن تجارت بین‌المللی و محدودیت‌های ترانزیتی در صدور برخی کالاها، سبب شده است میزان صادرات کشور و همچنین خراسان‌رضوی کاهش بیابد. براساس اعلام سازمان صمت خراسان‌رضوی، در ۹ ماهه امسال حدود ۲ میلیون تن کالا به ارزش یک‌میلیارد دلار از گمرکات استان به کشور‌های هدف صادر شده است که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، از نظر ارزشی و وزنی ۲۵ درصد کاهش داشته است.
اقلام کالا‌های صادراتی مهم استان شامل موادغذایی ازجمله زعفران در بسته‌بندی بیش از ۳۰گرم، زعفران در بسته‌بندی ۱۰ تا ۳۰ گرم آماده برای خرده‌فروشی، پسته با پوست تازه یا خشک، میله‌های آهنی یا فولادی، رب گوجه‌فرنگی، سیب، پیه صنعتی مورد مصرف در صنعت صابون‌سازی، سیب‌زمینی نپخته یا پخته، کیسه کوچک پلی‌اتیلن، کیسه اسپتیک پنج‌لایه مقاوم در مقابل نفوذ هوا و اکسیژن، گوشت مرغ از نوع خانگی بریده‌نشده به‌صورت قطعات و یخ‌زده، ظروف شیشه‌ای، رنگ‌ها و ورنی‌ها براساس سایر پلیمر‌های سنتتیک یا طبیعی تغییریافته و سیمان کوره‌بلند بوده است.
واگذاری بازار‌های صادراتی به رقبا
هرچند شیوع کرونا بر صادرات تأثیر منفی گذاشته است، صادرکنندگان خراسانی معتقدند که بی‌تدبیری‌های داخلی، تأثیر شیوع کرونا بر تجارت را دوچندان کرده است. در این راستا یک صادرکننده نمونه خراسانی در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: هم‌زمان با شیوع کرونا، ابلاغ بخشنامه‌های ناگهانی ممنوعیت صدور برخی کالاها تشدید شد، حال‌آنکه کالا‌هایی که صدور آن‌ها ممنوع شده بود، مانند شوینده‌ها نه‌تن‌ها در تولیدشان کمبود نداریم، بلکه مازاد عرضه نیز داریم. سیدهادی نبی‌زاده می‌افزاید: این‌گونه محدودیت‌ها سبب شد بازار‌های هدف خود را در کشور‌های آسیای میانه به رقبا واگذار کنیم.
اکنون نیز با وجود اینکه برخی محدودیت‌های صادراتی برطرف شده است، در عمل پس گرفتن بازار‌ها از رقبا، کار ساده‌ای نیست و به این زودی‌ها محقق نخواهد شد. وی تاکید می‌کند: بازار‌های هدف صادراتی براساس اعتماد متقابل بین دو طرف تجاری شکل می‌گیرد. وقتی تعهد صادراتی در زمان موعد انجام نشود، دیوار این اعتماد فرو می‌ریزد و احیای آن آسان نخواهد بود.
این صادرکننده از بی‌تدبیری‌های داخلی نیز گلایه می‌کند و می‌گوید: در شرایطی که کرونا بر صادرات فشار آورده است، روند بازگشت مالیات بر ارزش‌افزوده صادرات بسیار کند است. هم‌اکنون مالیات بر ارزش‌افزوده سال ۹۷ به صادرکنندگان بازنگشته است و همین مسئله سبب شده است پولی که به آن‌ها برمی‌گردد، باتوجه‌به روند تورم فزاینده کشور، بی‌ارزش شود.
وی از فشار‌های بانک مرکزی هم گلایه کرده، می‌گوید: در شرایطی که ما با کشور‌های آسیای میانه و افغانستان مراوده بانکی نداریم، بانک مرکزی مدام فشار می‌آورد که پول صادرات را باید در یک بازه زمانی اندک بازگردانید. این مسئله سبب شده است برخی‌ها از ورود به حوزه صادرات پرهیز کنند.
