«رقص قلم» در مشهد آغاز به کار کرده است تا برای نخستین‌بار، آثاری از ۲۳۲هنرمند خوش‌نویس از ۲۹ کشور جهان را به نمایش بگذارد. خبرنگاران داخلی و بین‌المللی از این رویداد می‌نویسند و عکاسان و تصویربرداران، قاب‌هایشان را از روی تابلو‌های این همایش می‌بندند. در ادامه، سخنان مسئولان شهری و کشوری حاضر در این مراسم پیش روی شماست.
سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز - قلم در دستان هنرمندان به رقص درآمده است تا صلح به ارمغان بیاورد. دوستی و برادری. هنرمندان طرح و نقش را در کلام بزرگان گره‌زده‌اند تا محفلشان شادی‌بخش مجامعی باشد که آن‌ها هم در دنیای کنونی، اسیرِ درد و رنجِ حاصل از دوره‌ای طولانی از همه‌گیری بیماری‌ای بی‌رحم شده‌اند.
«رقص قلم» در مشهد آغاز به کار کرده است تا برای نخستین‌بار، آثاری از ۲۳۲هنرمند خوش‌نویس از ۲۹ کشور جهان را به نمایش بگذارد. خبرنگاران داخلی و بین‌المللی از این رویداد می‌نویسند و عکاسان و تصویربرداران، قاب‌هایشان را از روی تابلو‌های این همایش می‌بندند.
زیبایی و ظرافت‌هایی از دستخط‌ِ هنرمندان ایران و تعدادی از کشور‌های جهان ازجمله افغانستان، آذربایجان، پاکستان، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، مصر، هند، لبنان، مراکش، عمان، الجزایر، سوریه، تونس، امارات متحده عربی، عراق، اُردن، کویت و حتی فرانسه، چین، ژاپن، لهستان، روسیه، سنگاپور، اسپانیا، کره جنوبی، مغولستان و ترکیه که از سوی کمیسیون ملی یونسکو در ایران و با همکاری شهرداری مشهد دیده خواهند شد.
در ادامه، سخنان مسئولان شهری و کشوری حاضر در این مراسم پیش روی شماست.
حمایت از خوش‌نویسان مشهدی
نخستین سخنران افتتاحیه نمایشگاه و کنفرانس جهانی خوشنویسی کشور‌های جاده ابریشم، «رقص قلم»، شهردار مشهد بود که با قدردانی از همت کمیسیون ملی یونسکو برای گردهم آوردن علاقه‌مندان رشته خوشنویسی که توانستند با کمک یکدیگر چنین نمایشگاهی را برگزار کنند، گفت: هنر ارزشمند خوشنویسی میراث معنویِ ایران است و کشور ما به عنوان پایتخت این هنر شناخته می‌شود.
محمدرضا کلایی در زمان کوتاهی که پشت تریبون بود، بیان کرد: امیدوارم افتتاح این نمایشگاه در ماه بهمن که پُر از اتفاقات مهم در حوزه فرهنگی است و در مکانی که به همت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دل کوهسنگی جای گرفته، برکت داشته باشد و ما بتوانیم میزبانی شایسته‌ای از آن داشته باشیم.
سپس، شهردار مشهد در جمع خبرنگاران درباره میزبانی مشهد از این برنامه توضیح داد: هنر خوشنویسی از هنرهای والای ایران و جهان و با شعر و ادب فارسی مرتبط است. مشهد نیز به عنوان شهری صاحب اندیشه، ادب و هنر که در همسایگی با کشور‌های فارسی‌زبان است، از حضور خوش‌نویسان مطرح برخوردار است و به همین دلیل، ترغیب شدیم با هدف ارتقای هنر خوشنویسی و حمایت از خوش‌نویسان مشهدی، میزبانی این مراسم را عهده‌دار شویم.
