اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ چگونه خواهد بود؟ این سوالی است که این روز‌ها برای بسیاری از افراد از شهروندان عادی گرفته تا فعالان اقتصادی مطرح است. برای بررسی این موضوع و پیش بینی آینده اقتصادی ایران به سراغ مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران، رفته ایم.
محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ چگونه خواهد بود؟ این سوالی است که این روز‌ها برای بسیاری از افراد از شهروندان عادی گرفته تا فعالان اقتصادی مطرح است. سایه سنگین کرونا، تداوم تحریم‌ها و فشار‌های تورمی، اقتصاد ۱۳۹۹ را تحت تأثیر قرار داده و همین مسئله سبب شده است تورم نقطه‌ای در بهمن امسال نسبت به بهمن سال گذشته به نزدیک ۵۰ درصد برسد. نوسان زیاد اقتصاد، تغییرات سیاسی در صحنه بین الملل و همچنین امیدواری برای کنترل ویروس کرونا، موجب شده است که انتظار‌های مثبتی درباره حوزه اقتصاد در سال آینده به وجود بیاید.
با این حال برجام، تحریم، اف‌ای تی اف، توافقات هسته‌ای و... اموری است که سلسله وار به سیاست خارجی و آن نیز به اقتصاد کشور گره خورده است و همین مسئله سبب شده است که پیش بینی وضعیت اقتصادی ایران در سال آینده دشوار شود. اینکه آینده اقتصاد ایران با مسائل سیاسی پیوند خورده است، موضوع آشکاری است. درست یا غلطش به کنار، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که اگر گشایشی در حوزه سیاست خارجی رخ بدهد، می‌توان به آینده اقتصادی ایران نیز امیدوار بود، در غیر این صورت باید به فکر راه حلی برای جلوگیری از جهش تورمی‌ای باشیم که امسال نیز با آن مواجه بودیم. برای بررسی این موضوع و پیش بینی آینده اقتصادی ایران به سراغ مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران، رفته ایم.
باتوجه به انتظار‌های مثبتی که در حوزه اقتصاد به وجود آمده است، می‌توان به بهبود وضعیت اقتصاد ایران در سال آینده امیدوار بود؟
اکنون ما در اقتصاد دو مشکل مهم داریم؛ اول اف‌ای تی اف و دوم تحریم. اگر همین الان همه تحریم‌ها برداشته شود، به دلیل مشکل اف‌ای تی اف نمی‌توانیم تبادل مالی داشته باشیم و پولی را که بابت صادرات می‌آید، برای واردات خرج کنیم. بر این اساس اگر خواهان بهبود وضعیت اقتصاد کشور هستیم، باید برای این دو مسئله راهکاری پیدا کنیم. درواقع ما در سال برای واردات مواد اولیه و کالا‌های مصرفی حدود ۶۰ میلیارد دلار پول لازم داریم. اگر مشکل اف‌ای تی اف و تحریم‌ها حل شود، صادرات غیرنفتی ما توسعه پیدا می‌کند، از این رو با صادرات غیرنفتی و بخشی از صادرات نفتی، می‌توانیم سایر مشکلاتمان را حل کنیم.
چه مبلغ از این نیاز از صادرات غیرنفتی تامین خواهد شد؟
از این ۶۰ میلیارد دلار می‌توانیم ۴۰ میلیارد دلار را از محل صادرات غیرنفتی تامین کنیم و ۲۰ میلیارد دلار دیگر را نیز از محل فروش نفت و فرآورده‌های نفتی. مهم‌ترین مسئله ما اف‌ای تی اف است. حالا اگر این مسائل حل شود و ازسوی دیگر تحریم‌ها برداشته بشود و بتوانیم در حد همان سهمیه اپک یعنی ۵/۲ میلیون بشکه نفت را با متوسط قیمت ۵۵ دلار در روز صادر کنیم، در سال ۵۰ میلیارد دلار به دست می‌آوریم.