تأثیر بستن مرز‌ها بر صادرات
دیگر صادرکننده نمونه استان نیز کرونا و تحریم‌ها را به دو لبه قیچی تشبیه می‌کند که صادرات خراسان‌رضوی را تحت‌فشار قرار داده‌اند. کاظم شیردل در گفتگو با خبرنگار ما، تحریم، کرونا و نوسانات ارزی را سه دلیل کاهش صادرات استان در ۱۰ ماهه امسال می‌داند و می‌گوید: تحریم، مبادلات مالی صادرکنندگان را دچار مشکل کرده و کرونا صدور کالا به بازار‌های هدف را مسدود کرده است. کرونا در ماه‌های ابتدایی امسال، فعالیت‌های گمرکی و مبادله کالا در مرز‌ها را به حداقل رساند و این مسئله سبب افت شدید صادرات شد.
وی به مشکلات بسته شدن مرز‌ها به‌دلیل شیوع کرونا نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: ترکمنستان از زمان شیوع کرونا محدودیت‌های شدیدی برای انتقال کالا‌های صادراتی ما اعمال کرد و تا چند ماه، مرز‌های ما با این کشور بسته بود. در همان چندماهه ما مجبور می‌شدیم از راه‌هایی دیگر و با هزینه بیشتر، تعهدات خود را دربرابر تجار بازار هدف عملی کنیم. همین مسئله سبب شد هزینه تمام‌شده کالا‌های ایرانی افزایش زیادی بیابد.
وی با بیان اینکه باید برای حل مشکلات صادراتی، راه‌های ارتباطی خود با بازار‌های هدف را افزایش دهیم، می‌گوید: افتتاح راه‌آهن خواف-هرات این امیدواری را ایجاد کرده است که راه‌های صدور کالا‌های استان افزایش بیابد، با این حال هنوز تا تحقق کامل اهداف این خط راه‌آهن، زمانی طولانی پیش‌رو داریم.
البته وی به تأثیر کرونا بر اقتصاد بازار‌های هدف نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: کرونا به‌دلیل تأثیر منفی بر رشد اقتصادی کشور‌های همسایه سبب شد میزان تقاضا برای واردات ازسوی این کشور‌ها کاهش بیابد. طبق برآورد‌های صندوق بین‌المللی پول، تا پنج سال دیگر، تولید ناخالص داخلی آسیای میانه کمتر از رقمی خواهد بود که پیش از بحران کرونا پیش‌بینی می‌کردند. این مسئله نشان می‌دهد که کرونا یک تأثیر حداقل چند ساله بر نوع تقاضای بازار‌های هدف خراسان گذاشته است.
کاهش صادرات، بیشتر از آمار رسمی است
«میزان کاهش صادرات خراسان‌رضوی بیشتر از آمار رسمی است و حتی تا ۵۰ درصد هم تخمین زده می‌شود.» این‌ها بخشی از صحبت‌های مجید محمدنژاد، دیگر صادرکننده نمونه خراسانی، است. او با بیان اینکه بخشی از کالا‌های صادراتی خراسان از سایر گمرک‌ها صادر می‌شود، می‌گوید: این مسئله نشان می‌دهد که صادرات بیش از برآورد‌های رسمی آسیب دیده است.
وی با اشاره به کاهش میزان تقاضا برای واردات فرآورده‌های نفتی ازسوی بازار‌های هدف می‌گوید: کوچک‌تر شدن بازار‌های آسیای میانه سبب شده است نیاز آن‌ها به فرآورده‌های نفتی هم کمتر شود. همین مسئله بر صادرات ما اثر منفی گذاشته است.
وی با بیان اینکه در ماه‌های اولیه شیوع کرونا صادرات در حالت شوک به‌سر می‌برد، می‌گوید: بااین‌حال در پنج‌ماهه اخیر توانستیم خودمان را با شرایط شیوع کرونا بیشتر تطبیق بدهیم. بر این اساس، چند ماهی می‌شود که روند صدور کالا از استان نسبت‌به ابتدای سال بهتر شده است. وی می‌افزاید: البته همچنان سخت‌گیری‌های ترکمنستان برای انتقال کالا، سبب شده است که روند ترمیم میزان صادرات، کندتر از میزان انتظار باشد.