احیای تن رنجور و درمانده برجام، پیچیده شده و سخنان مقامات دستگاه سیاست خارجی و امنیت ملی دولت جدید آمریکا نیز شرایط را بیش از پیش دشوار کرده است. در ادامه به بازخوانی واکنش‌های داخلی و خارجی به اظهارات اخیر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا خواهیم پرداخت.
به گزارش شهرآرانیوز؛ احیای تن رنجور و درمانده برجام، پیچیده شده و سخنان مقامات دستگاه سیاست خارجی و امنیت ملی دولت جدید آمریکا نیز شرایط را بیش از پیش دشوار کرده است. در تازه‌ترین اظهار‌نظر در این زمینه، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه جدید آمریکا، در نشست خبری خود در روز پنجشنبه، نهم بهمن، درباره موضع دولت بایدن در مسئله برجام گفت: «بایدن بسیار شفاف است. اگر ایران به تعهدات خود ذیل توافق‌نامه هسته‌ای عمل کند، آمریکا نیز برمی گردد. اگر ایران به برجام برگردد و پایبند باشد، ما یک تیم تخصصی برای گفتگو درباره بازگشت به این توافق تشکیل می‌دهیم.
آن زمان همراه با متحدان خود از برجام به‌عنوان سکویی برای حل موضوعات دیگر استفاده خواهیم کرد. اما تا آن زمان فاصله زیادی وجود دارد.» سخنان بلینکن بدون اشاره به این نکته بیان شده است که این آمریکا بوده که بدون هیچ دلیلی، از برجام خارج شده و اقدامات ایران، تنها پاسخی به بدعهدی این کشور بوده است؛ این موضوع با واکنش‌های داخلی و خارجی بسیاری همراه شده است.
وزارت خارجه: گام نخست را بردارید و فرصت را از دست ندهید
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، در پیامی توئیتری به اظهارات بلینکن واکنش نشان داد و در بررسی واقعیت‌های موجود برای او نوشت: «ایالات متحده، برجام را نقض کرد، انتقال مواد غذایی و دارو را برای ایرانی‌ها مسدود کرد، پایبندان به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را مورد تنبیه قرار داد، اما ایران در‌مقابل و در طول مدت این افتضاح کریه، به برجام پایبند ماند، تنها تدابیر جبرانی از‌قبل‌پیش‌بینی‌شده اتخاذ کرد. حالا چه کسی باید گام نخست را بردارد؟ هرگز شکست حداکثری ترامپ را از یاد نبرید.»
همچنین مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد، در گفت‌وگویی با «یو‌اس‌ای‌تودی» گفت: «طرفی که باید مسیرش را تغییر دهد، آمریکاست و نه ایران. دولت بایدن باید سریعا اقدام کند؛ چراکه پنجره ضرب‌الاجل ایران به واشینگتن برای برداشتن تحریم‌های اقتصادی درحال بسته‌شدن است.»
واکنش یکپارچه حاکمیت به وزیر خارجه آمریکا
در موضوع بازگشت به برجام، به‌دنبال اظهار‌نظر صریح مقام معظم رهبری، به نظر می‌رسد که هماهنگی کم‌نظیری میان بخش‌های حاکمیت ایجاد شده و در این زمینه، اجرای قانون مصوب مجلس از‌سوی دولت، بیانگر این مهم است. همچنین در پاسخ به اظهارات اخیر بلینکن، این هماهنگی قابل مشاهده است. چنان‌که حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور، در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «وزیر خارجه آمریکا با شرط گذاری برای بازگشت کشور خود به اجرای تعهدات قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت، نیم‌نگاهی به میراث شوم ترامپ دارد. اگر این روش جواب می‌داد، ترامپ خود در حسرت یک تلفن از تهران، کاخ سفید را ترک نمی‌کرد.»
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، نیز در‌این‌باره گفت: «در چارچوب نظارت میدانی و قانون رفع تحریم راهبردی و زمان‌بندی‌های اجرای آن از‌جمله غنی‌سازی ۲۰درصد به فردو آمدیم. وظیفه خود می‌دانم از طرف خودم و نمایندگان از دولت تشکر کنم که در اجرای قانون درنگ نکردند. ما هیچ وظیفه‌ای نداریم که وقتی آن‌ها پایبند نیستند، ما باشیم. هروقت آن‌ها به تعهداتشان عمل کردند، یعنی رفع تمام تحریم‌ها و مشکلات بانکی و نفتی و تجاری ما برداشته شود.»