کلایی افزود: در افتتاحیه این مراسم، ۲۸ کشور شرکت کرده‌اند و بخش زیادی از آثار کشور‌های منطقه اِکو و آیتا، این نوید را می‌دهد که جهش‌های خوبی در حوزه خوشنویسی داشته باشیم. همچنین حدود هزار اثر در چهار روز مقابل دیدگان علاقه‌مندان در مشهد قرار خواهد گرفت و در پنجشنبه، نهم بهمن، اختتامیه مراسم در تهران برگزار می‌شود.
تابلو خوشنویسی، یعنی تغییر در سبک زندگی
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران دومین فردی بود که پشت تریبون ایستاد. حجت ا... ایوبی گفت: امروز پرده‌ها برافتاده و آثار ارزشمند هنرمندان کشور‌های مختلف در چند قدمی ماست. این اقدام مهم با تلاش شهرداری مشهد انجام شد و اگر همت مدیران ارجمند این شهر نبود، ما شاهد این گردهمایی بی‌مانند در ایران بزرگ نبودیم. همچنین از تلاش‌های رئیس سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی ایران، حمایت‌های وزارت امور خارجه و همراهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و دیگر همکاران تشکر می‌کنم.
او با اشاره به هم‌زمانی برگزاری این برنامه و همه‌گیری بیماری کرونا گفت: در این روزگار سخت و خاکستری که همه به در خانه ماندن و نداشتن فعالیت در جامعه دعوت می‌شوند، با «رقص قلم» و هنر ارجمند و آسمانی خوشنویسی، در مشهد مقدس گِرد یکدیگر جمع شده‌ایم.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران با بیان اینکه یکی از تفاوت‌های اصلی بین تمدن شرق و غرب در هنر خوشنویسی است، افزود: در تمدن شرق، راه و دانش و علم اهمیت بالایی دارد و قهرمانان این سرزمین، ادیبان و فرهیختگان و نویسندگان هستند؛ بنابراین هرقدر برای هنرهای اصیل خود به‌ویژه هنر خوشنویسی که ریشه در آداب، رسوم، سنن و تاریخ این مرز و بوم دارد تلاش کنیم کم است. کشور‌های مختلف راه ابریشم، به‌ویژه کشور‌هایی که دارای تمدن کهن هستند، حرف و کلمه و سخن را تا آسمان بردند و به بالاترین و برترین هنر خود تبدیل کردند.
ایوبی با اشاره به شعرخوانی برخی از شرقی‌ها در ابتدای سخنرانی‌هایشان گفت: این ویژگی منطقه ماست و هرگز ندیده‌ام در جهان غرب، سخنشان را با شعری از شکسپیر شروع کنند. شعر در زبان آن مردمان جاری نیست، اما بر زبان ما جاری است و یکی از دلایل آن خوش‌نویسان هستند که شعر‌ها را زیبا نوشته و در معرض دید ما قرار داده‌اند و ما نیز دیده‌ایم، خوانده‌ایم و لذت برده‌ایم.
به گفته او: اگر ما امروز نگران تهاجم فرهنگی غرب هستیم و می‌خواهیم به ریشه‌هایمان برگردیم، هنرهای خوشنویسی، موسیقی و فرش ایرانی می‌توانند در این راه به ما کمک کنند، زیرا اگر در خانه و دفتر کار خود تابلویی از استاد امیرخانی بگذارید دیگر نمی‌توانید در کنار آن مبلمان غربی استفاده کنید، بلکه با این اقدام در معماری خانه تجدید نظر می‌کنید و هوای موسیقی سنتی و کمانچه و سه‌تار می‌کنید. پس یک تابلو خوشنویسی می‌تواند سبک زندگی ما را تغییر دهد.
ایوبی با ذکر این مهم مدیران شهری مشهد که پیشتاز هستند و می‌خواهند شهرشان را با نام «شهر ادبیات» مطرح کنند، خطاب به آن‌ها گفت: تابلو‌های هنرمندان را خریداری کنید و بر دیوار محل کار و فضا‌های شهر نصب کنید؛ این اقدام بهترین است و هرگز کار لوکسی نکرده اید. کشور‌های دیگر نیز این کار را می‌کنند؛ چنانچه یک نهاد عمومی و خصوصی در کشوری، تابلویی را خریداری کند و در معرض دید عموم قرار دهد مالیات کم می‌شود.