اگر این رقم‌ها را با ۴۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی جمع کنیم، آن وقت ۳۰ میلیارد دلار نیز بیشتر از نیازمان به دست می‌آوریم، بنابراین وقتی درآمد ارزی ما خوب باشد و امکان تبادل با سیستم بانکی جهان را داشته باشیم، طبیعی است که می‌توانیم افق مثبتی در سال ۱۴۰۰ داشته باشیم که نتیجه آن کاهش قیمت، افزایش تولید، افزایش اشتغال و درنهایت کاهش تورم خواهد بود.
پس گشایش اقتصادی ما وابسته به گشایش در سیاست خارجی است؟
همه این‌ها به هم مربوط می‌شود؛ یعنی اگر دو مشکل اولیه اف‌ای تی اف و تحریم‌ها حل شود، می‌توان به آینده اقتصاد کشور امیدوار بود. این تحریم‌ها نمی‌تواند تا ابد بماند، بالاخره ما باید با نظام جهانی، هم درمورد اف‌ای تی اف هم درباره تحریم به تفاهم برسیم. تفاهم نیز با گفتگو رخ می‌دهد. تفاهم با دعوا و قهر امکان پذیر نیست. تا زمانی که باهم قهر باشیم، دیدگاه‌ها و نقطه تفاهم یکدیگر را نمی‌دانیم، بنابراین اگر بگوییم گفتگو نمی‌کنیم تا اول آمریکا تحریم‌ها را بردارد، آمریکا هم بگوید این کار را انجام نمی‌دهد، راه به جایی نمی‌بریم. بالاخره هر دو طرف باید به یک نقطه مشترک برای شروع گفتگو برسند.
مرکز آمار ایران اعلام کرده که رشد اقتصادی کشور در پاییز امسال مثبت شده است، از این رو مسئولان معتقدند حتی اگر شرایط بین المللی هم تغییر نکند، امکان مثبت شدن رشد اقتصادی در سال آینده وجود دارد. شما این مسئله را تحقق پذیر می‌دانید؟
مرکز آمار ایران اعلام کرده است که در پاییز امسال رشد اقتصادی کشور، به مثبت ۸/۰ درصد و رشد اقتصادی بدون نفت به مثبت ۲/۰ درصد رسیده است. اما این آمار چه میزان با واقعیت اقتصاد ایران مطابقت دارد؟ جی دی پی یعنی یک مجموعه کالا و خدمات تولید شده و به فروش رفته است که مقایسه اش با دوره قبل، نشان دهنده رشد اقتصادی است. حالا که قیمت‌ها از آب و برق گرفته تا نان و گوشت افزایش پیدا کرده است، ارزش کالا‌ها و خدماتی که تولید می‌کنیم و می‌فروشیم، بیشتر شده است.
با اینکه ممکن است مقدار تولید کم شده باشد، میزان ریالی آن افزایش یافته است؛ به همین دلیل این ارقام پایه درستی برای محاسبه رشد اقتصادی نیست، بنابراین وقتی این اعداد اعلام می‌شود، نه من آن را باور می‌کنم نه مردم آن را باور می‌کنند؛ چون اگر رشد اقتصادی رخ داده باشد، همه باید این اتفاق را در جیبشان احساس کنند. بر این اساس، ما برای رشد اقتصادی در سال آینده باید وضعیت تعامل خود در صحنه بین الملل را مشخص کنیم.
امارات یکی از مناطق ورود دلار به ایران است. آغاز صدور ویزای توریستی برای شهروندان ایرانی توسط امارات، می‌تواند نشان دهنده گشایش وضعیت ارزی ایران در سال آینده باشد؟
خیر، این مسئله به معنی بهبود وضعیت ارزی ایران نیست. اماراتی‌ها به فکر خود هستند نه ما. پیش از این هفته‌ای ۵۵ پرواز از ایران به امارات صورت می‌گرفت، اما اکنون به زحمت ۷ تا ۸ هواپیما با نصف ظرفیت به این مقصد پرواز می‌کنند؛ این یعنی فرودگاه‌های این کشور کار نمی‌کنند. کارکنان، هتل ها، مغازه‌ها و... کار نمی‌کنند، بنابراین این تصمیم برای برداشتن فشار از روی اقتصاد خودشان است. آن‌ها می‌خواهند صنعت توریسم آسیب دیده خودشان را ترمیم کنند.