واکنش کشور‌ها و نهاد‌های درگیر در برجام
اظهارات اخیر بلینکن درباره آینده بازگشت آمریکا به برجام اگرچه تکرار مواضع پیشین اوست، صراحت بیش از حد وی به نظر می‌رسد که از یک سو به‌واسطه کارشکنی‌های رژیم صهیونیستی است، چنان‌که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، بار دیگر مدعی شده است که بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای، یک «اشتباه» و ناشی از گفتگو‌های اخیر او با متحدان اروپایی‌اش است. همچنین هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان که در دومین شب چهاردهمین کنفرانس سالانه اندیشکده امنیت ملی رژیم صهیونیستی سخنرانی می‌کرد، گفت که باید به برنامه موشکی ایران و آنچه فعالیت‌های «خصومت‌آمیز» ایران در خاورمیانه خواند، پرداخت. او گفت: «هنوز بهترین ابزار برای این کار، برجام است.»
اگرچه «ممکن است توافق بی‌نقصی نباشد، بیش از هر زمان دیگری شفافیت برایمان فراهم می‌کند.» همچنین ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، در گفت‌وگویی با شبکه رادیویی «فرانس اینتر»، درباره وضعیت شکننده کنونی برجام گفت: «به موازات خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در سال۲۰۱۸، ایران به‌طور پیشرونده‌ای، اجزای کلیدی توافق را از هم گسیخت. تمایل آمریکا برای آغاز دوباره روند مذاکره است و این منبع رضایت‌بخشی برای ماست و ما را توانمند می‌سازد که به تعهدات قبلی بازگردیم، اما همه، از‌جمله ایران، باید به تعهدات قبلی بازگردند، و راه درازی در پیش است.»
متحدان ایران چه می‌گویند؟
با‌این‌حال، متحدان ایران در برجام، نظری مغایر با طرفین غربی برجام دارند. وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه اخیر خود درباره بازگشت آمریکا به برجام اعلام کرد: «موضع ما این است: مادامی‌که آمریکا به پایبندی به تعهداتش تحت برجام بازگردد، این اقدام نه باید به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی و نه دستاویزی برای بازبینی این توافق قرار بگیرد. تعهدات اضافه‌ای نباید بر ایران و دیگر اعضای توافق اعمال شود. ایران می‌گوید که برنامه هسته‌ای‌اش منحصرا صلح‌آمیز است. بازرسی‌های آژانس این امکان را فراهم می‌سازد که برای معلوم‌شدن این موضوع، راستی‌آزمایی شود.»
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، نیز شامگاه پنجشنبه، ۹ بهمن، در جریان یک کنفرانس خبری درباره امکان میانجیگری او برای خروج از بن‌بست برجام، با اتخاذ موضع میانه گفت که کار‌های زیادی برای انجام وجود دارد، اما «انتظار حل فوری را ندارم.»
صدا‌های متکثر
عطاءا... مهاجرانی، وزیر ارشاد در دولت اصلاحات، در واکنش به سخنان بلینکن درباره بازگشت آمریکا به برجام، در توئیتر خود نوشت: «چنان‌که می‌دانید، الاغ نشانه و نماد حزب دموکرات در آمریکاست. این مشهورترین الاغ جهان انگار متوجه نیست: ترامپ از حزب فیل بود که برجام را ترک کرد، تحریم کرد، سردار سلیمانی را ترور کرد... حالا بلینکن می‌گوید: ایران باید راستی‌آزمایی شود. آیا می‌شود او را الاغ‌فهم کرد؟! با حفظ شئونات و احترامات.»
علی مطهری، نماینده سابق مجلس، نیز در واکنش به سخنان بلینکن در توئیتر خود نوشت: «وزیر امور خارجه آمریکا گفته اول ایران به برجام برگردد و ما راستی‌آزمایی کنیم تا تحریم‌ها را برداریم و به برجام برگردیم. گویی ایران عهدشکنی کرده و فرمانده ارشد آن‌ها را ترور کرده است. به قول معروف: رو که رو نیست، سنگ پای قزوین است. راحت بگو اسرائیل اجازه نمی‌دهد ما به برجام برگردیم.» با‌این‌حال، برخی دیگر از فعالان سیاسی، واکنشی تند همانند مهاجرانی و مطهری، نشان ندادند.
برای نمونه، حمید ابوطالبی، معاون سیاسی پیشین رئیس‌جمهور، در واکنش به اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «اختلاف بر سر اولویت بازگشت به برجام درحال تبدیل شدن به مجادله و درشت گوییِ متقابل، چون گذشته است؛ این نوع سخن‌گفتن، دیپلماسی را به چالش تبدیل کرده، خشونت ذهنی آفریده و مخالفان حل و فصل عاقلانه، اختلافات را بر جایگاه تأثیرگذارتر می‌نشاند. دیپلماسی، عرصه مذاکره و بیان منطقی و آرام خواسته هاست.»