محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ کش وقوس‌های مالکیتی باغ خونی مشهد ۲۹ آذرماه سال گذشته با ورود شهرداری مشهد پایان یافت و آن طور که شهردار مشهد در روز تحویل این باغ وعده داد، قرار شد درهای باغ خونی مشهد بعد از حدود ۱۰۰ سال و پس از بازسازی آن به روی مردم باز شوداما وجود برخی مشکلات مانند تحویل ندادن زمین ۵/۴ هکتاری متعلق به بانک کشاورزی به شهرداری و ادعای مالکیت روسیه درباره باغ خونی کمی مسیر بازسازی را کند کرده است.
در عین حال و بنا به گفته مسئولان شهرداری، قرار است در راستای حل این مشکلات در جلسه مشترک ایران و روسیه موضوع باغ خونی مطرح و درباره آن تصمیم‌گیری شود.
حدود هفت ماه پیش بود که کلنگ بازسازی و بازپیرایی باغ خونی مشهد با حضور وزیر میراث فرهنگی به زمین زده شد و شهرداری مشهد هم به سرعت اعتباری ۴۰ میلیارد تومانی برای بازسازی قدیمی‌ترین بازمانده باغ‌های قدیمی مشهد اختصاص داد تا پروژه هرچه سریع‌تر آغازبه کار کند و درهای این باغ تا بهار ۱۴۰۰ به روی مردم باز شود.
از ۶.۵ هکتار فضای باغ خونی، تنها ۲ هکتاری که در اختیار نیروی انتظامی بود به شهرداری تحویل داده شد و پروژه بازسازی و مرمت باغ در همان زمین‌های تحویلی آغاز شد. بااین همه حدود ۵ ماه بعد، شهردار منطقه ۷ در گفتگو با شهرآرا اعلام کرد که طرح‌های بازپیرایی و بازسازی باغ خونی با همکاری میراث فرهنگی تقریبا کامل است، اما عملیات اجرایی پروژه مرمت و بازسازی باغ به دلیل تحویل ندادن ۴.۵ هکتار باقی مانده متوقف شده است، زیرا کار اصلی باید در آن قسمت انجام شود و با توجه به تحویل داده نشدن زمین و انتقال اسناد، نمی‌توان زمان دقیقی برای بازگشایی باغ خونی مشخص کرد.
سرپرست معاونت و سازمان اقتصادی سرمایه گذاری و مشارکت‌های مردمی در پاسخ به سؤال خبرنگار ما درباره چرایی طولانی شدن فرایند تحویل زمین تحت تملک بانک کشاورزی در باغ خونی به شهرداری مشهد گفت: تأمین منابع مالی از سوی شهرداری برای خرید عرصه این باغ قدیمی انجام و در زمان مزایده هم با پیشنهاد شهرداری مشهد موافقت شد.
پیشنهاد ما این بود که ۵ درصد از قیمتی را که بانک برای باغ خونی تعیین کرده بود به صورت نقدی پرداخت کنیم، ۱۵ درصد هم از طریق واگذاری املاکی که در اختیار شهرداری مشهد است تأمین شود و ۸۰ درصد باقی مانده هم به صورت تسهیلات به بانک کشاورزی برای تملک باغ خونی پرداخت شود.
مهدی حاتمی ادامه داد: بعد از برنده شدن شهرداری در مزایده، مبلغ نقدی ۵ درصد پرداخت شد و بخشی از املاک قابل واگذاری هم دراختیار آن‌ها قرار گرفت، اما فرایند کارشناسی این املاک توسط بانک کشاورزی به درازا کشیده است. با تسریع بانک در این اقدام می‌توانیم شاهد تحویل باغ خونی به شهرداری باشیم.