هواپیما‌های یک خط پروازی به نام مشاهیر ایرانی
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو- ایران همچنین از نام‌گذاری هواپیما‌های یک شرکت هواپیمایی به نام مشاهیر و بزرگان ایرانی خبر داد و گفت: هم‌زمان با آغاز به‌کار نمایشگاه خوشنویسی «رقص قلم» توانستیم با یکی از شرکت‌های هواپیمایی کشور قراردادی ببندیم تا نام مشاهیر و بزرگان را روی هواپیما‌های خود بگذارد و در داخل هواپیما نیز آثار همان نام‌آور ایرانی را برای بازدید همگان قرار دهد تا بیشتر با او آشنا شوند.
جشنِ پُرآوازۀ هنریِ ۳۰۰ هنرمند
در ادامه این برنامه پیامِ صوتی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز پخش شد. منصور غلامی در سخنرانی مجازی خود در افتتاحیه نخستین نمایشگاه و کنفرانس جهانی خوشنویسی «رقص قلم» گفت: جای خوشبختی است که برای اولین بار خوش‌نویسان ۳۰ کشور از حوزه‌های تمدنی جهان در مشهد گردهم آمده تا پس از قرن‌ها دوباره پیونددهنده صلح، دوستی و برادری باشند. پس از اجلاس موفقیت‌آمیز سال گذشته در شهر همدان و استقبال سازمان جهانی یونسکو از اقدام شایسته ایران با محوریت جاده ابریشم، خوشبختانه با اقدام متعهدانه کمیسیون ملی یونسکو- ایران، اولین کنفرانس جهانی رقص قلم در مسیر جاده ابریشم نیز طراحی شده و به مرحله اجرا درآمده است.
این رویداد، اهمیت دارد، زیرا بیشتر از یک سال است کل جامعه بشری با همه‌گیری ویروس اهریمنی کرونا در پیکار بوده و در افسردگی به سر می‌برند. کشور عزیز ما، ایران، در طول قرن‌ها همواره با استفاده از هنر، دستاورد‌های شادی‌بخشی را برای مردم به ارمغان آورده است و امروز که همه ملت‌ها تحت‌تأثیر فشار‌های گروهی این بیماری قرار گرفته‌اند، بار دیگر با یادآوری بزرگی و رسالت فرهنگی و هنری با بیرقِ هنر جاودان خوشنویسی پا به عرصه نهاده است.
از دیگر شایستگی‌های این جشنِ پُرآوازۀ هنری این است که بیش از پیش به ذات و ماهیت اصلی راه ابریشم توجه شده است. جاده ابریشم، تنها یک مسیر تبادل تجاری نبوده بلکه گذرگاه فرهنگ، هنر و دانش، صلح و دوستی‌های پایدار بوده که از مهم‌ترین اهداف سازمان جهانی یونسکو است.
ظرفیت خوشنویسی برای ارتباط ملت‌ها
سپس نوبت سخنرانی یکی از بهارستان‌نشینان شد. رئیس فراکسیون راهبردی مجلس شورای اسلامی گفت: عناصر فرهنگی همچون هنر خوشنویسی در کشور‌هایی که در جاده تاریخی ابریشم قرار دارند، مشترک بوده است که ظرفیت خوبی برای ارتباط میان ملت‌ها و ایجاد روابط ارزشمند بین انسان‌هاست.
سید محمدرضا میرتاج‌الدینی با اشاره به آیه «ن وَ اَلْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ» بیان کرد: خداوند در قرآن به قلم و آنچه نوشته می‌شود، سوگند خورده است. تعبیری که در این نمایشگاه به کار برده شده، رقص قلم، تعبیر خوبی است. نوشتن دارای محتوا، ماهیت و قالب است، اگر همه این موارد زیبا باشد مفاهیم بسیار رَسا و زیبا خواهد بود.
