محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ ایران و افغانستان داری سه گمرک مرزی هستند که از این میان هم اکنون دو گمرک مرزی اسلام قلعه و ابونصر فراهی در کنترل طالبان است. طبق اعلام مسئولان گمرک ایران، به دلیل تحولات افغانستان، تجارت ایران با این کشور در مرز دوغارون و ماهیرود متوقف شده است.
محمد کوهگرد، مدیرکل گمرک دوغارون، به تسنیم گفته است که هم اکنون نمی‌توان بازه زمانی مشخصی را برای ازسرگیری تجارت در مرز افغانستان اعلام کرد. روح ا... لطیفی، سخنگوی گمرک ایران، هم از تجار و بازرگانان خواسته است تا «اطلاع ثانوی» از ارسال محموله‌های تجاری خود به مرز‌های «دوغارون» و «ماهیرود» خودداری کنند؛ البته به گفته وی، مرز میلک در سیستان وبلوچستان شامل این محدودیت نیست و فعال است.
همچنین دیروز اعلام شد روند بازگشت کامیون‌های متوقف در گمرک اسلام قلعه افغانستان به ایران آغاز شده است.
افغانستان در سال‌های اخیر معمولا یکی از پنج کشور اصلی مقصد کالا‌های صادراتی ایران بوده است. در سال گذشته سهم افغانستان از کل صادرات ایران حدود ۸ درصد بود که باتوجه به کاهش درآمد‌های نفتی ایران، به نظر می‌رسد سهم این چنینی در درآمد‌های غیرنفتی برای بازار ارز ایران اهمیت درخورتوجهی داشته باشد. از ۳۴میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته، بیش از ۳ میلیارد دلار سهم افغانستان بوده است.
براساس آمار‌های اعلام شده ازسوی گمرک کشور، در سال‌های گذشته خراسان رضوی سهم ۵۰ درصدی در صادرات کشور به افغانستان داشته است. در سال۲۰۱۹ میلادی، ایران سهم ۱۸درصدی از کل واردات افغانستان را به خود اختصاص داده و صدرنشین تامین کننده کالا در این کشور بوده است و در رده‌های بعدی چین، پاکستان، هند، روسیه و امارات متحده عربی قرار گرفته اند. در سال۲۰۲۰، اما سهم ایران به ۱۷درصد کاهش یافت، با این حال همچنان جمهوری اسلامی سهم بزرگی در تامین کالا‌های اساسی افغانستان دارد.
علاوه بر این به گفته فعالان اقتصادی در چند سال اخیر تحریم‌ها و محدودیت‌های تبادلات ارزی سبب شده است افغانستان به یکی از کانال‌های ورود ارز به ایران تبدیل شود. همین مسئله باعث رواج اصطلاحاتی مانند دلار هرات شده است. دلار هرات ارزی است که تجار افغانستانی برای خرید کالا‌های موردنیازشان وارد ایران می‌کنند. مشهد یکی از مقصد‌های مهم دلار هرات است. خبر تصرف دو گمرک مرزی توسط طالبان، سبب ایجاد نگرانی‌هایی درباره ورود ارز به ایران از افغانستان شده است، با این حال بعد از تصرف دو گمرک مرزی توسط طالبان، دلار در هرات واکنش شدیدی به این اتفاق نشان نداده است و در محدوده ۲۴ هزارو ۷۰۰ تومانی درحال معامله است.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا، درباره تأثیر تحولات افغانستان بر تجارت استان می‌گوید: هرچند هم اکنون به دلیل تحولات رخ داده در افغانستان به صورت مقطعی صادرات به این کشور از طریق دو گمرک ایران متوقف شده است، باتوجه به تجربه‌های گذشته پیش بینی می‌شود که در میان مدت و بلندمدت مشکلی برای صادرات ایران و خراسان رضوی به افغانستان ایجاد نشود.
محمدحسین روشنک می‌افزاید: باید این نکته را درنظر گرفت که به طور میانگین، ایران بیش از ۳۰ درصد کالا‌های مصرفی افغانستان را تامین می‌کند. همچنین این کشور بخشی از سوخت مدنظر خود را از طریق واردات از ایران به دست می‌آورد. این آمار‌ها نشان می‌دهد که افغانستان بیش از ایران نیازمند حفظ و بهبود روابط تجاری دو کشور است. همین نیاز سبب می‌شود که با وجود تحولات رخ داده در افغانستان، تجارت بین دو کشور ادامه یابد.
وی با بیان اینکه در اواخر دهه ۷۰ هم که طالبان در افغانستان حاکم بود، روند تجارت بین دو کشور ادامه یافت، می‌گوید: اصولا خط مشی ایران در حوزه تجارت با افغانستان، توسعه روابط تجاری به عنوان یکی از مقصد‌های مهم صادراتی است. در سه دهه گذشته این خط مشی سبب شده است ایران به گونه‌ای رفتار کند که تحولات داخلی کشور همسایه تأثیر منفی بر روی این مسئله نگذارد. بر همین اساس، ما تحولات در افغانستان را مسئله‌ای داخلی می‌دانیم و با هر دولتی که حاضر باشد حقوق ایران را رعایت کند، وارد تعاملات تجاری می‌شویم.
اگر روی این مسئله که تحولات داخلی افغانستانی‌ها به خود آن‌ها مربوط است تاکید شود، بی تردید لطمه‌ای به تجارت دو کشور وارد نمی‌شود. رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با بیان اینکه افغانستان همواره یکی از کانال‌های ورود ارز به مشهد بوده است، می‌گوید: به دلیل اینکه تجار کشور همسایه برای تامین کالا‌های اساسی همچنان وارد مشهد می‌شوند، مشکلی در ورود ارز به ایران به وجود نخواهد آمد و مبادلات ارزی ما ادامه خواهد یافت.
رئیس انجمن صنفی شرکت‌های حمل ونقل بین المللی خراسان رضوی هم در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه با وجود تحولات اخیر افغانستان مشکلی برای ترانزیت به وجود نمی‌آید، می‌گوید: پیش از تحولات اخیر هم رفت وآمد محموله‌های ترانزیتی خراسان رضوی از نواحی‌ای که تحت تسلط طالبان بود، بدون هیچ مشکلی صورت می‌گرفت. بر این اساس پیش بینی می‌شود تجارت با همسایه شرقی با مشکلی مواجه نشود. احمد زمانیان می‌افزاید: در دهه ۷۰ نیز که طالبان بر افغانستان حاکم بود، تراتزیت ایران به این کشور ادامه یافت، از این رو تحولات جدید نمی‌تواند مشکلی برای فعالان اقتصادی خراسان رضوی به وجود آورد.
همچنین علیرضا شبانی، یکی از فعالان اقتصادی ایرانی، با بیان اینکه در گذشته نیز بخشی از افغانستان در دست طالبان بود و آن‌ها حتی مدتی دولت مرکزی را دراختیار داشتند، به سایت بورسان گفته است که روابط تجاری ایران و افغانستان هیچ گاه از این موضوع متأثر نشد و بعید می‌دانم که در آینده هم مشکلی برای روابط تجاری دو کشور پیش بیاید.