جمع آوری هوشمند پسماند‌های بازیافتی در مشهد، کاری شبیه تاکسی‌های اینترنتی است که شهروندان نرم افزار را روی گوشی نصب کرده و درخواست خود را به صورت آنلاین از طریق آن اعلام می‌کنند.
تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ کرونا، پایبندی به تدبیر‌هایی برای حفظ سلامتی و سپری‌کردن وقت بیشتر در خانه سبب شد تا سه‌و‌نیم برابر گذشته زباله تولید کنیم. بگذریم که پیش از شیوع کرونا هم سرانه تولید زباله ما ایرانی‌ها دوبرابر متوسط جهانی بود و تفکیک زباله از مبدأ نیز همچنان در مسیر سخت فرهنگ‌سازی و آموزش قرار دارد.
مشهدی‌ها بعد از پایتخت، بیشترین میزان تولید زباله را دارند و براساس جدیدترین آمار‌های محیط زیستی، روزانه ۲۱۰۰ تن زباله تولید می‌کنند و دور می‌ریزند تا منابع بازیافتی به هدر بروند. استقرار ایستگاه‌های تفکیک زباله و راه‌اندازی نرم‌افزار‌های جمع‌آوری از خانه ها، برخی روش‌های ترویج کاهش تولید زباله و ترغیب شهروندان به تفکیک زباله از مبدأ هستند، اما گویا هنوز موفقیت چندانی کسب نکرده‌اند.
هر مشهدی، در روز ۶۵۰ گرم زباله تولید می‌کند
کلان شهر مشهد با جمعیتی بالغ بر ۳ میلیون و ۲۰۰ نفر، پس از تهران که روزانه ۸۰۰۰ تن زباله تولید می‌کند، بیشترین میزان تولید زباله را در کشور دارد. هم اکنون حجم تولید روزانه زباله هر شهروند مشهدی ۶۵۰ گرم در روز است که با وجود ممنوعیت تردد و رفت و آمد مسافران و زائران به دلیل خانه نشینی شهروندان، نه تنها نسبت به سال‌های گذشته، کاهشی نداشته، بلکه با همین روند تا پایان سال افزایش هم خواهد داشت. معاون خدمات شهری شهرداری مشهد اولین مسئول پاسخ گوی سؤالات ما درباره میزان تولید زباله و شیوه دفع آن در مشهد است. مهدی یعقوبی می‌گوید: همچون گذشته در هر شبانه روز بیش از ۵۵۰ نفر از پاکبانان خدمات شهری، کار جمع آوری زباله‌های شهر مشهد را بر عهده دارند.
او می‌گوید: با توسعه فرایند‌های تفکیک مواد تجزیه پذیر و تجزیه ناپذیر در پسماند تولیدی شهر مشهد، تلاش می‌کنیم که میزان دفن زباله را به حداقل برسانیم و از آن سو، آسیب‌های واردشده به محیط زیست را کاهش دهیم. یعقوبی همچنین به بازیافت زباله هم نگاه ویژه‌ای دارد که به عقیده او از صرف هزینه‌های هنگفت برای تولید مجدد برخی محصولات پیشگیری می‌کند.
تولید این میزان از زباله به گفتن آسان است. در نظر بگیرید که در یک سال چه حجمی از زباله‌های متعفن و آلوده کننده محیط زیست به شهر اضافه می‌شود. به همین سبب معاونت خدمات شهری نیز با چالش‌هایی برای دفع زباله روبه روست. یعقوبی دراین باره از این موارد نام می‌برد: جمع آوری و تصفیه شیرابه‌های زباله در محل دفن، مدیریت گاز‌های انتشار یافته در آن محل‌ها و روش دفن در سلول‌های مهندسی بهداشتی.
او در توضیح رفع این مشکلات می‌گوید: این سازمان با مدیریت در محل دفن با طرح «بازچرخش شیرابه» و نیز استحصال گاز و هدایت به نیروگاه بیوگاز سوز تولید برق و نیز پروژه لندفیل ۲۹ هکتاری مهندسی بهداشتی در حل مسائل مربوط به دفع و دفن گام‌های مؤثری برداشته است.
مسئله زباله‌های بیمارستانی
یکی از معضلات جمع آوری و دفع زباله در شهر‌ها مسئله زباله‌های بیمارستانی است که براساس آمار‌ها میزان تولید این پسماند‌ها روزانه به طور میانگین به بیش از ۲۲تن می‌رسد. پرسش ما از معاون خدمات شهری درباره چگونگی جمع آوری و دفع آن‌ها به ویژه در ایام شیوع کرونا چنین پاسخی دارد: زباله‌های بیمارستانی در بیمارستان‌ها با دستگاه «اتوکلاو» بی خطر می‌شوند.
