خدماتی که آن‌ها در حوزه تألیف کتاب در اختیار شما می‌گذارند، شامل نگارش کتاب، اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اخذ فیپا و شابک، طراحی جلد و صفحه‌آرایی است. آن‌ها می‌گویند کتاب‌ها بدون هیچ پیش‌پرداختی، نوشته می‌شود به‌طوری که مدیر یکی از این کانال‌ها می‌گوید: «همه کار‌ها را انجام می‌دهیم. کتاب که چاپ شد، تسویه را انجام می‌دهید و بعد ما کتاب را برایتان ارسال می‌کنیم.»
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - می‌شود نامشان را ناشران بسازوبفروش گذاشت. ناشرانی که کتاب‌هایی با موضوعات مختلف را به ارزان‌ترین قیمت تولید می‌کنند. قیمت مناسبی روی آن می‌گذارند و همان را با ۵۰ تا ۶۰ درصد تخفیف به مخاطبان عرضه می‌کنند. ترجمه‌هایی بی‌اعتبار و تألیف‌هایی ضعیف که معمولا کپی از محتوای آثار دیگران است. مصادیق کتاب‌سازی متنوع است و هر روز هم به آن اضافه می‌شود. مثلا افرادی که با تبدیل نوشته‌های خود در فضای مجازی به کتاب، تصور می‌کنند اثر ادبی آفریده‌اند، یک دسته از کتاب‌ساز‌ها هستند.
در این بین کانال‌هایی هم در فضای مجازی با تبلیغات بسیار، دست به انتشار کتاب در زمینه تمام علوم انسانی، تجربی و ریاضی می‌زنند.
آن‌طور که آن‌ها عنوان می‌کنند، مخاطبانشان، کارمندان، مدیران، استادان دانشگاه و معلمان و دانشجویان و کسانی هستند که می‌خواهند با چاپ عنوان کتابی، رزومه داشته باشند. این‌طور کانال‌ها، داشتن این رزومه را برای افزایش وجه علمی، پذیرش در ادارات و گرفتن تسهیلاتی همچون وام ازدواج و... لازم می‌دانند. آن‌ها با دریافت مبلغ مناسبی، کتاب‌های مشتریانش را می‌نویسند و خیلی زود مجوز می‌گیرند و به دستشان می‌رسانند یا مقاله‌شان را بدون هیچ دردسر و زحمتی به همایش‌های مختلف علمی و ادبی ارسال می‌کنند و ادعا می‌کنند که مجوز دارند و به صورت قانونی فعالیت می‌کنند.
در مطلب پیش رو به این دسته از کانال‌ها که نام موسسه علمی و پژوهشی را یدک می‌کشند و درواقع با کتاب‌سازی، به تولید محتوا می‌پردازند، نگاهی انداخته‌ایم و با یکی از مدیران این کانال‌ها گفتگو کرده‌ایم.
صحبت‌های یک ناشر مشهدی را درباره آسیب‌های کتاب‌سازی به صنعت نشر شنیده‌ایم و افشین تحفه‌گر معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم از مصادیق کتاب‌سازی در استان خراسان رضوی و برخورد قانونی با آن گفته است.
احساس یخ‌زده
کانال‌هایی که ما نامشان را کانال کتاب‌ساز گذاشته‌ایم، کتاب‌هایی در زمینه روان‌شناسی، علوم تربیتی، بازاریابی، دندان‌پزشکی و مدیریت تا شهرسازی و فضای سبز و حسابداری و ادبیات را چاپ می‌کنند. کتاب‌هایی در ۱۵۰ تا ۲۰۰ صفحه با مبلغی بین دو تا دوونیم‌میلیون تومان. مقالات را هم با مبلغی حدود یک‌میلیون تومان آماده می‌کنند و به همایش‌های مورد نظر شما می‌فرستند. آن‌ها در کانال خود درباره امتیاز و ویژگی تألیف کتاب به مواردی همچون کسب امتیاز برای مصاحبه دکترا، استخدام در ادارات، گرفتن تسهیلات از انجمن اهل قلم مانند وام ازدواج، کمک هزینه مسکن و تحصیل، تأیید زودتر در سمینار‌ها اشاره کرده و پا را فراتر گذاشته و افزایش اعتمادبه‌نفس و افزایش وجهه علمی را با چاپ کتاب یا مقاله میسر دانسته‌اند.
خدماتی که آن‌ها در حوزه تألیف کتاب در اختیار شما می‌گذارند، شامل نگارش کتاب، اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اخذ فیپا و شابک، طراحی جلد و صفحه‌آرایی است. آن‌ها می‌گویند کتاب‌ها بدون هیچ پیش‌پرداختی، نوشته می‌شود به‌طوری که مدیر یکی از این کانال‌ها می‌گوید: «همه کار‌ها را انجام می‌دهیم. کتاب که چاپ شد، تسویه را انجام می‌دهید و بعد ما کتاب را برایتان ارسال می‌کنیم.».
