واقعیت این است که مادران به طور ناگهانی با یک نقش تازه روبه‌رو شدند، انتظار اجتماعی‌ای که برای آن آموزش ندیده بودند، اما به‌ناچار در معرض انجام و قضاوت اجتماعی قرار گرفتند
دکتر مهتاب علی‌نژاد | شهرآرانیوز؛ سال سخت رو به پایان است، اما مشکلات هم‌چنان ادامه دارد. یک سال از بحران کووید ۱۹ می‌گذرد و در اخبار منتشرشده از سوی سازمان بهداشت جهانی، تا سوت پایان این بحران زمان زیادی باقی مانده است. پیامد‌های اقتصادی و روانی این همه‌گیری نیز تا سال‌ها گریبان‌گیر جامعه باقی خواهد ماند. اما در این میان، در یک سال گذشته، بسیاری از خانواده‌ها با مسائلی روبه‌رو شدند که هیچ‌گونه ذهنیت و آمادگی قبلی‌ای درباره آن نداشتند.
اگرچه نهاد‌های حمایتی و اجتماعی خیلی تلاش کردند با آموزش‌های روزانه شرایط را تا اندازه‌ای مطلوب کنند، در آخرین ماه سال و در آستانه فرارسیدن نوروز، مادر‌ها و پدرانی که هنوز در هزارتوی تأمین اقتصادی خانواده گرفتار هستند، زنان سرپرست خانواده که سعی می‌کنند با همه دشواری‌ها تاب‌آور باشند و مدارا کنند و فرزندانی که گاه همیار تأمین اقتصادی خانواده هستند و گاه بنا بر شرایط سنی و موقعیت اجتماعی خود در بین گروه هم‌کلاسی‌ها تحت تأثیر رسانه‌های مجازی، توانایی درک شرایط خانواده در میان طوفان مشکلات را از دست داده‌اند، همگی، به همتی نیاز دارند تا نوروز را با چشم‌پوشی از سختی‌ها به گونه‌ای متفاوت آغاز کنند.
مادران و نقش‌های متعدد
این روز‌ها دشواری‌ها به گونه‌ای آستانه تحمل را پایین آورده‌اند که گاهی احوال آدم‌ها شبیه یک بمب ساعتی است که هر لحظه با کوچک‌ترین بی‌درایتی یا ضعف در تحمل این حجم از طاقت‌فرسایی تأمین بقا و حفظ زندگی، منفجر خواهد شد. به‌اصطلاح در شرایط فعلی درگیری با کرونا و افزایش آمار مبتلایان به افسردگی نشان‌دهنده آن است که بحران اخیر روان و قدرت تاب‌آوری را به چالش کشیده است. شما جزو کدام دسته از مادران هستید؟ مادرانی که در چالش فعلی گرفتار آمده‌اند یا مادرانی که سعی در تزریق امید به خانواده دارند؟ افق پیش رویتان را چگونه می‌بینید؟ آیا توان آن را دارید که از تاریکی ناامیدی‌های اقتصادی، روزنه‌ای به امیدواری و توان برای تلاش ایجاد کنید؟
در روابط بین‌فردی خانواده با فرزندتان یا سایر اعضای خانواده تعامل مؤثر و مثبتی دارید یا درگیر رابطه عاطفی مخاطره‌آمیزی شده‌اید که از تنش‌های متعددی سرشار است؟ علاوه بر مشکلات اقتصادی و حجم وسیع کار‌های نیمه‌تمام پایان سال و فرارسیدن زمان انجام آداب و رسوم سال نو، نظیر خرید کردن‌های عیدانه که نیازمند درآمد مکفی و روحیه مثبت است، بیشتر شما به عنوان یک مادر در آخرین ماه سال با چالشی دیگر نیز روبه‌رو هستید، چالشی مشترک با نظام آموزشی در فرایند تحصیل فرزندان خود.
علاوه بر خدمات خانه‌تکانی و فرزندپروری و بودجه‌بندی درآمد و هزینه‌های پایان سال که اغلب بر دوش مادر خانواده سنگینی می‌کند، امسال به تبع مجازی بودن آموزش تحصیلی، مادران ناگزیرند به مسئله تحصیل و نظارت بر آموزش مجازی فرزند خود نیز بپردازند. گستردگی دغدغه‌های زنان از سال گذشته به‌مراتب بسیار بیشتر است. شرایط فعلی زنان در خانواده مصداق بارز با یک دست چندین هندوانه برداشتن است و تحمل استرس‌های مضاعف انجام چندین مسئولیت به طور هم‌زمان و هضم دغدغه‌های متلاطم درباره انجام بهینه و مفید و کاستن حداکثری از آسیب‌ها و خطراتی که کانون خانواده را به واسطه درست انجام‌نشدن کار‌ها تهدید می‌کند همه و همه به عهده مادران است.