زباله‌های مطب‌ها و درمانگاه‌ها نیز ازسوی دو شرکت خصوصی تحت نظارت علوم پزشکی مشهد جمع آوری و بی خطرسازی می‌شوند که تأییدیه این بی خطرسازی ازسوی اداره کل زیست صادر می‌شود. پس از آن مسئولیت شهرداری نسبت به تحویل گرفتن زباله‌های بی خطرشده و انتقال و دفن آن به مراکز دفن ویژه این پسماند‌ها آغاز می‌شود. این زباله‌ها در ترانشه‌های محصور (فنس کشی شده) و مخصوص که با لایه «ژئو ممبران» و «ژئو تکستایل» کف سازی شده است، دفن شده، سپس با لایه‌های آهک و خاک پوشش داده می‌شود.
یکی از نگرانی‌های شهروندان در روز‌های کرونایی وجود ماسک‌های رهاشده در معابر شهر یا میان زباله هاست که البته به گفته یعقوبی، ماسک‌ها جزو زباله‌های غیر قابل بازیافت هستند و همچون مواد آلی دفع می‌شوند. او درباره آمار تعداد فوت پاکبان‌ها در ایام کرونا و به دلیل تماس با زباله‌های آلوده اظهار بی اطلاعی می‌کند.
۱۱ درصد زباله‌ها را بازیافت می‌کنیم
ابوالفضل کریمیان، مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد، مسئول دیگری است که درباره بخش مهمی از زباله یعنی بازیافت آن، مشغول به کار است. او اجرای طرح محدودیت رفت و آمد در پی شیوع ویروس کرونا، خودداری از سفر به شهر‌های دیگر و خانه نشینی مشهدی‌ها را علت افزایش تولید زباله در یک سال اخیر می‌داند.
اگرچه سال هاست فرهنگ سازی و لزوم تفکیک زباله از مبدأ و بازیافت در قالب برنامه‌ها و اطلاع رسانی از ابزار‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی آغاز شده، اما به گفته وی، فقط ۱۱ درصد زباله‌ها از مبدأ تفکیک می‌شود و «مدتی است روی رقم ۱۰ و ۱۱ باقی مانده ایم» درحالی که حدود دوبرابر این رقم قابل بازیافت است.
این مسئول درباره وضعیت زباله‌های تولیدشده عنوان می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد ۶۵ تا ۷۰ درصد زباله‌ها مواد آلی یا زباله تَر و ۲۵ تا ۳۰ درصد زباله خشک هستند. از ۳۰ درصد نزدیک به ۱۰ درصد آن بازیافت شدنی نیست و از ۲۰ درصد باقی مانده اکنون ما ۱۱ درصد را بازیافت می‌کنیم که امیدواریم رشد فزاینده‌ای داشته باشد.
این ۱۱ درصد به روش‌های مختلفی همچون جمع آوری با ۶۳ دستگاه خودرو از در منازل، اصناف، ادارات و تحویل شهروندان در ۴۴ایستگاه مبادله پسماند خشک در نقاط مختلف شهر صورت می‌گیرد.
استقبال از روش هوشمندسازی تفکیک
در تکمیل روش‌های گذشته جمع آوری زباله و به برای افزایش آن آمار ۱۱ درصد، تصمیم‌های تازه‌ای گرفته شد، به طوری که نزدیک به دوماه است روش جدید هوشمندسازی با حضور دو شرکت در دست انجام است. به گفته کریمیان، استقبال از این طرح چشمگیر بوده است، به طوری که «سرانه جمع آوری زباله خشک خانوار‌ها به بیش از دو برابر افزایش یافته است و به طور متوسط در هر درخواست حدود ۹ کیلوگرم زباله خشک دریافت می‌شود.»
جمع آوری هوشمند پسماند‌های بازیافتی، کاری شبیه تاکسی‌های اینترنتی است که شهروندان نرم افزار را روی گوشی نصب کرده و درخواست خود را به صورت آنلاین از طریق آن اعلام می‌کنند. ساعتی بعد خودرویی به محل مراجعه کرده، زباله را وزن و کیف پول شهروند را شارژ می‌کند. این راحت‌ترین و دردسترس‌ترین روش برای شهروندانی است که امکان نگهداری حجم زیاد زباله خشک یا فرصت رساندن آن‌ها به ایستگاه‌ها را ندارند.
مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد اضافه می‌کند: هم اکنون دو شرکت «اکو» و «بهروب» با مجوز از سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد در همه مناطق شهر خدمت رسانی می‌کنند. روش نصب این نرم افزار‌ها مراجعه به سایت مدیریت پسماند به نشانی
Wmo.mashhad.ir یا نصب از طریق نرم افزار‌های Google Play یا Apple Store است.