مسعود سلطانی | شهرآرانیوز؛ تا پیش از شیوع ویروس کرونا و زمانی که هنوز بساط مسافرت جمع نشده بود، فعالان حوزه خدمات گردشگری و به طور ویژه کسانی که با زائران سروکار داشتند، معتقد بودند که ماندگاری زائر در مشهد به کمتر از دوونیم روز رسیده است. اما بعد از شیوع کرونا و کم شدن حجم مسافرت ها، دغدغه فعالان حوزه گردشگری به مسائل حداقلی مثل بیمه بیکاری تنزل کرد و دیگر حرفی از این زده نشد که چطور زائران را به مدت بیشتری میهمان مشهد مقدس کنیم.
برای اینکه بفهمیم از نظر اقتصادی، خراسان رضوی و مشهد مقدس تا چه میزان وابسته به اقتصاد زیارت هستند، باید نگاهی به آمار‌های اعلامی درباره خسارات ناشی از شیوع ویروس کرونا بیندازیم.
در آخرین روز‌های زمستان سال ۹۹ بود که امیر سزاوار، رئیس جامعه هتلداران خراسان رضوی، اعلام کرد: باتوجه به آمارگیری‌هایی که سازمان میراث فرهنگی انجام داده است، متاسفانه از زمان شیوع ویروس کرونا، کل سیستم گردشگری مشهد بیش از ۴هزار میلیارد تومان خسارت دیده است. این رقم تنها مربوط به یک سال نخست شیوع ویروس کروناست و معلوم نیست تاکنون رقم خسارت فعالان حوزه زیارت و گردشگری به چه میزان رسیده است.
اما اکنون بعد از تزریق گسترده واکسن کرونا شرایط تغییر کرده است. اکنون در برخی نقاط جهان، زندگی مردم به روال عادی بازگشته است و در آینده نه چندان دور ایران ما نیز چنین شرایطی را تجربه خواهد کرد، از این رو شاید زمان بررسی دوباره مشکلات و مسائل قبل از کرونا فرارسیده است؛
مسائلی همچون اینکه برای برندسازی شهری، افزایش ماندگاری زائر و معرفی مشهد به عنوان شهری با هویت رضوی چه کاری باید انجام دهیم. اگر نگوییم توجه به این مسائل دیر شده است، دست کم باید بگوییم که باید در این باره عجله کنیم.
براساس آمارها، مشهدالرضا، پایتخت معنوی کشور و دومین کلان شهر مذهبی دنیا، سالانه پذیرای حدود ۳۰ میلیون زائر است که ۵/۱ میلیون نفر آن ها، زائر خارجی هستند. پیش بینی شده است تا سال۱۴۰۴ شمار زائران ثامن الحجج (ع) به ۴۰میلیون نفر برسد. بنا بر اظهارنظر‌های مختلف مسئولان استانی تا پیش از شیوع کرونا، ماندگاری زائر در مشهد به حدود ۵/۲ روز رسیده بود، درحالی که در سال‌های قبل این رقم حدود ۵ روز بوده است.
دکتر علی عقیلی، کارشناس اقتصادی، درباره چگونگی برندسازی در مشهد گفت: شهر‌ها در سرتاسر دنیا می‌توانند با کالا‌های مصرفی برای خود برندسازی و با سایر شهر‌ها و مکان‌ها رقابت کنند. امروز مردم به راحتی می‌توانند به سرتاسر دنیا سفر کنند و شهری که بتواند مسافران بیشتری را به سمت خود جلب کند، برای شهروندانش اقتصاد و درآمد پایدار بیشتری را فراهم می‌کند.
وی ادامه داد: برندسازی یکی از مسائل مهم در حوزه بازاریابی به حساب می‌آید. کمتر از نیم قرن است که راهبرد‌های برندسازی شهری شکل گرفته است، اما شهر‌هایی که در این زمینه موفق بوده اند، بهتر توانسته اند درآمد سرانه شهروندان خود را افزایش دهند.
وی گفت: در ایران نیز اقداماتی در این زمینه انجام گرفته است. مثلا شیراز به دروازه ملل، رامسر به عروس شهر‌های ایران یا اصفهان به نصف جهان، معروف و شناخته شده است. فلسفه وجودی شهر مشهد وجود مضجع شریف علی بن موسی الرضا (ع) است و این بستر زیست مومنانه با هویت رضوی را می‌توانیم پیدا کنیم و الگوی سبک زندگی خادم، زائر و مجاور را به اجرا دربیاوریم و مشهد را به عنوان یک الگوی ساخت یافته شهری در دوره انقلاب اسلامی مطرح کنیم.