او با توجه به دستخط امام راحل (ره) و رهبر معظم انقلاب که نشانه‌هایی از خوشنویسی است، افزود: خوشنویسی، هنر است که با دست یک انسان هنرمند ظاهر می‌شود و تراوش ایده‌های فکری اوست که در زیبا نوشتن، بروز و ظهور پیدا می‌کند. هنرمندان، علما و بزرگان ما در طول تاریخ در یک امر، عموما مشترک هستند که آن امر خوشنویسی است.
کتابت مطالب ژرف در جان خوش‌نویسان می‌نشیند
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سخنران دیگری بود که پشت تریبون ایستاد. اشرف بروجردی با اشاره به پروژه راه ابریشم که یونسکو از دو سال قبل آغاز کرده تا در عرصه‌های مختلف کار مشترک کشور‌های مسیر جاده ابریشم را به نمایش بگذارد، گفت: باید منتظر بود تا به‌تدریج نتایج اجزای مختلف فرهنگی پروژه راه ابریشم -که می‌تواند پیونددهنده ملت‌ها باشد- نمود پیدا کند. به ویژه اینکه ما اعتقادمان بر این است که دیپلماسی فرهنگی می‌تواند کاربرد بالاتر و بهتری از دیپلماسی سیاسی در پیوند دادن ملت‌ها داشته باشد.
او با قدردانی از ایوبی که نمایشگاه خوشنویسی به همت او برگزار شده است، گفت: خط و خوشنویسی، بهترین وسیله درک مفاهیم و معانی و شاید زیباترین عامل انتقال دانش و معلومات بشری و جلوه‌ای از رخ خداست. استادان معتقد برآن‌اند که رسیدن به مرتبه بالای هنر خوشنویسی ممکن نیست مگر با داشتن تذهیب نفس و صفای دل. همچنان‌که سلطانعلی مشهدی گفت.
داند آنکس که آشنای دل است/ که صفای خط از صفای دل است
خط نوشتن شعار پاکان است/ هرزه گشتن نه کار پاکان است
بروجردی یادآوری کرد: اگر به محتوای قالب‌های مختلف خوشنویسی بنگریم درمی‌یابیم که مضامین و محتوا‌های آن به جز آیات قرآنی و روایات و احادیث اهل‌بیت (ع) و پیامِ حکیمان نیست و بدون شک سال‌ها کتابت این مطالب ژرفِ عرفانی در جان خوش‌نویسان می‌نشیند و جان‌هایشان را مصفا می‌کند.
آثار خوشنویسی از لهستان و ژاپن در مشهد
رئیس موسسه فرهنگی اکو نیز بیان کرد: خوشنویسی، هنری، توسعه یافته و از نسل‌های گذشته به امروز رسیده است. افراد زیادی در جهان از آن استفاده می‌کنند و من امروز تعجب کردم که از لهستان و ژاپن نیز آثاری به این نمایشگاه راه یافته است.
سرور بختی افزود: امیدواریم بتوانیم در آینده، برنامه‌ها و همایش‌های بین‌المللی فرهنگی بیشتری برای پاسداشت میراث کهن و ارائه میراث‌های بزرگ به نسل‌های آینده برگزار کنیم.
ارسال پرونده خوشنویسی به یونسکو
محمدحسن طالبیان، معاون وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دیگر سخنران این برنامه بین‌المللی در مشهد بود که ابتدا در ستایش معماری موزه بزرگ خراسان با بیان اینکه از دوران باستان، ایرانیان به هنر و خوشنویسی علاقه داشتند، گفت:، اما آنچه امروز راجع به آن صحبت می‌کنیم مربوط به دوره اسلامی است که میان این کشور‌ها یک رابطه دوستی از دید هنر به وجود آورده است. آثار، کتیبه‌ها و موسیقی‌ها نشان دهنده ابعاد عظیم فرهنگ و هنر است که ما به نوعی باید میراث و تمدن ایرانی را بشناسیم. در دوره تیموریان خوشنویسی به اوج خود رسیده بود، اما با رواج چاپ‌های سُربی مردم از خط فاصله گرفتند. البته که به همت استادان خوش‌نویس دارای جایگاه والایی است.
