الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ هیچ کس تنها نبود. همه قرار‌های دسته جمعی محله، در مسجد بود. فقط ساعتش تغییر می‌کرد؛ مثلا «فردا قرار است پسر مریم خانم برود جبهه.» بوی اسپند و دعای مادران، سراسر محله را می‌گرفت. همین بود که در دوران جنگ هیچ مادری تنها نبود. هیچ مادر و پدری تنها نبود. یا روزی که پیکر شهدا به محله برمی گشت، همه دوباره در مسجد جمع می‌شدند و درکنار خانواده شهید که خانواده خودشان بود، اشک می‌ریختند و عزاداری می‌کردند.
این گونه است که بیشتر خاطرات جمعی مردم محله در دهه ۶۰ با مساجد گره خورده است، روز‌هایی که مسجد محله، محل امنی است برای دلتنگی ها، غم‌ها و شادی‌های جمعی مردم، اما حالا... «مسجد‌ها محدود شده به نماز و مراسم تعزیت و ختم. غفلت کرده ایم تا کارکرد‌های اجتماعی مسجد کمرنگ و کمرنگ شد.» باید کاری کرد تا مسجد‌ها احیا شوند و به قولی «مسجد محله، سنگ بنای همه اجتماعات مردم محله باشد.» همان چیزی که مسئولان نیز بر اجرایش تأکید دارند.
حجت الاسلام مهدوی ارفع، رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان، نقش و جایگاه مساجد را به دو رویکرد تربیتی و نهادی دسته بندی می‌کند و در این باره می‌گوید: براساس مضامین دینی و انقلابی، مسجد در رویکرد تربیتی، پایگاه و کانون اصلی تربیت است؛ بنابراین باید مرکز تربیت اعتقادی، عبادی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه باشد.
به گفته رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان، در رویکرد نهادی، مسجد بستر و نهاد محوری در ارائه خدمات مختلف فرهنگی و اجتماعی و اداره جامعه اسلامی است. درباره رسیدن به این رویکردها، این مسئول چنین می‌گوید: با توجه به تلاش یک ساله فعالان و پژوهشگران حوزه مسجد، نقشه‌ای جامع و راهبردی با عنوان «نجم» تدوین شده است. در این نقشه سه راهبرد کلان مسجد مطلوب، جامعه آرمانی و تحقق تمدن نوین اسلامی ترسیم شده است. او در توضیحاتی بیشتر به چند طرح اجراشده برپایه همین سه راهبرد اشاره می‌کند و می‌گوید: در راهبرد کلان مسجد مطلوب ذیل ۱۰ راهبرد عملیاتی در دستور کار قراردارد. حجت الاسلام مهدوی ارفع راه اندازی طرح‌هایی مانندقرارگاه فرهنگی اجتماعی همسنگر‌های مسجدی، قرارگاه مواسات و همدلی، قرارگاه آموزشی و پژوهشی مسجدنا را از این موارد برمی شمارد.
رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان درباره جوان سازی و حضور جوانان در مساجد به مصوبه پارسال این مرکز اشاره می‌کند؛ مصوبه‌ای که به گفته او، سال گذشته به همه مساجد ابلاغ شده است. براساس این مصوبه، ائمه جماعت موظف هستند حداقل ۵۰ درصد از اعضای هیئت امنا را از جوانان فعال فرهنگی و انقلابی هر منطقه انتخاب کنند و فرمانده پایگاه بسیج برادران و خواهران نیز عضو هیئت امنا شناخته می‌شوند.
حجت الاسلام مهدوی ارفع معتقد است با حضور جوانان در هیئت امنای مساجد، کار‌های بزرگی می‌توان در جامعه انجام داد.
او در ادامه، شکل گیری و اجرای طرح مسجد، سنگر سلامت، اجرای طرح نذر هشتم، راه اندازی مراکز نیکوکاری، راه اندازی کانون‌های معین شورای حل اختلاف، راه اندازی پایگاه‌های ازدواج آسان، را ثمره حضور پرشور جوانان در مساجد می‌داند.