اما در این حوزه، چاپ کتاب‌های رمان و داستان با توجه به محتوای این کتاب‌ها از همه عجیب‌تر به نظر می‌رسد. در کانال هم نوشته‌اند تحویل کتاب در این زمینه، سه ماه طول می‌کشد. نام کتاب‌های رمان که شما می‌توانید با مبلغ حدود دومیلیون تومان، نویسنده‌اش باشید، «شب تاریک» ۲۰۰ صفحه، «در این دنیا، در آن دنیا» ۲۵۰ صفحه، «زندگی ناآرام»، ۲۵۰ صفحه، «احساس یخ‌زده» در ۱۵۰ صفحه و عنوان‌هایی شبیه این.
مجوز داریم
با مدیر یکی از این کانال‌های کتاب‌ساز که در بیوگرافی‌اش در تلگرام نوشته: «مدرس دانشگاه، مؤلف، پژوهشگر و عضو انجمن اهل قلم و بنیاد نخبگان» گپ زده‌ایم. با این عنوان که تمایل داریم اثری در حوزه رمان و داستان به اسم ما چاپ کنند.
مدیر این کانال از چند انتشارات تهرانی نام می‌برد که با آن‌ها کار می‌کنند و می‌گوید در همه موضوعات، یک هفته‌ای می‌توانند مجوز نشر کتاب را بگیرند به جز رمان و داستان. او می‌گوید که معمولا اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برای رمان‌هایشان اصلاحیه می‌دهد و درنهایت هم این کتاب‌ها را رد می‌کند. به همین دلیل خیلی در این حوزه فعالیت نمی‌کنند. با اینکه سفارش رمان زیاد دارند. آن‌طور که او می‌گوید منتظر هستند سه تا چهار ماه دیگر قوانین مجوز کتاب‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تغییر کند که در این صورت خواهند توانست یک هفته‌ای در حوزه رمان هم مجوز بگیرند.
او به این هم اشاره می‌کند که موضوع بیشتر رمان‌هایشان اجتماعی است و از ترکیبی به نام «اجتماعی و شخصیتی» نام می‌برد. او می‌گوید رمان‌ها را همکارانش که دکترای ادبیات دارند، می‌نویسند و حاضر نمی‌شود نمونه رمانی را به صورت پی دی اف برای ما بفرستد و می‌گوید باید در این زمینه امانت‌دار باشد. اما کتاب‌هایی که از طریق این کانال تهیه می‌شود، تنها در ۱۰ نسخه چاپ می‌شود و در اختیار نویسنده کتاب قرار می‌گیرد. در حالی که در شناسنامه کتاب‌ها، تیراژ یک هزار نسخه، نوشته می‌شود. این موضوع به گفته مدیر این کانال، طبیعی است و روال انتشاراتی‌ها.
او درباره مجوزشان هم می‌گوید که یک مؤسسه علمی و پژوهشی زیر نظر اداره ارشاد هستند و با حدود ۶۰ پژوهشگر که مدرس دانشگاه هستند یا دکترا دارند و دانشجوی دکترا، همکاری می‌کنند و آن‌ها برایشان کتاب و مقاله می‌نویسند. پژوهشگرانی که به گفته او نامشان در سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم ثبت شده است. او در ادامه این را هم خاطر نشان می‌کندکه در ابتدا نام شرکتشان را ثبت کرده‌اند که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قبول نکرده است و بعد مجوز مؤسسه علمی و پژوهشی گرفته‌اند.
او به ما می‌گوید: نگرانی بابت چاپ و انتشار کتابتان بدین صورت نداشته باشید. چون برای سایت اهل قلم که قرار است پس از چاپ کتابتان در آن به عنوان نویسنده ثبت‌نام کنید و از مزایایش بهره‌مند شوید، فقط کتابی که شابک دارد و در فیپا ثبت‌شده اهمیت دارد و محتوای کتاب مهم نیست.
کتاب‌سازی و کتاب‌خوان نشدن مردم
عابس قدسی مدیر انتشارات سپیده باوران یکی از مهم‌ترین عوامل کتاب‌خوان نشدن مردم ما را پدیده کتاب‌سازی بیان می‌کند و می‌گوید: متأسفانه هزاران عنوان کتاب از این جنس داریم که باعث می‌شود وقتی مخاطب به بازار نشر می‌آید، با آثار خوب روبه‌رو نشود. خوب اگر به جای این همه عناوین سطحی و مبتذل، چند ناشر فعال و حرفه‌ای، کار تولید کنند، مردم نیز راحت‌تر و درست‌تر انتخاب خواهند کرد.
او تأکید می‌کند این‌گونه ناشران با حضور در نمایشگاه‌های کتاب، آن فضا را نیز شلوغ می‌کنند و آثار ضعیفشان را با ۵۰ درصد تخفیف به عنوان شاهکار ادبی به مردم می‌فروشند.