مجلس از حقوق عمومی خوش‌نویسان حمایت کند
عارف براتی، مدیر اجرائی انجمن خوش‌نویسان ایران نیز که به نمایندگی از استاد امیرخانی به این مراسم بین‌المللی در مشهد آمده بود، گفت: انتظار داریم نمایندگان رئیس جمهور و مجلس شورای اسلامی که در جمع ما هستند، به این موضوع دقت کنند که ما حال خوبی نداریم و امیدواریم به حق و حقوق خوش‌نویسان توجه شود و مجلس نیز از ما حمایت کند.
درخواست برگزاری کنگره سلطانعلی مشهدی
انجمن خوش‌نویسان مشهد نیز که ۵۰ اثر از اعضایشان در نمایشگاه خوشنویسی «رقص قلم» به نمایش درآمده بود نماینده‌ای در جمع سخنرانان داشتند. رئیس انجمن خوش‌نویسان مشهد گفت: خوشنویسی با کتابت عجین است و کتاب‌آرایی بخش مهمی از شناسنامه و هویت ایرانی است که به آن می‌بالیم.
محمدعلی باقرزاده طوسی گفت: خوشنویسی هنر فاخر این مرز و بوم است. مشهد در طول تاریخ پر افتخار خود همواره مهد هنرمندان و فرهیختگانی بوده است که شهرت جهانی دارند و آثار آنان در موزه‌های بزرگ جهان می‌درخشد.
او با یادِ سلطانعلی مشهدی، از جمله مفاخری که آن‌طور که شایسته و بایسته است، به آن پرداخته نشده، گفت: این همایش چهارروزه موقعیت مغتنمی است و از مسئولان فرهنگ‌دوست کشور مخصوصا شهردار مشهد درخواست می‌کنم مقدمات اولین کنگره بزرگداشت سلطانعلی مشهدی را در سطح کشور فراهم کند.
باقرزاده یادآوری کرد: انجمن خوش‌نویسان مشهد به عنوان نهادی رسمی با پیشینه فعالیت پنجاه‌وپنج‌ساله، به عنوان قطب دوم خوشنویسی کشور بعد از تهران است که آثار هنرمندانش در جشنواره‌های داخلی و خارجی خوش درخشیده است.
رئیس انجمن خوش‌نویسان مشهد در پایان گفت: در چند سال گذشته توانسته‌ایم با دست خالی، کار‌های زیادی را در مشهد انجام دهیم که یکی از نتایج ارزنده این برنامه‌ها معرفی انجمن خوش‌نویسان مشهد به عنوان شعبه برتر کشور در سال ۱۳۹۸ بوده است.
رسالت هنر؛ رساندن صدای مظلومان
رئیس شورای عالی انجمن خوش‌نویسان ایران نیز در پیامی ویدئویی خطاب به همایش «رقص قلم» که در مشهد در حال برگزاری است با تقدیر از کمیسیون ملی یونسکو برای برپایی چنین همایشی، توجه به خط و خوشنویسی را به عنوان میراث مشترک بشری ستایش کرد و گفت: زبان و خط پیوند تاریخی باهم داشته و همواره انسان را به سمت رشد سوق داده‌اند تا معارف و تجربیات را آموخته و جهان را به سمت بهتری حرکت دهد. دامنه هنر در تمام ادوار تاریخ چنان وسیع بوده که با زندگی همه ما سروکار داشته و در ضمیر و ذهن ما جاری است.
غلامحسین امیرخانی در بخشی دیگری از این پیام خاطرنشان کرد: در این زمانه رسالت هنر در رساندن صدای مظلومیت اقشار آسیب‌دیده به گوش‌های سنگین قدرتمندان، بیشتر از هر زمان دیگری آشکار است.