مادر معلمی به زبان آسان و در عمل واویلاست
شما هم جزو مادرانی هستید که از اول مهرماه یک سال تحصیلی پرتنش را پا به پای فرزند یا فرزندانتان تجربه کرده‌اید؟ فراهم‌سازی امکانات آموزشی مجازی، نظارت و دغدغه چگونگی نظارت بر فرایند استفاده از رسانه مجازی توسط فرزند، دشواری آموزش با حضور حداقلی معلم و همراهی کردن به‌ویژه دختران نوجوان در شرایط خاص سنی و دسترسی گسترده به فضا‌های مجازی از دشواری‌های تجربه زیستن برای مادران ایرانی به‌ویژه در این ماه پایانی سال است که علاوه بر وظایف خانه داری، همسرداری، مالی و اقتصادی، امر آموزش را نیز متقبل شده‌اند و شاید حتی هیاهوی خانه‌تکانی پایان سال در حجم همراهی تحصیلی با فرزند گاهی گم شده باشد.
اگرچه نهاد آموزشی در سال تحصیلی‌ای که گذشت سعی کرد با برگزاری دوره‌های آموزشی مجازی نظیر آموزش خانواده، آموزش علم روز، آموزش مهارت‌های زندگی، آموزش آسیب‌ها، تهدید‌ها و فرصت‌های فضای مجازی کمی از شدت و میزان دغدغه‌های مادران و سنگینی تکلیف اجتماعی که بر آنان تحمیل شده بود بکاهد، به طور عملی به دلیل فقدان بودجه‌های مالی یا فراهم نبودن زیرساخت‌های مورد نیاز برای دسترسی همه مادران به آموزش‌های مربوط، تا چه اندازه موفقیت با نهاد آموزشی یار بود و توانست دوره‌هایی اثرگذار برای والدین به‌ویژه مادران که نقش معلم در منزل را در کنار معلمان در فضای مجازی ایفا کرده‌اند و هم‌چنان باید ایفا کنند انجام دهد؟
به احترام مادران باید تمام‌قد ایستاد
واقعیت این است که مادران به طور ناگهانی با یک نقش تازه روبه‌رو شدند، انتظار اجتماعی‌ای که برای آن آموزش ندیده بودند، اما به‌ناچار در معرض انجام و قضاوت اجتماعی قرار گرفتند، چه مادران شاغلی که به محض رسیدن به منزل تلفن همراه خود را در اختیار فرزند گذاشتند تا در کلاس‌های مجازی شرکت کند و خود به انجام کار‌های داخل منزل مشغول شدند چه مادران خانه‌دار که در طول روز درگیر انجام تکالیف تحصیلی فرزند شدند. علاوه بر همه تلاش‌های مادران در برابر نقش‌های جدید مادرانه که کووید ۱۹ و سیاست‌های اجرایی مدیران بر آنان تحمیل کرد، قضاوت‌های اجتماعی نیز بر چگونگی عملکرد مادران سایه افکنده است.
چنانچه به عنوان یک مادر یا یک سیاست‌گذار اجتماعی حوزه خانواده یا آموزش و پرورش یا حتی به عنوان یک معلم که نگاهی بیرونی به عملکرد مادران در فرایند تحصیل مجازی امسال دانش‌آموزان این جامعه دارد به طاقت‌فرسایی نقش‌های محول‌شده بر زنان در خانواده در سالی که گذشت نظر افکنید، با زنانی روبه‌رو خواهید شد که همه انرژی و توان خود را صرف کرده‌اند تا بتوانند در فرود‌های پیاپی سالی که گذشت، کانون خانواده را در هم‌بستگی و تا حد امکان موفق حفظ کنند. اگرچه ارزیابی‌های اجتماعی نشان می‌دهد در فرایند همیاری فرزند محصل با ۳ تیپ عملکردی از مادران یعنی مادر بی‌خیال، مادر استرسی و مادر خنثی روبه‌رو هستیم، با توجه به فقدان آموزش‌های لازم پیش از محول کردن این نقش به مادران، باید گفت که جامعه ایرانی باید تمام‌قد به احترام این تلاش بی‌وقفه زنانی که سالی چنین سخت را تاب آورده‌اند بایستد.