قدسی افزایش کتاب‌سازی را ناشی از ضعف وزارت فرهنگ و ارشاد در مجوزردادن به آثار گوناگون می‌داند و می‌گوید: البته تصور نمی‌کنم حتی ردشدن اثری از سوی این نهاد، ناشی از سطح پایین کیفی کار‌ها باشد. بلکه بیشتر به دلیل کلیدواژه‌هایی است که در آثار ممکن است تکرار شده باشد؛ و همه این‌ها نشان از صلاحیت پایین در تشخیص اعتبار علمی کتاب‌ها در وزارت فرهنگ و ارشاد است.
مدیر کافه کتاب آفتاب در ادامه بیان می‌کند: کتاب‌سازی‌ها از سطوح ادبی تا رسیدن به سطوح دانشگاهی وجود دارد. چنانکه گاهی می‌شنویم که تألیفات فلان استاد دانشگاه، از آثاری بوده است که سال‌ها ترجمه‌شان می‌کرده، اما به عنوان اثر تألیفی خودش منتشر می‌کرده و همه این کار‌ها را برای گرفتن ارتقا انجام می‌داده است یا اینکه چرا باید ۱۵۰ ترجمه از شازده کوچولو وجود داشته باشد. درحالی که فقط سه تا چهار ترجمه آن موجه و مناسب است. باقی این ترجمه‌ها چه اهمیتی دارد و چه دلیل برای انتشار می‌یابند یا ترجمه‌های مختلف از کتاب‌های محبوب دیگری همچون قلعه حیوانات، جاناتان مرغ دریایی و حتی ترجمه‌های مختلف از آثار کلاسیک جهان. به‌جز این است که بگوییم این ترجمه‌ها دست‌کاری ترجمه‌های خوب است؟
هر روز پست جدیدی با محتوای تازه‌ای به مطالب این کانال‌های مؤلف کتاب، افزوده می‌شود که ناشی از تعامل مخاطبان با این دسته از کانال‌هاست. مثلا در آخرین پست یکی از همین کانال‌ها بیان شده است که «از این به بعد، بعد از تسویه، فایل ورد و مجوز کتاب را ارسال می‌کنیم تا بتوانید در شهر خودتان هم برای چاپ بعدی اقدام کنید» یا اینکه «هیچ‌گونه بیعانه یا پیش‌پرداخت برای کتاب و مقاله دریافت نمی‌شود» یا اینکه: «هزینه‌های درج‌شده فقط برای یک نفر است و مجوز و طراحی جلد کلا به اسم یک نفر است. اگر نفر دیگری پیدا کردید، هزینه بین خودتان تقسیم می‌شود.»
در هرصورت قانون کپی‌رایت در کشور گویی یک قانون نانوشته است که می‌توان مثل آب خوردن دست به تخلفات این‌چنینی زد و آب هم از آب تکان نخورد.
سرقت ادبی آشکار و برخورد اداره ارشاد
اما افشین تحفه‌گر، معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل ارشاد اسلامی خراسان رضوی در ابتدا درباره مجوز این کانال‌ها که با عنوان مؤسسه علمی و پژوهشی فعالیت می‌کنند، می‌گوید: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، به مؤسسه علمی و پژوهشی مجوز نمی‌دهد. بلکه این سازمان، مجوز تک‌منظوره هنری، تک‌منظوره فرهنگی و مجوز چندمنظوره فرهنگی و هنری را صادر می‌کند و شما می‌توانید در سایت وزارت ارشاد هم این عناوین را مشاهده کنید. او اذعان می‌کند که حتی اگر این مؤسسه‌ها با این شکل از فعالیت، از دانشگاه هم مجوز گرفته باشند، اجازه کتاب‌سازی ندارند و این اقدامی غیرمجاز است.
تحفه‌گر با بیان اینکه در استان خراسان رضوی به شدت با کتاب‌سازی برخورد و این‌گونه تخلفات به مراجع قضایی معرفی می‌شوند، می‌گوید: متأسفانه این موضوع در حال افزایش است و ما پیگیر چند پرونده در این زمینه هستیم.
به گفته او کتاب‌سازی‌ها در استان خراسان رضوی به صورت کانال‌های تولیدکننده کتاب نبوده است و مثلا شخصی کتابی انتشاریافته را دوباره به نام خودش چاپ و توزیع کرده است. یا اینکه برای تهیه محتوا از کتاب‌های دیگران بهره برده‌اند یا اینکه ترجمه افراد دیگر را به نام خود چاپ کرده‌اند.
به گفته این مقام مسئول معمولا چاپ کتاب‌ها در این موارد، به صورت افستی است، چون هزینه بسیار پایین‌تری دارد. نمونه‌اش هم کتاب‌هایی است که با ۵۰ تا ۶۰ درصد تخفیف در بازار عرضه می‌شوند. این شیوه سرقت ادبی آشکار و تخلف است و بازار کتاب را هم آشفته می‌کند.