تعلل بانک کشاورزی در واگذاری ۴.۵ هکتار از زمین این باغ به شهرداری، تنها یکی از مشکلات توقف عملیات اجرایی پروژه باغ خونی است و مخالفت روسیه با فروش این باغ جدیدترین معضلی است که برسر راه احیای این باغ قدیمی قرارگرفته است. شهردار مشهد نیز در در گفتگو با خبرنگار ما، از این مشکل پرده برداشت و گفت که مانعی قدیمی برسر راه تملک و این پروژه وجود دارد که با همکاری وزارت امورخارجه در حال پیگیری برای حل آن هستیم.
محمدرضا کلائی افزود: این مانع قدیمی ادعای مالکیت و البته مخالفت روسیه با فروش باغ خونی است. براساس اسناد تاریخی، بعد از فروپاشی روسیه تزاری و تعطیل شدن بانک استقراضی ایران و روسیه، طبق توافق نامه ۱۹۲۱ ایران و شوروی، همه اموال این بانک به دولت ایران واگذار شد، اما هیچ تصمیمی برای باغ خونی مشهد و باغ اتابک تهران گرفته نشد و اصرار‌های دولت وقت ایران برای تعیین تکلیف این دو باغ ارزشمند، بی جواب ماند و روس‌ها در مقطعی مدعی مالکیت این دو باغ شدند.
وی ادامه داد: در آن زمان، چون واگذاری املاک ایران به خارجی‌ها ایراد قانونی داشت، در یک اجاره بلندمدت باغ خونی مشهد و اتابک تهران به روس‌ها واگذار شد. در سال ۱۳۱۶ همه پست‌های کنسولگری روسیه در مشهد به جز اداره بازرگانی که در همین باغ خونی دایر بود، تعطیل شد، اما ۴سال بعد و با اشغال خراسان به ست متفقین، کنسولگری شوروی در مشهد و در باغ شروع به کار کرد و ۸ سال بعد این کنسولگری در مشهد برای همیشه تعطیل شد.
شهردار مشهد افزود: بااین حال باغ خونی که براساس اسناد متعلق به دولت ایران بود، با اینکه سندش به نام اداره مالیه بود، تحویل داده نشد و مجادله ایران با شوروی بر سر مالکیت این باغ تا دهه ۳۰ ادامه داشت. نامه نگاری‌ها و اعتراضات دولت وقت ایران به شوروی درباره این باغ نیز بی جواب ماند. باغ خونی تا زمان فروپاشی شوروی در اواخر دهه ۶۰ در اختیار اتباع شوروی بود و کاربرد باغی و کشاورزی داشت و پس از آن تخلیه شد و بانک کشاورزی که مالک آن بود، سرانجام آن را تحویل گرفت.
از آنجا که وضعیت این باغ در قرارداد ۱۹۲۱ روشن نشده است، اکنون روس‌ها مدعی مالکیت این بنا شده اند و مخالفت خودشان را با فروش باغ خونی به دولت ایران اعلام کرده اند؛ مسئله‌ای که مدیرکل املاک و خزانه داری شهرداری مشهد در گفتگو با شهرآرا، آن را تلویحی تایید کرد و از پیگیری‌های گسترده شهرداری برای حل این موضوع خبر داد. جعفر عباسپور گفت: این ماجرا بسیار قدیمی است و روسیه مخالف بود باغ خونی که زمانی کنسولگری این کشور در مشهد بوده است فروخته شود. طبق بررسی‌هایی که ما انجام دادیم، متوجه شدیم که ایران هم در شهر مسکو ملکی با وضعیت مالکیتی مشابه داشته که دولت روسیه آن را مرمت کرده است و به عنوان میراث فرهنگی از آن استفاده می‌کند.
اطلاعات و جزئیات بهره برداری از این ملک و نقشه‌های بهره برداری باغ خونی نشان می‌دهد که شهرداری مشهد قصد بهره برداری میراثی از این باغ دارد. وی ادامه داد: همه این اسناد به وزارت امورخارجه فرستاده و نامه نگاری‌ها مربوط به آن انجام شده است و قرار است در جلسه مشترک ایران و روسیه مطرح و درباره آن تصمیم گرفته شود. این جلسه دو بار در سال میلادی برگزار می‌شود و منتظر برگزاری آن هستیم.