نمایشگاه رقص قلم بیانگر پیوند فرهنگی
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در بازدید از اولین نمایشگاه و کنفرانس جهانی خوشنویسی کشور‌های جاده ابریشم گفت: در این نمایشگاه آثار خوش‌نویسان ایرانی، خراسانی، مشهدی و کشور‌های مسیر جاده ابریشم به نمایش گذاشته شده که نشان دهنده پیوند فرهنگی، فهم هنری مشترک و درک هنری از خوشنویسی است. به این معنا که برخلاف اینکه خوش‌نویسان به ملیت‌های مختلف تعلق دارند، اما گویی همه در هنر با یک زبان سخن می‌گویند.
غلامعلی حداد عادل همچنین خاطرنشان کرد: توصیه من این است که همه مردم مخصوصا اهل هنر، جوانان و معلمان از این نمایشگاه بازدید کنند و معلمان نیز دانش‌آموزان مقطع ابتدایی را به این نمایشگاه آورده و آنان را به خوش‌خطی تشویق کنند تا این هنر رو‌به‌روز گسترش پیدا کند.
او در بازدید از کارخانه نوآوری مشهد نیز یادآور شد: در این بازدید از من درخواست شد تا نام‌های قسمت‌های مختلف این مجموعه همچون رصدخانه شهری، فارسی باشد که پیشنهاد کردم فهرستی را به ما ارائه تا همکاران ما در فرهنگستان بررسی کنند.
تأکید بر تقویت جایگاه هویتی مشهد
احسان اصولی رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، گردشگری، زیارت و رسانه شورای اسلامی شهر مشهد نیز در روز دوم همایش «رقص قلم» گفت: از ابتدای کار شورای پنجم یکی از راهبرد‌های اصلی که همواره بر آن تأکید داشتیم تقویت هویت و جایگاه هویتی شهر مشهد بوده است.
او همچنین تصریح کرد: نگاه ما برآن بوده که این هویت چه مقدار توانسته و می‌تواند درعرصه فرهنگی کشور تأثیرگذار باشد و برای تثبیت و انتقال آن به نسل‌ها و شهروندان و زائران چه باید کرد.
آیدا مهربان، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد، نیز در بازدید نمایشگاه «رقص قلم» گفت: باتوجه به قرارگیری مشهد و خراسان در مسیر تاریخی راه ابریشم و اینکه مشهد مبدأ ظهور و حضور هنرمندان و خوش‌نویسان بسیار گران‌قدری است، شهرداری مشهد میزبانی این رویداد بزرگ را راهبری کرده است.
یک هفته با «رقص قلم»
نخستین نمایشگاه بین‌المللی خوشنویسی راه ابریشم از مشهد (یکم تا ششم بهمن) آغاز به کار کرده است و در تهران (چهارم تا هشتم بهمن) به کار خود پایان می‌دهد. علاقه‌مندان به تماشای آثار خوشنویسی می‌توانند تا ششم بهمن از ساعت ۹ تا ۱۸ به محل موزه بزرگ خراسان مراجعه کنند و از دستخط‌های منحصربه‌فردی که روی دیوار‌های موزه نصب شده‌اند، لذت ببرند. در تهران نیز این نمایشگاه از چهارم تا هشتم بهمن از ساعت ۱۰ تا ۱۷ در محل فرهنگستان هنر برگزار خواهد شد. به علاوه امکان بازدید آثار در نمایشگاهی مجازی به نشانی
www.gallery.irunesco.org فراهم شده است.
هنردوستان می‌توانند آثار خوش‌نویسان راه ابریشم را در نگارخانه مجازی ببینند. همچنین هر شب از ساعت۲۱، در صفحه اینستاگرام کمیسیون ملی یونسکو- ایران با شخصیت‌های کشور‌های شرکت‌کننده در نمایشگاه بین‌المللی خوشنویسی راه ابریشم گفتگو‌های تخصصی انجام می‌شود.