حجت الاسلام امیرحسین احمدنیا، معاون فرهنگی و اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان، نیز صحبتش را با توضیحاتی درباره جایگاه مساجد شروع می‌کند. او به سایه سنگین دوسال ونیمه کرونا و محدودیت هایش اشاره می‌کند و می‌گوید: همان طورکه مسجد در فراز و نشیب‌های تاریخ، همواره نهادی فعال در خدمت رسانی به جامعه بوده است، در روزگار فراگیری این بیماری نیز مساجد با حضور فعال در مقابله با کرونا، فعالیت‌های اجتماعی خود را بیش ازپیش گسترش دادند.
به گفته او، در این راستا طرح مسجد، سنگر سلامت، در این روزگار کرونایی راه اندازی شد و برپایه همین طرح، بیش از ۳۵۰۰ مسجد به عنوان پایگاه سلامت محله به منظور غربالگری و شناسایی افراد مشکوک به بیماری، آموزش و مشاوره پزشکی دریافت کرده اند.
احمدنیا آمادگی ۴۸ مسجد حاشیه شهر مشهد را به منظور واکسیناسیون عمومی، یکی دیگر از کارکرد‌های اجتماع اجرایی شده مساجد در دوران کرونا برمی شمارد.
حجت الاسلام امیر کریمی نوقابی، معاون آموزش و پژوهش مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان، نیز بر لزوم احیای کارکرد‌های اصیل مسجد تأکید می‌کند و می‌گوید: مسجد در صدر اسلام، کانون تربیت و خدمت بوده و غفلت از ظرفیت‌های تربیتی و خدماتی این نهاد مقدس، جامعه اسلامی را با مشکلات گسترده‌ای روبه‌رو کرده است. به گفته او، باید با گفتمان سازی، فرهنگ سازی و فعال سازی، این ظرفیت مغفول را احیا و از ظرفیت‌های تربیتی و نهادی آن بهره برداری کرد.
مهدی ناصحی، نایب رئیس شورای شهر مشهد، در گفتگو با شهرآرا به جایگاه و اهمیت مساجد در باور‌های دینی و اجتماعی اشاره دارد که نسل به نسل منتقل شده است. به باور او، جایگاه مساجد در دوران دفاع مقدس، فقط یکی از چند نمونه کارکرد مساجد در محلات شهر مشهد است.
تعبیر نایب رئیس شورای شهر برای مساجد و کارکردی که دارند، همان تعبیر امام راحل (ره) است؛ «مسجد سنگر است.» او حرف هایش را به دوران جنگ تحمیلی و برجسته شدن مساجد به عنوان پایگاه‌های دینی و اجتماعی مردم گره می‌زند و می‌گوید: مردم خاطرات بسیاری از حضور اجتماعی در مساجد و برداشتن گام‌های مهم برای محله و شهر خود دارند. از همین مساجد، رزمندگان راهی جبهه می‌شدند و از همین مساجد کار‌های جمعی به منظور حمایت از رزمندگان شکل می‌گرفت.
او بنیان و چارچوب اقدامات شورای ششم را نیز بر الگوی ایرانی اسلامی می‌داند و در این راستا، خانواده را سلول اولیه تحقق این موضوع برمی شمارد و می‌افزاید: بی شک خانواده‌ها محلات شهر را می‌سازند و در این راستا مساجد، کانون محلات خواهند بود؛ بنابراین مساجد جایگاه مهمی در امور دینی، سیاسی و اجتماعی یک محله دارند. نگاه و رویکرد شورای ششم مشهد به مساجد برپایه اولویت دادن به این امکان دینی برای کار‌های مردم محله است. نگاهی که به گفته نایب رئیس شورای شهر مشهد از همان پایگاه بودن مساجد ناشی می‌شود.
او می‌گوید: شورای ششم در نظر دارد که مساجد هر محله، پایگاه و محور حضور مردم آن محله باشد تا مردم در مساجد، امور فرهنگی و اجتماعی مورد نیاز خود را پیگیری کنند.
نکته دیگری که نایب رئیس شورای شهر مشهد به عنوان سرفصل کاری شورای ششم در حوزه مساجد به آن اشاره می‌کند، نگاه مشارکتی مردم است. او تحقق این مهم را در سایه حضور قدرتمند فعالان مسجدی در محلات مشهد می‌داند. ناصحی تصریح می‌کند که شورای ششم تمام تأکید خود را براین اصل قرار داده است که شهرداری، امور محوله خود را بر اساس قانون اجرایی کند.