عقیلی افزود: در هرکدام از دوران‌های تاریخی، یکی از شهر‌های ایران مطرح شد. اصفهان به عنوان پایتخت پادشاهان صفوی رشد کرد و الگوی شهر دوره صفویه شد. شیراز در زمان زندیه و تهران در زمان قاجار به همین شکل مطرح شدند. حال ما باتوجه به ظرفیت‌های مشهد می‌توانیم این شهر را به عنوان الگوی شهری در تراز انقلاب اسلامی در گام دوم انقلاب مطرح کنیم.
شهری مدرن، متکی بر ظرفیت پذیرش زائر و خدماتی که به مجاوران خود می‌دهد. وی بیان کرد: درحال‌حاضر مشهد زیرساخت‌هایی نظیر فرودگاه، راه‌آهن و پایانه اتوبوس بیرون‌شهری در استاندارد‌های تراز جهانی را ندارد و لزوم تبدیل و ارتقای جایگاه و انتقال و استانداردسازی آن باید در دستورکار قرار گیرد.
عقیلی گفت: درکنار توجه به گردشگری زیارت، توجه به جنبه‌های دیگر گردشگری می‌تواند به توسعه اقتصادی و شکوفایی شهر کمک کند. مثلا ایجاد مراکزی برای جذب و راهنمایی و کمک به گردشگران کشور‌های همسایه که به توسعه گردشگری سلامت و گردشگری سیاحت و خرید سوغات و بهره‌مندی از امکانات تفریحی مانند شهربازی و رستوران و ییلاقات اطراف مشهد و کسب‌وکار‌های مرتبط با آنان کمک کند، می‌تواند بر زمان ماندگاری زائر اثر بگذارد و ضمن ایجاد اشتغال پایدار به توسعه بلندمدت شهر بینجامد.
همچنین دبیر اتاق اصناف مشهد در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه بیشترین تعامل زائران امام رضا (ع) با اصناف است، گفت: هرقدر که واحد‌های صنفی به خصوص واحد‌هایی که در اطراف حرم مطهر رضوی مستقر هستند، رفتار بهتری با زائران داشته باشند، آن‌ها با ذهنیت بهتری از مشهدی‌ها به شهر خود برمی گردند. در اتاق اصناف تأکید می‌کنیم که نباید اجازه دهیم تخلفات عده معدودی از افراد، چهره شهر را تخریب کند.
عبدا... افشاری افزود: در همین راستا قبل از کرونا اقدام به راه اندازی کمیته‌ای به نام کمیته حریم نور کردیم. این کمیته وظیفه دارد ضمن رصد تعامل واحد‌های صنفی با زائران، آموزش‌های لازم درباره نوع رفتار با افرادی را که به مشهد می‌آیند، به آن‌ها بدهد. متأسفانه بعد از شیوع کرونا جلسه‌های کمیته تعطیل شد و امیدواریم با کاهش روند شیوع کرونا، دوباره این جلسات برگزار شود.
دبیر اتاق اصناف مشهد با بیان اینکه جنبه‌های معنوی و ارزشی رفتار مناسب با زائران، برای شهر ما رونق و برکت را به همراه می‌آورد، گفت: وقتی واحد‌های صنفی یا اقامتگاه‌ها و اصناف با زائران به خوبی رفتار کنند و از آن‌ها مبلغ اضافی دریافت نکنند، سبب می‌شود زائران رغبت پیدا کنند که مدت بیشتری را در مشهد بمانند یا در فاصله کوتاه تری دوباره به زیارت بیایند.
افشاری تأکید کرد: ترویج فرهنگ رضوی در بین تمام اقشار شهر و ازجمله افرادی که به زائران خدمات می‌دهند، سبب می‌شود که برند خوش نامی مشهدی‌ها در همه جای کشور ثبت شود. این موضوع به شکوفایی بیشتر شهر منجر می‌شود.
وی بیان کرد: ازسوی دیگر در اتاق اصناف مشهد سعی کرده ایم با سرعت بخشیدن به روند رسیدگی شکایت‌های زائران از واحد‌های صنفی، بر میزان رضایت آن‌ها بیفزاییم و از این طریق نشان دهیم که اگر تخلفی هم رخ می‌دهد، مسئولان به هیچ وجه به آن بی توجه نیستند و سریع با متخلفان برخورد می‌کنند.